Suhoy Su-35 - Vikipedi

Su-27M / Su-35S Versiyon
Rus Hava Kuvvetlerine ait bir Su-35S
Rus Hava Kuvvetlerine ait bir Su-35S
TürüÇok Rollü Hava üstünlüğü avcı uçağı
Ulusal kökenSovyet Birliği (1991'den itibaren Rusya)
ÜreticiKomsomolsk-on-Amur Uçak Üretim Ortaklığı
TasarımcıSuhoy Tasarım Bürosu
İlk uçuşSu-27M: 28 Haziran 1988 Su-35S: 2008
Hizmete girişŞubat 2014
DurumuEtkin hizmette
Ana kullanıcıRus Hava Kuvvetleri Çin Halk Kurtuluş Ordusu Hava Kuvvetleri
Üretim aralığıSu-27M: 1987–1995 Su-35S: 2007– halen
Üretim sayısıSu-27M: 12 Su-35S: 115 (3 test ve 112 seri üretim uçağı)
Birim maliyeti83–85 milyon ABD Doları (Su-35S)
GelişimiSuhoy Su-27
DeğişimleriSuhoy Su-37

Suhoy Su-35 (Kiril alfabesinde: Сухой Су-35) (NATO rapor ismi 'Flanker-E') 'Su-35', Su-27 'Flanker'ların geliştirilmiş iki ayrı türevinden biridir. Suhoy tarafından tasarlanan ve Komsomolsk-on-Amur Uçak Üretim Ortaklığı (KnAAPO) tarafından üretilen tek koltuklu, çift motorlu süper-manevra kabiliyetli çok amaçlı avcı jetleridir.

Sovyetler Birliği tarafından Su-27'den geliştirilen ilk tip Su-27M olarak biliniyordu. Birleştirilmiş kanartları ve çok fonksiyonlu radarı uçağa çok amaçlı uçak özelliğini kazandırmaktadır. Uçağın ilk prototipi 1988 Haziranında ilk uçuşunu yaptı. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Suhoy, yurtdışı siparişlerini çekebilmek için uçağı Su-35 olarak yeniden isimlendirdi. Testlerde ve gösterilerde kullanılmak üzere toplamda on dört uçak üretildi; üretilen uçakların birinde itiş vektörlü motorlar kullanıldı ve bu sebeple bu uçak Su-37 olarak adlandırıldı. 1990'ların sonunda Su-30MK ailesine benzeyen iki kişilik eğitim uçağı olan Su-35UB'den yalnızca bir tane imal edildi.

2003 yılında Suhoy, PAK FA (Su-57) programının geliştirilmesi devam ederken bir geçiş modeli olarak hizmet etmesi için Su-27'nin ikinci modernizasyonuna başladı. Su-35 olarak da bilinen bu versiyon, yeniden tasarlanmış bir kokpit ve atış kontrol sisteminin yanı sıra kanart yerine itiş vektörlü motorlara sahiptir. Yeni tip ilk uçuşunu Şubat 2008'de yaptı. İhracat için tasarlanmasına rağmen, Rus Hava Kuvvetleri Su-35S olarak adlandırılan imalat versiyonu ile 2009 yılında uçağın lansman müşterisi oldu. Çin Halk Kurtuluş Ordusu Hava Kuvvetleri, Endonezya Hava Kuvvetleri ve Mısır Hava Kuvvetleri de siparişler verdi.

Tasarım ve gelişim[değiştir | kaynağı değiştir]

Yükseltilmiş Su-27[değiştir | kaynağı değiştir]

Su-35 unvanını alan ilk uçak tasarımı, 1980'lerin başında, Su-27'nin Sovyet Silahlı Kuvvetleri hizmetine alındığı bir dönemde başladı. Fabrika kodu T-10S olan Su-27'nin kesin üretim versiyonu, 1983'te Komsomolsk-on-Amur Uçak Üretim Ortaklığı (KnAAPO) ile seri üretime başladı. Ertesi yıl, bu Su-27 versiyonu Sovyet Hava Savunma Kuvvetlerinde ilk harekat hazırlığına ulaştı.[1] 1982 yılında yükseltilmiş bir Su-27 varyantı üzerinde çalışmaya başlamış olan[2] Suhoy Tasarım Bürosuna, 1983 yılı Aralık ayında Sovyetler Birliği Bakanlar Konseyi tarafından Su-27M'nin (T-10M) geliştirilmesi için Su-27'nin temel alınması talimatı verildi.[3] Nikolay Nikitin, Su-27'nin baş tasarımcısı olan Genel Müdür Mikhail Simonov'un gözetimi altında projenin büyük kısmında tasarım çabalarına öncülük etmiştir.[4]

Su-27M'nin planform görünümü

Su-27M, Su-27'nin uçan kanat gövde tasarımını büyük oranda korurken, kanatların önündeki küçük kaldırma yüzeyleri olan kanartların eklenmesi ile temel versiyondan gözle görülür bir şekilde ayrılmaktadır. İlk olarak 1985 yılında deneysel bir uçak kullanılarak[1] test edilen kanatlar, yeniden şekillendirilmiş kanat ön kenar uzantısı ile birlikte, hava akışını yüksek hücum açılarında gövde titreşimini ortadan kaldıracak şekilde yönlendirdi ve uçak gövdesinin ek yapısal donatıya ihtiyaç duymadan 10-g manevraları (Su-27'de 9 g'lık manevraların aksine) gerçekleştirmesine olanak sağladı.[5] Daha da önemlisi, esnek denge tasarımı ve beraberindeki elektronik kumandalı uçuş kontrol sistemi ile çalışırken aerodinamik tasarım, uçağın manevra kabiliyetini geliştirdi ve uçak ileri momentumunu korurken burnu dikeyden öteye kısa bir süre uçmasını sağladı. Bu nedenle, teorik olarak, savaş sırasında pilot iki saniyenin altında bir sürede Su-27M'yi 120 derece yükseltebilir ve füzeleri hedefine ateşleyebilir.[6] T-10S tasarımına kıyasla göze çarpan diğer önemli değişiklikler arasında daha uzun dikey stabilizeler, havada yakıt ikmali için değişiklikler ve daha ağır uçak gövdesini desteklemek için kullanılan iki tekerlekli burun alt takımı yer aldı.[7][8]

Manevra kabiliyetindeki artışın yanı sıra, Su-27M'yi orijinal tasarımdan ayıran bir diğer özellik de yeni atış kontrol sistemiydi. Bu sistemin merkezinde ufuk altı hedeflerin tespitini sağlayan çok fonksiyonlu Atım-Dopler takipli N011 Bars fazlı dizi radarı yer alıyordu. İlk olarak üçüncü prototip üzerine kurulan radar, Su-27M'yi bir hava savunma jeti olmaktan çıkarıp, yer hedeflerine de saldırabilecek çok rollü bir uçağa dönüştürdü.[1][9] Su-27'nin 10 hedefi takip edebilen ve aynı anda bir hedefe iki füzeyi yönlendirebilen N001 Myech ("Kılıç") radarıyla karşılaştırıldığında, yeni radar aynı anda on beş hedefi takip edebilir ve bu hedeflerin altısına füzeleri yönlendirebilir. N011 radarının uçağın ön tarafındaki ekstra ağırlığı, kanartların eklenmesini gerektiriyordu; mühendisler daha sonra bu cihazların aerodinamik avantajlarını keşfettiler.[10][11] Buna ek olarak, geriye doğru çıkıntı yapan kuyruk bomuna bir N012 savunma radarı yerleştirildi ve bu da uçağı dünyada böyle bir radarı olan ilk uçak haline getirdi. Uçaktaki diğer değişiklikler, yükseltilmiş turbofan motorlarının kullanımını ve uçak yapısında hafif kompozitlerin ve alüminyum-lityum alaşımlarının kullanımının artmasını içeriyordu.[7][12]

Test ve gösteri[değiştir | kaynağı değiştir]

1987'de Suhoy, ilk prototipi (T10M-1 adlandırıldı) Moskova'daki deney tesisinde bir T-10S gövdesinden dönüştürmeye başladı. Kanartları olmasına rağmen, ilk prototip, daha sonraki birkaç uçak gibi, yeni tasarımın birçok fiziksel değişikliğinden yoksundu.[13] Uçağın dönüşümden sonraki ilk uçuşu 28 Haziran 1988'de pilot Oleg Tsoi tarafından gerçekleştirdi, bunu Ocak 1989'da ikinci prototipin uçuşu takip etti.[14] İki Su-27M prototipinin dönüşümlerinin ardından, uçağın fiili üretimi ülkenin Uzak Doğu'suna aktarıldı ve burada KnAAPO tarafından gerçekleştirildi. Sıfırdan inşa edilen ilk Su-27M olan ve KnAAPO tarafından inşa edilen ilk uçak olan üçüncü prototip (T10M-3) ilk uçuşunu Nisan 1992'de yaptı. Bu süreçte, Sovyetler Birliğinin dağılması ve ardından 1990'lar boyunca Rusya'da meydana gelen ekonomik kriz 1996-2005 yılları arasında uçağı seri üretime geçirme planlarının terk edildiği ve uçakların uçuş kontrol sistemleri ve itiş-vektörleme teknolojisini sınamak için test yatağı olarak kullanılacakları anlamına geliyordu.[1][7] 1995 yılına kadar toplamda iki prototip, dokuz uçan ön üretim ve üç üretim uçağı imal edildi;[10][15] üretim uçağı 1996 yılında silah testi için Rus Hava Kuvvetleri'ne teslim edildi.[16]

Dokuzuncu Su-27M uçuş esnasında

Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte Suhoy, Su-27M'yi üst düzey savunma ve hükûmet yetkililerine tanıtıyordu. 1992 yılı Farnborough Havacılık Fuarında Batılı izleyici kitlesine ilk gösteriminde şirket, uçağı Su-35 olarak yeniden isimlendirdi.[17] Uçak daha sonra Kasım 1993'te Dubai Airshow ile başlayarak ihracat siparişlerini çekmek için Viktor Pugachev'in pilotluğunda seyircilerin önünde bir Su-30MK ile sahte bir hava angajmanına girdiği yurtdışı uçuş gösterileri yaptı.[18][19] Daha sonra uçak Berlin ve Paris'te uçtu ve Moskova MAKS Hava Gösterisinde düzenli olarak yer aldı. Rus hükûmeti 1990'ların sonu, 2000'lerin başında Suhoy'un Güney Kore'deki başarısız satış kampanyası sırasında ihracat tanıtımları için uçağı temizledi;[20] şirket ayrıca uçağı Brezilya, Çin ve Birleşik Arap Emirlikleri'ne de pazarladı.[21]

Su-27M'nin uçuş testi programı ilerledikçe, mühendisler pilotun Kobra Manevrası gibi belirli manevralar sırasında uçağın aktif kontrolünü sağlayamadığını keşfettiler. On birinci Su-27M (T10M-11 ) 1995 yılında itiş vektörlü motor nozulları ile donatıldı ve sonuçta ortaya çıkan Su-37 teknoloji gösterisi ilk uçuşunu 2 Nisan 1996'da yaptı.[22][23] Ayrıca geliştirilen on ikinci Su-27M gibi gelişmiş N011M radarını da test etti.[21] Su-37'nin sıfıra yakın hava hızlarında uçarken yüksek bir hücum açısı sürdürme yeteneği büyük ilgi çekti.[24] Daha sonra farklı motorlar aldı ve değerlendirme için kablolu uçuş kontrolleri ve kokpit sistemleri güncellendi.

Tek kişilik tasarımın yanı sıra iki koltuklu bir uçak da imal edildi. Suhoy ile işbirliği içinde çalışan KnAAPO'nun kendi mühendisleri, Su-35UB'yi itiş vektörlü motorları Su-27M'nin özellikleriyle birleştirecek şekilde tasarladı. Su-30MKK uçaklarından modifiye edilen uçak, ilk uçuşunu 7 Ağustos 2000'de yaptı ve daha sonra aviyonik test yatağı olarak hizmet verdi.[25] Orijinal Su-27M, fon eksikliği nedeniyle hiçbir zaman seri üretime girmezken,[26] Suhoy, Su-27M'nin kanart kullanımını ve Su-37'nin itme-vektör teknolojisini rafine etti ve daha sonra bunları Hindistan Hava Kuvvetleri için tasarladığı iki koltuklu Su-30MKI muharip jetinde kullandı.[27] Onuncu Su-27M (T10M-10), Suhoy Su-57 (daha önce "PAK FA" kısaltması ile biliniyordu) jet avcı uçağı için tasarlanan Saturn AL-41FS motoru için test yatağı olarak da kullanıldı.[28]

Modernizasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Suhoy Su-35S üzerindeki itiş vektörü nozulu

Rusya'nın eskiyen Su-27 uçak filosunu güncelleme ihtiyacıyla, 2002 yılında Suhoy ve KnAAPO, cam kokpitleri ve geliştirilmiş atış kontrol sistemlerini (daha çeşitli silahları barındırmak için) mevcut hava kuvvetleri uçaklarına entegre etmeye başladı. Su-27SM adıyla anılan modifiye edilmiş bu uçaklar, ilk uçuşunu Aralık 2002'de yaptı.[29] Bu projenin ilk başarısı Suhoy'un Aralık 2003'te bir takip modernizasyon programına başlamasına yol açtı. Dahili olarak T-10BM olarak bilinen program,[10] Rus uçağı ile yabancı dördüncü nesil uçaklar arasındaki niteliksel boşluğu azaltmak için uçak gövdesinin daha kapsamlı bir şekilde yeniden tasarlanmasını amaçladı. Sonuçta, Su-35 olarak da adlandırılan tasarım, Suhoy Su-57 beşinci nesil avcı uçağının kullanımı başlayana kadar geçici bir çözüm olarak hizmet edecek[30][31] ve uçağın birçok özelliğini içerecekti. Ek olarak, uçak ihracat pazarında Su-30MK'nın iki koltuklu tasarımına tek koltuklu bir alternatif olacaktı.[32]

Su-35S kokpit düzeni: bir baş üstü gösterge, iki çok işlevli sıvı kristal ekran ve HOTAS kontrollerine sahip bir kontrol çubuğu

Su-27M tasarımı, uçağın çok rollü bir muharip uçak olmasını sağlayan aviyoniklere sahipken, Rus Hava Kuvvetleri ile yapılan uçuş testleri, uçağın verimli bir şekilde silahlandırılmasındaki zorlukları ortaya çıkardı. Aviation Week & Space Technology'e göre, hava kuvvetleri pilotları, Akhtubinsk ve Lipetsk'teki uçaklarla yapılan silah denemelerini "olumsuz bir deneyim" olarak nitelendirerek, kokpitin düzenine ve tek pilotun üzerindeki iş yükünün olumsuz etkilerine vurgu yaptılar. Bu nedenle tasarımcılar, test pilotları ve aviyonik yazılım uzmanları, kokpiti ve ona eşlik eden sistemleri yeniden tasarlamak ve insan-makine arayüzünü geliştirmek için birlikte çalıştılar. Uçakların aviyonik paketinin bilgi yönetim sistemi değiştirildi; böylece uçak artık uçuş ve silah kontrol sistemlerinden gelen bilgileri işleyen iki dijital bilgisayara sahip hale geldi. Uçakta bilgiler Su-27M'de bulunan daha küçük çok fonksiyonlu katot ışınlı tüp ekranlarının yerini alan iki adet 23 cm x 30 cm (9 in x 12 in) çok fonksiyonlu sıvı kristal ekranda gösterilmektedir.[33] Uçak ayrıca pilotun kritik gösterge bilgilerini görüntüleyebildiği baş üstü göstergesiyle ve Hands On Throttle And Stick (HOTAS) kontrolleri ile donatılmıştır.

Su-35, Su-27M test yataklarında değerlendirilen ve Su-35 atış kontrol sisteminin çekirdeğini oluşturan N011M radarının daha da gelişmiş versiyonu N035 Irbis-E ("Kar Leoparı") pasif elektronik taramalı dizi radarını kullanır. Radar, 400 km uzaklığa kadar hava hedeflerini tespit edebilir ve otuz hava hedefini aynı anda takip edip bunlardan sekiziyle aynı anda angaje olabilir; buna ek olarak, çok fonksiyonlu radar, sentetik aralık modunu kullanarak zeminin yüksek çözünürlüklü görüntülerini sağlayabilir.[34] Kızıl ötesi arama ve takip gibi diğer takip biçimlerinin uçağa entegrasyonu için kokpitin önüne OLS-35 optoelektronik hedefleme sistemi yerleştirilmiştir. Düşman izlemesine karşı savunma için Su-35, L175M Khibiny-M elektronik karşı önlem sistemi ile donatılmıştır,[35] mühendisler Su- 35'lerin frontal radar kesitini yarıya indirmek ve düşman radarlarındaki görünürlük aralığını en aza indirmek için motor girişlerinde ve motor kompresörünün ön kademelerinde radyasyon emici malzemeler kullandılar.[36] Çok rollü Su-35, 300 km menzilli havadan havaya füzeler, Oniks gemisavar seyir füzesi ve ayrıca çok sayıda havadan karaya füze taşıyabilir.[37][38]

"Klasik hava muharebesi yüksek hızda başlar, ancak ilk atışı kaçırırsanız - ve bu olasılık dahilindedir çünkü füzelerden kaçınmak için manevralar vardır - savaş daha uzun sürecektir. Manevra yaptıktan sonra, uçak daha düşük bir hızda olacaktır, ancak her iki uçak da atış yapamayacakları bir konumda olabilir. Ancak süper manevra kabiliyeti, bir uçağın üç saniye içinde dönmesine ve başka bir atış yapmasına izin verir. " [39]
- Sergey Bogdan, Suhoy baş test pilotu

Su-35, daha önce İzdeliye (Ürün) 117S olarak bilinen bir çift Satürn AL-41F1S turbofan motoruyla donatılmıştır. AL-31F'nin son derece geliştirilmiş bir çeşidi olan AL-41F1S, motor kontrol sistemi haricinde Su-57'nin Saturn AL-41F1 (İzdeliye 117) motoru ile benzerdir.[40][41] Motorlar, dönme eksenleri bir açıyla eğik olan itiş vektörü nozulları ile donatılmıştır; nozullar pitch için bir düzlemde çalışır, ancak eğim, uçağın her bir motor nozulunu farklı şekilde vektörleyerek roll ve yaw hareketlerini gerçekleştirmesine izin verir; bu yapılandırma ilk olarak Su-30MKI ve Su-57'de uygulandı.[42] Su-35'in itiş vektörü ve entegre uçuş-sevk kontrol sistemleri, uçağın " süper manevra kabiliyeti" elde etmesini sağlayarak düşük hızlarda perdövites sonrası manevralar yapmasını sağlar. Bu durum, savaş uçağının kinetik enerjisinin korunmasını baz alan Batı hava muharebe doktrinden farklıdır.[39]

Motor, Su-35'e artyakıcıları kullanmadan süpersonik hızı sınırlı bir şekilde sürdürmesini sağlar.[43] Düşünce kuruluşu Air Power Australia'dan Carlo Kopp'a göre, böyle bir "süperseyir " özelliği Su-35'in düşman uçağıyla daha yüksek bir hızda ve yükseklikte angajmana girmesine müsaade ediyor ve sahip olduğu uzun menzilli füzelerin menzilini yüzde 30-40 oranında artırıyor.[44] Su-35'in gelişmiş gövdesinin ve dikkatlice dengelenmiş ileri teknoloji kombinasyonunun, uçağın F-35 hayalet uçağına karşı avantaj elde etmesini sağladığını belirtiyor.[45] 2008'de yapılan bir RAND Corporation çalışması, Su-35'in düşen her uçak için 2,4 F-35'i vurabildiğini belirtti;[46] ancak ABD Savunma Bakanlığı ve Lockheed Martin, F-35'in hava-hava muharebesinde F-22 dışındaki diğer uçaklardan yüzde 400 daha etkili olduğunu iddia ederek bu eleştirileri reddetti.[47]

Test ve üretim[değiştir | kaynağı değiştir]

Rus Hava Kuvvetlerine ait Su-35S

Tasarım çalışmalarının tamamlanmasının ardından KnAAPO, 2007 yılının ortasında ilk prototipin imalatını tamamladı. Su-35-1 prototipi daha sonra ilk uçuşuna hazırlık için Zhukovsky Havaalanı'ndaki Gromov Uçuş Araştırma Enstitüsü'ne nakledildi.[48][49] 19 Şubat 2008'de Sergey Bogdan, 55 dakikalık ilk uçuşu için uçağı Zhukovsky'den havalandırdı.[50] Bogdan daha sonra 2 Ekim'de KnAAPO'nun Dzyomgi Havalimanı'nda ikinci prototipin ilk uçuşunun pilotluğunu yapmıştır. Uçuş testi programının uçabilir üç prototip içermesi bekleniyordu, ancak 26 Nisan 2009'da planlanan ilk uçuşundan bir gün önce, dördüncü Su-35 (statik test uçağından sonra üretilen üçüncü uçabilir prototip) Dzyomgi Havalimanı'nda taksi yaparken kazaya uğradı. Uçak, pistin sonunda bir bariyere çarptı ve çıkan yangın sebebiyle kullanılamaz hale geldi; pilot fırlatma koltuğunu kullanarak kazayı yanık yaralarıyla atlattı.[51][52] Kazanın nedeni, motor yönetim sistemindeki arızadan dolayı, artyakıcının kapatılamamasıydı.[53]

Su-35 projesi öncelikle ihracat pazarına hedeflemişti.[54][55] Uçuş testi programının ilk aşamalarında Suhoy, özellikle Latin Amerika, Güneydoğu Asya ve Orta Doğu'da 160 uçaklık bir pazar olduğunu tahmin etmekteydi. Cezayir, Malezya ve Hindistan gibi bazı aday ülkeler zaten Su-30MK ailesi uçakların kullanıcılarıydı.[56] Uçak 2010 yılından itibaren ihracata hazır olacağı için,[57][58] 2009 MAKS Hava Fuarında Rusya Savunma Bakanlığı tarafından 48 adet Su-35S uçağı için satın alma emri verildi (2.5 milyar ABD Doları değerinde 64 savaş uçağını içeren daha büyük bir anlaşmanın parçası olarak).[59] Uçağın 2013 Paris Air Show'daki uluslararası tanıtımı esnasında Suhoy'un ana kuruluşu Birleşik Uçak Şirketi'nin Genel Müdürü Mikhail Pogosyan, iç ve ihracat pazarları arasında eşit olarak dağıtılacak 200 uçaklık talep tahminleri olduğunu belirtti.[60] 2015 yılı sonunda Çin ile sözleşme yapılana kadar ihracat gerçekleşmedi; o zamana kadar, Rus hükûmeti 50 uçaklık yeni bir sipariş vermişti.[61]

2009 MAKS Air Show'daki lansman siparişinin yanı sıra, Rus Hükûmeti ve devlete ait VEB kalkınma bankası Suhoy'a uçağın üretimi için sermaye sağlamayı kabul etti.[59] Kasım 2009'da, KnAAPO (Suhoy'un parçası olduktan sonra 2013 yılında ismi KnAAZ olarak değiştirildi.) ilk üretim uçağının imalatına başlamış,[62] Ekim 2010'da uçağın genel montajı tamamlanmış; o zamana kadar, pilotlar ve mühendisler uçak sistemlerinin ön testlerini başarıyla tamamlamışlardı. İlk Su-35S ilk uçuşunu Mayıs 2011'de yaptı[63] ve (diğer uçaklarla birlikte), uçağı servise hazırlamak için Savunma Bakanlığı ile müşterek testlerin başlatılacağı Akhtubinsk'e nakledildi. Su-35S'nin üretimi testlerle eş zamanlı gerçekleştiği için, üretim bandından ilk çıkan bazı uçaklar daha sonra modifiye edildi.[64] Aralık 2018'de Birleşik Uçak Şirketi, Komsomolsk-on-Amur Uçak Fabrikasında 100. seri Su-35S'nin üretildiğini bildirdi.

Operasyonel geçmiş[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya[değiştir | kaynağı değiştir]

1996 yılında Akhtubinsk Vladimirovka Hava Üssü'ndeki Hava Kuvvetleri 929. Devlet Uçuş Test Merkezi'ne (GLIT) silah denemelerinin yapılması amacıyla üç Su-27M teslim edildi.[16] 2001 yılında hava kuvvetleri birkaç Su-27M'yi Rus Şövalyeleri aerobasi ekibini yeniden donatmak için devretmeye karar verdi ve böylece ekibin pilotları uçakla ilk uçuşlarını yaptı.[65] Üç üretim ve diğer iki üretim öncesi Su-27M, 2003'te ekibin Moskova yakınlarındaki Kubinka hava üssüne ulaştı. Ancak bu uçaklar, gösteri filosundaki diğer uçaklar için yedek parça kaynağı olarak kullanıldılar.[66]

Moskova'daki MAKS 2009 hava fuarında Rus Hava Kuvvetlerine ait bir Suhoy Su-35

Başlangıçta, 2007 ve 2009 yılları arasında bir statik ve üç uçabilir prototip (bort no. 901, 902, 904) üretildi. Üçüncü prototip (bort no. 904) daha sonra taksi yaptığı esnada bariyerlere çarparak yok oldu.[51]

48 uçağın üretimi için ilk sözleşme, Moskova'daki 2009 MAKS Havacılık Fuarında imzalandı.[59] Mayıs 2011'de Suhoy, ilk Su-35S'yi servise hazırlamak için Savunma Bakanlığı ile müşterek testlerin başlatılacağı Akhtubinsk'e nakledildi.[67] Testlerin iki aşamasından ilki Ağustos 2011'de başladı. Mart 2012'de, iki prototip ve dört üretim uçağının teknik özelliklerini test etmek üzere uçuşlar gerçekleştirildi, ve o yılın sonunda gereksinimleri karşıladığı değerlendirildi.[68]  Aralık 2012'de altı üretim uçağı teslim edildi. Şubat 2013'te, Zhukovsky'deki Gromov Uçuş Araştırma Enstitüsü'nde bunlardan beşiyle, Su-35'in silahlarına ve savaş manevra kabiliyetine odaklanarak testlerin ikinci aşamasına başlandı.[69]

Aralık 2013'te on iki Su-35S teslim edildi,[70] Şubat 2014'te üretilen on iki uçak daha geldi ve bunların on tanesi Uzak Doğu'da konuşlanan 23. Avcı Havacılık Alayı'na teslim edildi, geri kalan iki tanesi ise müşterek testlerin son aşaması için görevlendirildi.[64] Uçakların resmen hizmete girişi devir teslim ile gerçekleştirildi.[71] O zamana kadar, başlangıçta sipariş edilen 48 uçağın 34'ü teslim edildi. Geri kalan 14 uçak 2015 yılında teslim edildi.[72] Birkaç Su-35S daha sonra savaş taktiklerini geliştirmek ve servis personeli yetiştirmek için Lipetsk'e transfer edildi.[73] Rusya'nın Su-35S'leri kalıcı olarak Finlandiya sınırına yakın Besovets Hava Üssünde, ve Vladivostok yakınlarındaki Centralnaya Uglovaya Hava Üssünde bulunuyor .

Su-35S'nin Rus Hava Kuvvetleri ile hizmetine alınması, 2008 yılında Gürcistan ile yapılan savaşın ardından Rus Silahlı Kuvvetlerinin modern askeri teçhizat sayısını önemli ölçüde artırmak amacıyla formüle edilen Rusya'nın 2011-2020 devlet silahlanma programının bir parçasıdır.[74] Uçaklar Su-30M2 ve Su-30SM ve daha ağır Su-34 saldırı uçağıyla birlikte teslim edildi.[75] Bu uçakların ilk ikisi KnAAPO'nın Su-30MK2 uçağının ve İrkut 'un Su-30MKI iki koltuklu ihracat uçağının yerli varyantlarıdır. Raporlara göre, orijinal Su-27'nin üç avcı türevinin eşzamanlı olarak satın alınmasının sebebi, ihracat siparişlerindeki düşüşün esnasında bu iki uçak üreticisini desteklemekti.[71] Su-30M2, Su-35 için bir eğitim uçağı görevi görmektedir.

Su-35S, 2018'in sonlarında tam operasyonel kapasiteye ulaştı.[76][77][78]

Suriye'ye 2015 Rus askeri müdahalesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya Savunma Bakanlığı'nın yayınladığı Su-35S videosu

Ocak 2016'da Rusya, Su-35S'nin ilk muharebe konuşlandırmasını Suriye'ye dört uçakla yaptı. Bu, Kasım 2015'te Rus uçaklarının Türk hava sahasını ihlallerinin bildirilmesi ve bir Türk F-16 avcı uçağı tarafından Rus Su-24 bombardıman uçağının vurulması sonucunda Rusya ve Türkiye arasındaki gerilimlerin artması sonrasında meydana geldi.[79][80] Suriye'de Su-35S'ler, Su-30SM muharebe hava devriye uçaklarına ve ayrıca bombalama görevlerindeki diğer Rus uçaklarına hava koruması sağlaması amacıyla görevlendirildi.[81] Suriye'deki muharebe konuşlandırması, uçağın aviyoniklerindeki sorunlar gibi birçok sorunun bulunmasına ve daha sonra çözülmesine yardımcı oldu.[82] Savaş eskort görevlerine ek olarak, Suriye'deki Rus Su-35'lerinin güdümlü bombalar taşıdığı görülmüştür ve Rus kaynakları Su-35'in güdümlü silahlar kullanarak yer hedeflerine karşı saldırılar yaptığını iddia etmiştir. Birleşik Uçak Şirketi Başkanı'na göre bu durum, uçağın küresel olarak tanıtımına da yardımcı oldu.[83]

20 Ağustos 2019'da Hmeymim Hava Üssünden faaliyet gösteren Rus Hava Kuvvetlerine ait iki Su-35S, güney İdlib üzerindeki iki Türk Hava Kuvvetleri F-16'ya kilitlendi ve Suriye Hava Sahasından ayrılmaya zorladı.[84] 26 Ağustos 2019'da iki Rus Su-35S, Suriye'ye Akdeniz üzerinden ikinci dalga saldırıya hazırlanan bir İsrail Hava Kuvvetleri uçağına kilitlendi.[85] Rus Su-35S'leri 10 Eylül 2019'da Güney Suriye üzerinden İsrail uçaklarına tekrar kilitlendi ve hava saldırıları yapmalarını engelledi.[86] Başka bir müdahalenin 19 Eylül 2019'da, iki Rus Su-35S'nin Şam banliyölerinde hava saldırılarına hazırlanan İsrail uçaklarına kilitlendiği zaman gerçekleştiği iddia edildi.[87] 15 Ekim 2019'da Suriye Demokratik Güçleri'nin Menbiç'teki genel merkezini bombalama girişimindeki bir Türk F-16 savaş uçağı Rus Su-35Ss tarafından durduruldu ve geri çekilmek zorunda bırakıldı.[88] 12 Kasım 2019'da Rus Su-35S'leri Şam'daki hava saldırıları sırasında bir İsrail savaş uçağına kilitlendi.[89] 7 Aralık 2019'da, Rus Su-35S'leri birkaç İsrail uçağına kilitlendi ve uçaklar T-4 Hava Üssünü bombalama girişiminden geri çekilmek zorunda kaldı.[90]

Çin[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'ların başında Su-27M'nin satış düzenlemeleri için Çin ile görüşüldü. 1995 yılında Suhoy yetkilileri, Pekin'in 120 uçak satın alma anlaşmasıyla bağlantılı bir ortak yapım önerisi açıkladı.[91] Ancak, Rusya Dışişleri Bakanlığı'nın Çin'in Su-27 üretimine ilişkin kaygıları nedeniyle Su-27M ve Tupolev Tu-22M bombardıman uçağının satışını engellediği iddia edildi.[92]

Çin, Kasım 2015'te, Rus hükûmetiyle Kurtuluş Ordusu Hava Kuvvetlerine 24 Su-35 uçağının satın alınması için 2 milyar ABD Doları değerinde bir sözleşme imzalayarak uçağın ilk ihracat müşterisi oldu.[93][94] Çinli yetkililerin ilk kez 2006'da Su-35'e ilgi gösterdikleri bildirildi,[95] Savunma ürünlerinin ihracatı ve ithalatından sorumlu Rus devlet kurumu Rosoboronexport, 2010 yılına kadar Çin ile Su-35 için görüşmelere başlamaya hazır değildi.[96] Rus yetkililer, 2012'de müzakerelerin devam ettiğini ve satın alma ile ilgili bir protokol anlaşmasının imzalandığını açıkça doğruladı.[97] İki ülkenin sözleşme imzaladığı ve yakında yapılacak teslimatlarla ilgili haberler çıktı[98][99] ancak müzakereler 2015 yılına kadar sonuçlanmadı.

Fikri mülkiyet hakları endişeleri nedeniyle satış müzakereleri devam etti. Çin J-11B ve J-15'i sırasıyla Su-27SK ve Su-33'ü kullanarak tersine mühendislikle geliştirmişti,[100] bu sebeple Çin'in uçak gövdesini kopyalaması ve kopyalanan tasarımı ihracat pazarına sunması kaygıları vardı. Bir noktada Rosoboronexport, Çin'in kopyalamaya karşı yasal olarak bağlayıcı bir garanti vermesini istedi. Çin endüstrisinin AL-41FS1 motoru ve Irbis-E radarıyla ilgilendiği haberlerde yer aldı.[97][101] The Diplomat'a göre, Çin, Su-35'in motoruna özel bir ilgi gösterdi ve Su-35'ten daha düşük menzil, yararlı yük ve manevra kabiliyetine sahip ancak Su-35'in daha az gelişmiş PESA radarı yerine aktif faz dizinli radara sahip J-11D'yi test ediyordu.[102] Rosoboronexport, Çin'in kopyalama risklerini dengelemek için en az 48 uçak satın almasında ısrar etti; Kremlin'in 2012'de müdahale etmesinden sonra minimum miktar 24'e düşürüldü.[103] Başka bir sorun, Çin'in SU-35'in Çin yapımı bileşenler ve aviyonikleri içermesi konusunda ısrarıydı. Kremlin yine müdahale etti ve bu talebi kabul etti ve anlaşmanın ilerlemesine izin verdi; bu tür bileşenlerin satışlarının kazançlı olduğu bildirildiğinden bu büyük bir imtiyaz olarak görülüyordu. Sözleşme herhangi bir teknoloji transferi içermiyordu.[95]

Çin ordusu Aralık 2016'da ilk dört uçağı aldı.[104][105] İlk teslimatın ardından Halk Kurtuluş Ordusu'nun web sitesinde, J-20'nin hizmete alınmasıyla Rusya'nın Su-35'inin "yakın gelecekte Çin pazarındaki değerini kaybedeceğini anlaşıldığını... Su-35'in, Çin'in ithal ettiği son (savaş) uçak olacağı " bildirildi.[106] Çin 2017 yılında on uçaklık ikinci parti uçakları teslim almıştır[107] ve 2018 yılında da on uçak daha teslim alınmıştır.[108] Su-35S, Nisan 2018'de Halk Kurtuluş Ordusu Hava Kuvvetlerinde resmen hizmete girdi,[109] ve Çin'in güneydoğusundaki Guangdong eyaletinde konuşlandırıldı. Haziran 2019'da Rusya, Çin'e ikinci parti Su-35 teklif etti.[110]

20 Eylül 2018'de ABD, Çin'in Ekipman Geliştirme Departmanı ve departmanın direktörü Li Shangfu'ya Rosoboronexport ile ″kayda değer ticari işlemler gerçekleştirdiği″; özellikle 2017'de on adet Su-35 ve 2018 yılında S-400 karadan havaya füze sistemi satın aldığı için yaptırımlar uyguladı.[111]

Endonezya[değiştir | kaynağı değiştir]

2014 yılında Rusya, Endonezya'nın eskiyen F-5E Tiger II filosunun yenilemesi için Su-35'i teklif etti.[112] Ertesi yıl, Endonezya Savunma Bakanlığı Eurofighter Typhoon, Dassault Rafale, F-16 ve Saab JAS 39 Gripen'in yerine Su-35'i seçti; Savunma Bakanlığı, seçimin sebebinin Endonezya Hava Kuvvetleri'nin Su-27SK ve Su-30MK2'ye aşinalığı olduğunu belirtti.[113][114] 2017'ye kadar, Su-35 üzerindeki iki taraf arasındaki müzakereler ileri bir aşamaya ulaşmıştı,[115] ile Endonezya hükûmeti daha sonra prensip olarak bildirilen on bir uçak için tarım ürünleri takas ticareti yapma konusunda anlaştı.[116] Şubat 2018'de Rusya ve Endonezya 11 uçak için 1,14 milyar dolarlık bir sözleşme imzaladı.[117] İlk teslimat Ekim 2018'de bekleniyordu[118][119] ancak 2019'a ertelendi.[120]

12 Mart 2020'de Bloomberg, Endonezya'nın ABD'nin baskısı nedeniyle anlaşmayı iptal ettiğini ve bunun yerine F-35'ler için bir sipariş üzerinde pazarlık yapmak istediğini duyurdu.[121] Askeri-Teknik İşbirliği Federal Servisi Başkanı Dmitry Shugaev, "Resmi bir ret yok, kimse bu konuda bize herhangi bir belge göndermedi ve sözlü olarak da bize bilgi vermedi, bu yüzden bunun doğrulanmış haber olmadığını düşünüyorum" diyerek iddiaları reddetti.[122] 18 Mart 2020'de Endonezya'nın Savunma Bakan Yardımcısı Sakti Wahyu Trenggono, hükûmetin isimsiz "engellerle" karşılaşmasına rağmen ihaleyi iptal etmediğini doğruladı.[123]

Mısır[değiştir | kaynağı değiştir]

Mart 2019'da, Mısır'ın 2018'in sonunda sonuçlandırılan yaklaşık 2 milyar ABD Doları değerinde bir anlaşma ile Rusya'dan "iki düzineden fazla" Su-35 satın alacağı bildirildi. Teslimatların 2020 veya 2021'de başlaması bekleniyordu.[124][125][126] Rosoboronexport başkan yardımcısı Sergei Kornev, Mısır'a Su-35'leri tedarik etmek için herhangi bir sözleşmenin imzalandığını reddetti.[127] ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Mısır'ı Su-35'leri satın almaması konusunda uyardı ve "... bu sistemler satın alınacak olursa, CAATSA tüzüğü rejim için yaptırımlar gerektirecek" dedi.[128]

19 Mayıs 2020'de Rusya, Mısır için Su-35 üretimine başladı.[129] Temmuz 2020 sonunda 4 uçaklık birinci parti Mısır'a ulaştırıldı ve deneme uçuşları başlatıldı.[130]

Potansiyel Kullanıcılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşik Arap Emirlikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'ların ortalarında, Birleşik Arap Emirlikleri Su-27M'yi değerlendirdi,[131] ancak daha sonra ülkenin Fransa ile yakın ilişkisi nedeniyle Mirage 2000'i satın aldı.[21] 2015 yılında BAE yetkilileri, Rus meslektaşlarıyla Su-35 savaşçıları için olası sözleşme hakkında görüşmelere başladı.[132] Şubat 2017'de ülke, Su-35 satın alımı ve aynı zamanda Rusya'nın gelişmiş endüstriyel ürünlerin geliştirilmesinden sorumlu devlet kuruluşu olan Rostec ile MiG-29'u temel alan 5'inci nesil savaş uçağı geliştirilmesi için bir ön anlaşma imzaladı.[133]

Hindistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Hindistan, yüksek maliyet nedeniyle Suhoy/ HAL FGFA'yı sipariş etmek konusunda isteksiz davranmıştır ve Hindistan ve Rusya'nın FGFA'ya (Su-57) uygun fiyatlı bir alternatif olması için Su-35'i görünürlük azaltma teknolojisi (F-15 Sessiz Kartal'a benzer) ile donatacak ortak bir çalışma yaptığı bildirilmiştir.[134]

Cezayir[değiştir | kaynağı değiştir]

Kommersant'a göre, Cezayir ordusu Şubat 2016'da test için bir Su-35 talep etmişti; ülkenin muharip uçağın uçuş özelliklerinden memnun olduğu ve bu nedenle Moskova'nın resmi bir başvuru beklediği bildirildi.[135] Cezayir'in 27 Aralık 2019'da Su-34 ve Su-57 avcı uçaklarının satın alınmasını da içeren büyük askeri anlaşmanın parçası olarak 14 uçak için bir sözleşme imzaladığı bildirildi.[136] Ancak, ne Rus ne de Cezayir hükûmetleri böyle bir anlaşmanın varlığını doğrulamamıştır.

Türkiye[değiştir | kaynağı değiştir]

Temmuz 2019'da Rusya, S-400 füze sisteminin satın alınması nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri tarafından F-35 programından çıkarıldıktan sonra Su-35'i Türkiye'ye önerdi.[137] Rostec CEO'su Sergey Chemezov, "Türk meslektaşlarımızdan istek gelmesi durumunda, Su-35 savaş uçağı teslimatlarını yapmaya hazırız" dedi.[138] Daha önce Mayıs 2019'da Sergey Chemezov, Rusya'nın Su-57'nin ihracatı ve yerel üretimi konusunda Türkiye ile işbirliği yapmaya hazır olduğunu söylemişti.[139]

Diğerleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Birkaç yeni Rus askeri sisteminin Suriye'ye konuşlandırılmasının ardından, bazı ülkelerin Su-35'e ilgi duydukları bildirildi. Bu ülkeler arasında Cezayir, Mısır ve Vietnam vardı.[135][140][141] Bir Rus yetkilinin Su-35'e yönelik görüşmeler yapıldığını reddetmesine rağmen Kazakistan,[142] Kuzey Kore,[143] ve Pakistan uçağa ilgi duyduğunu ifade eden diğer ülkeler arasında yer aldı.[144] Sudan'ın, Devlet Başkanı Ömer el-Beşir'in Kasım 2017'de Moskova'yı ziyareti sırasında Su-35 satın almaya ilgi duyduğu bildirildi.[145]

Başarısız teklifler[değiştir | kaynağı değiştir]

Brezilya[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'ların ortalarında, Brezilyalı ve Rus yetkililer Su-27M'nin olası satın alımı hakkında görüşmelerde bulundular.[146] 2001 yılında Brezilya hükûmeti, Brezilya Hava Kuvvetleri'nin özellikle yaşlanan Mirage III uçaklarının yerini alması için en az on iki uçak tedarik etmek amacıyla FX ihalesini başlattı.[147][148] Brezilya hükûmeti ülkenin havacılık ve savunma sanayilerini geliştirmek istediğinden, Suhoy ihale sırasında Brezilyalı savunma yüklenicisi Avibras ile ortaklık kurdu. İki şirket Su-27M'yi 700 milyon ABD doları değerinde ihaleyle sundu ve Brezilya endüstrisi belirli uçak ekipmanlarının imalatına katılacağı bir dengeleme anlaşması ekledi.[149] İhale, 2003 yılında iç siyasi meseleler nedeniyle askıya alındı ve daha sonra yeni savaş uçaklarının ortaya çıkmasından dolayı 2005'te fes edildi. Su- 27M, bir sonraki favori uçak Mirage 2000BR'ye tercih edilmişti; uçak satın alınmış olsaydı, Latin Amerika'ya teslim edilen ilk ağır avcı uçağı olacaktı.

İhale 2007'de F-X2 yarışması olarak yeniden başlatıldığında, Brezilya Savunma Bakanlığı ülkenin A-1M'lerini, F-5BR'lerini ve Mirage III'leri değiştirmek için en az 36 uçak (84 ek uçak potansiyeli ile) satın almak istedi. Katılımcılar arasında F / A-18E / F Süper Hornet, F-16BR, JAS Gripen NG, Dassault Rafale, Eurofighter Typhoon ve modernize edilmiş Su-35 vardı. Brezilya hükûmeti 2008 yılında Su-35'i elediği için[150] Rosoboronexport tam teknoloji transferi ile 120 uçak satmanın[151] yanı sıra PAK FA programa katılımı teklif etti.[152] Aralık 2013'te Gripen NG hafif avcı uçağı, düşük maliyeti ve teknolojinin Brezilya endüstrisine transferi nedeniyle tercih edildi.[153]

Diğerleri[değiştir | kaynağı değiştir]

1996'da Rusya , Kore Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri F-4D / E, RF-4Cs ve F-5E / F uçaklarını 40 adet uçakla yenilemek için Güney Kore FX programına Su-27M ve Su-37'yi sundu. Rus tasarımı iki uçak Dassault Rafale, Eurofighter Typhoon ve F-15K Slam Eagle'a karşı yarıştı.[154] Suhoy, faz geçişli radar ve itiş vektörlü motorlara sahip bir tasarım, Güney Kore'ye tam teknoloji transferi ve son montajın Güney Kore'de yapılmasını önerdi. 5 milyar ABD doları değerindeki sözleşme, Rusya'nın Güney Kore'ye borçlu olduğu para üzerindeki borç indirimi anlaşmasıyla kısmen finanse edilecekti.[155][156] Ancak Su-27M, F-15K tarafından kazanılan yarışmada erken elendi.[157]

Modernize edilmiş Su-35 için erken ihracat müşterisi olarak bildirilen ülkelerden biri de Venezuela'ydı. Venezuelalı Hugo Chavez Temmuz 2006'da ABD silah ambargosuna maruz kalan F-16 filosunun yerine geçmesi için 24 adet Su-30MK2 alım emrini verdi.[158] Uçaklar 2006-2008 yılları arasında Venezuela Hava Kuvvetleri'ne teslim edildi.[159] Ülkenin aynı tip için ikinci bir sipariş vermesi ya da Su-35'i satın alması bekleniyordu.[160] Venezuela hükûmetinin uçakla ilgilendiği ve Su-35 için alım emri verdiğini haberlerine rağmen, herhangi bir sipariş olmadı.[161][162]

Libya'nın diğer Rus silahlarıyla birlikte on iki ile on beş Su-35 için erken ihracat müşterisi olması bekleniyordu; ancak Libya'daki iç savaş ve bunun sonucunda ortaya çıkan askeri müdahale alım planlarının iptal olmasına yol açtı.[163] Rusya ayrıca modern Su-35'i Hindistan, Malezya ve Yunanistan'a önerdi;[56][164] ilk iki ülke diğer avcı uçak projeleriyle meşgul oldukları ve modernize edilmiş Su-35'i tedarik etme olasılıkları düşük olduğu için hiçbir sözleşme gerçekleştirilmedi.[32]

Varyantlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Su-27M / Su-35
T-10M fabrika koduna sahip tek koltuklu avcı tasarımıdır. (Modernizerovany, "Geliştirilmiş") İlk iki prototip, yeni bir ileri gövdeye, kanartlara ve güncellenmiş elektronik kumandalı uçuş kontrol sistemlerine sahipti. KNAAPO'nun üretim öncesi dokuz uçağından üçü gibi (T10M-5, T10M-6 ve T10M-7) Su-27 uçaklarından dönüştürüldü.[165][166] Üçüncü uçak (T10M-3), daha uzun dikey kuyruklara, iki tekerlekli burun alt takımına ve havada yakıt ikmali kapasitesine sahip yedi üretim öncesi uçaktan ilkiydi.[14] Su-27M, AL-31FM turbofan motorlarıyla güçlendirildi.[12] 1995 yılına kadar iki prototip, dokuz ön üretim ve üç üretim uçağı yapıldı;[10] iki statik test uçağı da üretildi (T10M-0 ve T10M-4).[167] Uçak seri üretime girmedi.
Suhoy Su-37, 1996 Farnborough Hava Fuarında
Su-37
Teknoloji göstericisi, geliştirilen onbirinci Su-27M'den (T10M-11) dönüştürüldü. Su-37'de dijital elektronik kumandalı uçuş kontrol sistemi, cam kokpit, N011M radarı ve itiş vektörlü nozullara sahip AL-31FP motorlar vardı. Uçak daha sonra standart üretim AL-31F motorlarla donatıldı ve uçuş kontrol sistemi ve kokpit sistemleri revize edildi.[168]
2001 yılında üretilen iki koltuklu Su-35UB
Su-35UB
KnAAPO tarafından tasarlanan ve üretilen iki kişilik eğitim uçağıdır. Bir tane üretilen uçak (T-10UBM-1), Su-27M'nin kanatlarına ve daha uzun dikey kuyruklarına ve Su-30MKK'ye benzeyen bir ileri gövdeye sahipti. Su-35UB, Su-30MKK'nin aviyonik paketini de sahipti, ancak kanatları yerleştirmek için farklı bir elektronik kumandalı uçuş kontrol sistemine sahipti.[169] Uçak, itme-vektörleme nozullarına sahip AL-31FP motorları ile çalıştırıldı.[170] Bir eğitim uçağı olmasına rağmen, Su-35UB tamamen savaş kabiliyetine sahip olacak şekilde tasarlanmıştır.
Su-35BM
Orijinal Su-27'nin kapsamlı bir yeniden tasarımı olan tek kişilik avcı uçağıdır. Uçak, Su-27M'de bulunan kanartların ve arka hava freninin çıkarılması dahil olmak üzere, gövde üzerinde önemli değişikliklere sahiptir. Güncellenmiş N035 Irbis-E radarı ve yeniden tasarlanmış bir kokpit içerir. Uçak itiş vektörlü AL-41F1S turbofan motorlarıyla güçlendirilmiştir. T-10BM (Bolshaya Modernizatsiya, "Büyük Modernizasyon") olarak da bilinen Su-35BM, uçağı "Su-35" olarak pazarlayan Suhoy tarafından kullanılan gerçek isimlendirme değildir.[59][171]
Su-35S
Rus Hava Kuvvetleri için üretilen T-10BM tasarımıdır. Havacılık Haftası ve Uzay Teknolojisi'ne göre, "S" Stroyevoy'un ("Savaşçı") kısaltmasıdır.[101]

Kullanıcılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin Çin

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Azami Hız: 2,400 km/s (1,500 mph, 1,300 kn) / M2.25 irtifada
1,400 km/h (870 mph; 760 kn) / M1.13 deniz seviyesinde
  • Seyir Hızı: 1,250 km/s (780 mph, 670 kn) / M1.1+ orta irtifada süperseyir[177]
  • Menzil: 3,600 km (2,200 mi, 1,900 nmi) irtifada
1,580 km (982 mi) deniz seviyesinde
  • Muharebe Menzili: yaklaşık 1,600 km (990 mi, 860 nmi)[178]
  • Azami Menzil: 4,500 km (2,800 mi, 2,400 nmi) 2 harici yakıt tankıyla
  • Servis Tavanı: 18,000 m (59,000 ft)
  • g Limitleri: +9
  • Tırmanma Hızı: 280 m/s (55,000 ft/min) +
  • Kanat Yüklemesi: 408 kg/m2 (84 lb/sq ft) 50% yakıtla
500.8 kg/m2 (102.6 lb/sq ft) tam yakıtla
  • İtiş / Ağırlık Oranı: 1.13 with 50% yakıtla
0.92 with tam yakıtla
  • Brüt Ağırlık: 25,300 kg (55,777 lb) with 50% internal fuel
  • Azami Kalkış Ağırlığı: 34,500 kg (76,059 lb)
  • Yakıt Kapasitesi: 11,500 kg (25,400 lb) internal
  • Motor: 2 × Saturn AL-41F1S motoru, motor başına 86.3 kN (19,400 lbf) itiş, 142 kN (32,000 lbf) artyakıcıyla

Silah Sistemleri

Aviyonikler

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d Butowski (1 Kasım 1999). "Dominance by design: the reign of Russia's 'Flankers' – PART ONE". Jane's Intelligence Review. Coulsdon, UK: Jane's Information Group. 11 (11). 
  2. ^ Gordon 2007, p.  69.
  3. ^ Andrews 2003, p. 39.
  4. ^ Gordon 2007, pp. 58, 122.
  5. ^ Fink 1993, p. 45.
  6. ^ Gordon 2007, pp. 122–123.
  7. ^ a b c Williams 2002, p. 119.
  8. ^ Gordon 2007, pp. 123, 127.
  9. ^ Gordon 2007, p. 124.
  10. ^ a b c d Butowski 2004, p. 38.
  11. ^ Gordon 2007, p. 69.
  12. ^ a b Gordon 2007, p. 123.
  13. ^ Gordon 2007, pp. 126–127.
  14. ^ a b Gordon 2007, p. 128.
  15. ^ "Су-35". airwar.ru. 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2020. 
  16. ^ a b Gordon 2007, p. 366.
  17. ^ Gordon 2007, pp. 129–131.
  18. ^ Fink 1993, p. 44.
  19. ^ Gordon 2007, pp. 134–135.
  20. ^ Flight International 2001, p. 20.
  21. ^ a b c Andrews 2003, pp. 58.
  22. ^ Gordon 2007, pp. 142, 144.
  23. ^ Velovich 1996, p. 16.
  24. ^ Novichkov 1996, p. 52.
  25. ^ Gordon 2007, pp. 172–173.
  26. ^ Barrie 1997, p. 8.
  27. ^ Andrews 2003, p. 47.
  28. ^ Gordon 2007, p. 173.
  29. ^ Fiszer 2004, pp. 52–53.
  30. ^ Fiszer 2004, p. 53.
  31. ^ Butowski 2007, pp. 34–35.
  32. ^ a b "Russia's Su-35 Super-Flanker: Mystery Fighter No More". Defense Industry Daily. 27 Mart 2013. 1 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2013. 
  33. ^ "Su-35". Sukhoi. 2 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2013. 
  34. ^ Gordon 2007, p. 175.
  35. ^ a b "Sukhoi begins flight testing of Su-35S variant". Defenceweb.co.za. 6 Mayıs 2011. 30 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2017. 
  36. ^ Sweetman 2004, p. 26.
  37. ^ Butowski 2007, p. 36.
  38. ^ Gordon 2007, pp. 175–176.
  39. ^ a b Bill (24 Haziran 2013). "Sukhoi Test Pilot Explains 'Supermaneuverability'". Aviation Week & Space Technology. 4 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2020. 
  40. ^ Butowski 2004, pp. 39–40.
  41. ^ Butowski Air International October 2019, p. 37.
  42. ^ Sweetman 2013, p. 44.
  43. ^ "Sukhoi unveils 'supercruising' Su-35-1 multi-role fighter". Flightglobal. 4 Eylül 2007. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2017. 
  44. ^ Kopp 2010, p. 9.
  45. ^ Kopp 2010, p. 10.
  46. ^ Archibald 2016, p. 13.
  47. ^ Wolf (21 Eylül 2008). "Pentagon, Lockheed rebut F-35 fighter jet critics". Reuters. 7 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2017. Citing U.S. Air Force analyses, he said the F-35 is at least 400 percent more effective in air-to-air combat capability than the best fighters currently available in the international market, including Sukhois. 
  48. ^ Fomin 2008, p. 28.
  49. ^ Usov (16 Şubat 2007). "Arşivlenmiş kopya". Kommersant (Rusça). 23 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2013. 
  50. ^ "Arşivlenmiş kopya". Kommersant (Rusça). 19 Aralık 2007. 24 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2013. 
  51. ^ a b Nechayev (27 Nisan 2009). "Arşivlenmiş kopya". Vzglyad (Rusça). 30 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2017. 
  52. ^ Doronin (27 Nisan 2009). "Arşivlenmiş kopya". Rossiyskaya Gazeta (Rusça). 30 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2013. 
  53. ^ "В России из-за отказа тормозной системы разбился новейший истребитель Су-35". 10 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2019. 
  54. ^ Jennings (19 Haziran 2013). "Paris Air Show 2013: Le Bourget debut for Su-35". IHS Jane's Defence Weekly. Coulsdon, UK: Jane's Information Group. 50 (29). Also referred to as the Su-35S 'Super Flanker' (and sometimes the Su-35C), the Sukhoi was originally conceived purely for export sales, with China and Venezuela expressing interest. 
  55. ^ Butowski 2004, p. 40.
  56. ^ a b "Russia may export new Su-35 fighters to India, Malaysia, Algeria". RIA Novosti. 15 Temmuz 2008. 24 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2011. 
  57. ^ Gordon 2007, p. 111.
  58. ^ Zaitse (21 Eylül 2007). "Sukhoi Su-35 fighter: winging its way into a new era". RIA Novosti. 2 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2013. 
  59. ^ a b c d "Sukhoi signs record $2.5 billion deal with Russian defense ministry". RIA Novosti. 18 Ağustos 2009. 22 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2010. 
  60. ^ "Su-35 Begins Global Journey". Flight Daily News. Sutton, UK: Reed Business Information. 20 Haziran 2013. ss. 16-17. 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi. The head of Sukhoi's parent company, United Aircraft, is forecasting 200 sales of the type, split 50:50 between domestic and export. 
  61. ^ a b "Russia Places New Order For 50 Su-35S Fighters". Aerospace Daily & Defense Report. Aviation Week. 12 Ocak 2016. 11 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2017. 
  62. ^ "Sukhoi launches production of Su-35 for Russia". Defence Talk. 24 Kasım 2009. 17 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2013. 
  63. ^ "Russia begins test flights of Su-35S series fighter". RIA Novosti. 3 Mayıs 2011. 6 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2013. 
  64. ^ a b c Fomin 2014, p. 37.
  65. ^ Gordon 2007, pp. 365–366.
  66. ^ Gordon 2007, pp. 137, 141.
  67. ^ Fomin 2012, p. 16.
  68. ^ "Sukhoi Continues Tests of Su-35 Fighter Jet". RIA Novosti. 8 Ağustos 2012. 7 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2013. 
  69. ^ Mikhailov (20 Şubat 2013). "ВВС начали отработку сверхманевренного ближнего боя на Cу-35C". Izvestia (Rusça). 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2013. 
  70. ^ "TASS: Russia – Sukhoi supplies 12 Su-35 jet fighters to Russian Air Force in 2013". TASS. 29 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2015. 
  71. ^ a b "Russia's New Air Force Is a Mystery". War is Boring. 21 Şubat 2014. 5 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2017. 
  72. ^ "Russia Arms Air Regiment in Far East With Su-35S Fighter Jets". Sputnik News. 12 Şubat 2014. 18 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2015. 
  73. ^ Fomin 2014, p. 36.
  74. ^ Litovkin (20 Ocak 2009). "Arşivlenmiş kopya". Izvestia (Rusça). 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2017. 
  75. ^ Pyadushkin 2010, p. 28.
  76. ^ "Russia's advanced Sukhoi Su-35S fighter put into operation". TASS. 19 Eylül 2017. 23 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2017. 
  77. ^ "Государственные испытания истребителя Су-35С завершатся к концу года". armstrade.org. 4 Nisan 2018. 12 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2019. 
  78. ^ "Замминистра обороны Алексей Криворучко провел рабочее совещание в Ахтубинске". armstrade.org. 12 Ekim 2018. 15 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2019. 
  79. ^ Butowski Air International October 2019, p. 39.
  80. ^ de Larrinaga (3 Şubat 2016). "Russia deploys Su-35S fighters to Syria". IHS Jane's Defence Weekly. Coulsdon, UK: Jane's Information Group. 53 (13). 
  81. ^ "New Fighter Aircraft to Expand Russian Air Campaign in Syria". Washington Free Beacon. 10 Şubat 2016. 11 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2017. 
  82. ^ Nikolsky (24 Mayıs 2017). "Arşivlenmiş kopya". Vedomosti (Rusça). 26 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  83. ^ "Russia's Success in Syria Helping Sukhoi Warplanes Soar in Global Market (VIDEO)". Sputnik. 12 Nisan 2017. 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2017. 
  84. ^ "Российские Су-35 перехватили два турецких F-16, заставив их сбежать". avia.pro. 20 Ağustos 2019. 23 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. 
  85. ^ "Израиль готовится ко второй волне? Как русские Су-35 спугнули интервентов - источники". tsargrad.tv. 26 Ağustos 2019. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2019. 
  86. ^ "Источники: российские Су-35 экстренно подняты с авиабазы "Хмеймим" для перехвата израильских самолёто". avia.pro. 10 Eylül 2019. 12 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2019. 
  87. ^ "Российские истребители заблокировали новую атаку Израиля на Сирию". avia.pro. 20 Eylül 2019. 22 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2019. 
  88. ^ "Российские Су-35 перехватили турецкие истребители F-16". avia.pro. 15 Ekim 2019. 4 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2019. 
  89. ^ "Российские Су-35 вновь перехватили израильские самолёты над Сирией". avia.pro. 13 Kasım 2019. 15 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2019. 
  90. ^ "Новости Сирии 7 декабря 2019 года. Израильским истребителям пришлось бегством спасаться от российских Су-35, Иран доставил в Сирию неизвестные средства ПВО". avia.pro. 7 Aralık 2019. 21 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019. 
  91. ^ Gill and Kim 1995, p. 60.
  92. ^ Zhao 2004, p. 216.
  93. ^ "Russia inks contract with China on Su-35 deliveries". TASS. 19 Kasım 2015. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2015. 
  94. ^ Stolyarov (19 Kasım 2015). "UPDATE 2-Russia, China sign contract worth over $2 bln for Su-35 fighter jets -source". Reuters. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2015. 
  95. ^ a b "Russia-China Su-35 Deal Raises Reverse Engineering Issue". Defense News. 20 Kasım 2015. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2017. 
  96. ^ "Russia ready to sell Su-35 fighter jets to China". RIA Novosti. 16 Kasım 2010. 24 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2011. 
  97. ^ a b Johnson (25 Kasım 2015). "Su-35 deal signals PLAAF's lack of faith in Chinese defence sector". IHS Jane's Defence Weekly. Coulsdon, UK: Jane's Information Group. 53 (3). 
  98. ^ Choi (26 Mart 2013). "China to buy Lada-class subs, Su-35 fighters from Russia". South China Morning Post. 26 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2013. 
  99. ^ Johnson (11 Eylül 2013). "Reports of Su-35 sale to China met with scepticism". IHS Jane's Defence Weekly. Coulsdon, UK: Jane’s Information Group. 50 (41). 
  100. ^ Johnson (14 Mart 2012). "Russian industry wary of Su-35 sale to China". IHS Jane's Defence Weekly. Coulsdon, UK: Jane's Information Group. 49 (14). 
  101. ^ a b Pyadushkin 2014, p. 19.
  102. ^ "Why China's Air Force Needs Russia's SU-35". The Diplomat. 1 Haziran 2015. 2 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2017. 
  103. ^ "Sukhoi Nears Deal with China on Su-35 Fighters". AIN Online. 14 Aralık 2012. 29 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2017. 
  104. ^ "PLA news portal: Su-35 intended to be last type of imported fighter". People's Daily. 30 Aralık 2016. 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2018. 
  105. ^ a b "China Accepts Last Batch of Su-35s, Test Fires S-400". AIN Online. 27 Aralık 2018. 21 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2019. 
  106. ^ Zhao (6 Ocak 2017). "Air Force receives 4 of Russia's latest fighters". China Daily. 12 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2017. 
  107. ^ "China Takes Delivery of 10 Russian Su-35 Fighter Jets". The Diplomat. 4 Ocak 2018. 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2020. 
  108. ^ a b "Russia Completes Delivery of 24 Su-35 Fighter Jets to China". The Diplomat. 17 Nisan 2019. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2020. 
  109. ^ "Su-35S fighter jets officially entered service with PLAAF". www.airrecognition.com. 21 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2019. 
  110. ^ "Russia Offers China Another Batch of Su-35 Fighter Jets". The Diplomat. 27 Haziran 2019. 29 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2019. 
  111. ^ "U.S. sanctions China for buying Russian fighter jets, missiles". Reuters. 20 Eylül 2018. 10 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2019. 
  112. ^ Grevatt (5 Kasım 2014). "IndoDefence 2014: UAC announces Su-35 bid for Indonesian fighter competition". IHS Jane's Defence Weekly. Coulsdon, UK: Jane's Information Group. 51 (50). 
  113. ^ "Kemhan Akan Ganti F-5 dengan Sukhoi SU-35". BeritaSatu (Endonezce). 2 Eylül 2015. 7 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2017. 
  114. ^ Grevatt (2 Eylül 2015). "Indonesia selects Su-35 to meet air combat requirement". IHS Jane's Defence Weekly. Coulsdon, UK: Jane's Information Group. 52 (42). 
  115. ^ "Moscow to ink contract on Su-35 jet deliveries to Indonesia this year". TASS. 5 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2017. 
  116. ^ "Indonesia to barter coffee, CPO for Russian jet fighters". Jakarta Post. 4 Ağustos 2017. 4 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020. 
  117. ^ "Value of Indonesian Su-35 buy pegged at $1.14 billion". Flight Global (İngilizce). 23 Ağustos 2017. 29 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2018. 
  118. ^ "Indonesia finalises contract to procure Su-35 fighter aircraft". IHS Jane's 360. Bangkok. 15 Şubat 2018. 15 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2018. 
  119. ^ "Russia and Indonesia finalize Su-35 contract". The Defense Post. 15 Şubat 2018. 15 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2018. 
  120. ^ "Indonesia signals progress in deal to procure Su-35s". IHS Jane's 360. Bangkok. 4 Haziran 2019. 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2019. 
  121. ^ "Trump Threat Spurred Indonesia to Drop Russia, China Arms Deals". bloomberg.com. 12 Mart 2020. 20 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2020. 
  122. ^ "Indonesia Has Not Officially Refused to Buy Russian Su-35 Fighters". Sputnik. 16 Mart 2020. 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2020. 
  123. ^ "Update: Indonesia points to F-35 ambitions". janes.com. 18 Mart 2020. 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2020. 
  124. ^ "Egypt reportedly orders Su-35 fighters". Jane's 360. Londra. 18 Mart 2019. 18 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2019. 
  125. ^ "Russia & Egypt seal $2 billion deal for supply of Su-35 fighter jets". 18 Mart 2019. 19 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2019. 
  126. ^ "Су-35 укрепят египетскую силу". Kommersant. 18 Mart 2019. 18 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2019. 
  127. ^ ""Рособоронэкспорт" опроверг наличие контракта на поставку Су-35 Египту". Interfax. 26 Mart 2019. 5 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2019. 
  128. ^ "Pompeo: Egypt would face sanctions over Russian Su-35s". Anadolu Agency. 10 Nisan 2019. 28 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2019. 
  129. ^ "Russia begins production of Egyptian Su-35s". defenceWeb (İngilizce). 19 Mayıs 2020. 10 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2020. 
  130. ^ العرب, Al Arab (28 Temmuz 2020). "مصر تتسلم طائرات "سوخوي 35" الروسية رغم التحفظات الأميركية". صحيفة العرب (Arapça). 13 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020. 
  131. ^ "Russia, UAE To Partner On Fighter Development". Aerospace Daily & Defense Report. Aviation Week. 21 Şubat 2017. 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2017. 
  132. ^ "Russia Negotiating With UAE Over Delivery of Su-35 Jets". Sputnik News. 8 Kasım 2015. 7 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2017. 
  133. ^ Yousef, Deena Kamel. "U.A.E. to Build Russian Warplane as Mideast Tensions Rise". Bloomberg. 19 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2017. 
  134. ^ "Could Russia Design a Fifth-Generation Variant of the Su-35 for India?". The Diplomat. 26 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2019. 
  135. ^ a b Safranov (4 Mart 2016). "Без кредита не взлететь". Kommersant (Rusça). 11 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2017. 
  136. ^ "L'Algérie serait le premier client export pour le Su-57 et le Su-34". menadefense.net. 27 Aralık 2019. 30 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2019. 
  137. ^ "US removes Turkey from F-35 fighter jet programme". BBC. 17 Temmuz 2019. 17 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2019. 
  138. ^ "Russia Offers Sukhoi Su-35 to Turkey after US Removes from F-35 Programme". News18.com. 18 Temmuz 2019. 7 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2019. 
  139. ^ "Russia 'ready to cooperate' to sell Turkey Su-57 fighter jets". hurriyetdailynews.com. Hürriyet Daily News. 3 Mayıs 2019. 4 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2019. 
  140. ^ "Russian aircraft sales boosted by Syrian campaign". Russia Beyond the Headlines. 27 Haziran 2016. 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2016. 
  141. ^ Nkala (3 Mayıs 2016). "Algeria to test Su-35 fighter ahead of possible acquisition". Defenceweb.co.za. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2017. 
  142. ^ "Arms Trade; Kazakh Defense Ministry interested in buying batch of Su-35 fighter jets". Russia & CIS Defense Industry Weekly. Interfax. 3 Haziran 2016. 
  143. ^ "North Korea asked Russia for Su-35 fighter jet supplies – reports". TASS. 9 Ocak 2015. 17 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2015. 
  144. ^ "Russia not holding talks with Pakistan on supply of Su-35 jets". Sputnik News. 19 Ekim 2016. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2017. 
  145. ^ "Sudan seeking Su-35s". Defence Web. 29 Kasım 2017. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2017. 
  146. ^ ""Сухой" против EmBrAer". Kommersant (Rusça). 31 Mart 2004. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2013. 
  147. ^ Rivers 2005, p. 18.
  148. ^ Lantratov (28 Şubat 2005). "Arşivlenmiş kopya". Kommersant (Rusça). 24 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2013. 
  149. ^ Komarov 2002, p. 61.
  150. ^ "Brazil names three finalists for F-X2 contract, rejects three others". Flightglobal. 6 Ekim 2008. 2 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2013. 
  151. ^ "Entrevista com Anatoly Isaikin Diretor General da EEFU Rosoboronexport sobre o Programa F-X2". DefesaNet (Portekizce). 6 Ekim 2009. 24 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2013. 
  152. ^ "Russia to pitch T-50 for Brazilian fighter deal". Flightglobal. 16 Ekim 2016. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2017. 
  153. ^ "Saab wins Brazil's F-X2 fighter contest with Gripen NG". Flightglobal. 18 Aralık 2013. 12 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2017. 
  154. ^ Sherman 2001, p. 22.
  155. ^ Joo and Kwak 2001, p. 205.
  156. ^ Gethin 1998, p. 32.
  157. ^ "South Korean F-15K deal may close by end 2007". Flightglobal. 22 Ekim 2007. 5 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2013. 
  158. ^ Mader 2007, p. 102.
  159. ^ "Moscow, Caracas Complete Negotiations on 12 Su-30 Fighter Jets Deal". Sputnik News. 23 Mart 2016. 25 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2017. 
  160. ^ Mader 2007, p. 103.
  161. ^ "Venezuela's Chavez Eyes Russian Su-35 Fighters". RIA Novosti. 19 Temmuz 2012. 24 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2013. 
  162. ^ Sweeney (15 Ekim 2008). "Venezuela buys Russian aircraft, tanks to boost power". United Press International. 29 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2013. 
  163. ^ "Russia big loser in Arab arms market slump". United Press International. 4 Mart 2011. 7 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2013. 
  164. ^ "Σαράντα οκτώ Su-35 παραδίδονται το 2015 – Υποψήφιο στην αξιολόγηση της Π.Α – Video: Su-35 Vs EF-2000". Defencenet.gr (Yunanca). 20 Eylül 2010. 19 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2013. 
  165. ^ Andrews 2003, p. 57.
  166. ^ Gordon 2007, p. 129.
  167. ^ Gordon 2007, pp. 129, 591.
  168. ^ Gordon 2007, pp. 170–171.
  169. ^ Andrews 2003, p. 59.
  170. ^ Gordon 2007, p. 172.
  171. ^ "Russia signs $2.5 billion deal for 64 Sukhoi fighters". Flightglobal. 20 Ağustos 2009. 24 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2010. 
  172. ^ "Russia launches production of Su-35 fighter jets for Egypt — source". TASS. 16 Mayıs 2020. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020. 
  173. ^ "В Минобороны заявили, что завод в Комсомольске-на-Амуре выполнил гособоронзаказ на Су-35С". TASS. 8 Kasım 2019. 10 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2019. 
  174. ^ "Почему ВВС России в 2019 году получили мало новой техники?". regnum.ru. 20 Ocak 2020. 15 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2020. 
  175. ^ "Air regiment in central Russia rearmed with latest Su-35 fighter jets". TASS. 31 Temmuz 2019. 1 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2019. 
  176. ^ "Три многоцелевых истребителя Су-35 поступили в авиаполк ЗВО в Тверской области". armstrade.org. 17 Ekim 2019. 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2019. 
  177. ^ "В интересах ГПВ - 2015. Испытания нового российского истребителя идут успешно" 5 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.[Tests of the new Russian fighter are going successfully]. vpk.name (in Russian). 7 March 2008. from the original on 5 October 2008. Retrieved 6 June 2019.
  178. ^ "US Pressured Indonesia to Abandon Su-35 Fighter Jet Contract with Russia" 15 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. www.defenseworld.net. from the original on 15 December 2018. Retrieved 4 January 2019.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Suhoy_Su-35&oldid=30808614" sayfasından alınmıştır