French
DeutschSaadanius - Vikipedi
| Saadanius | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Saadanius hijazensis | |||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||||||
| †Saadanius hijazensis Zalmout vd., 2010 | |||||||||||||||||||
Saadanius, topluca Eski Dünya maymunları olarak bilinen köpeksi maymunlar ve insansı maymunlarının son ortak atasıyla yakından ilişkili olan, fosilleri Erken Oligosen'e tarihlenen bir primat cinsi. Cins, sadece 29 ila 28 milyon yıl öncesine tarihlenen tek bir kısmi kafatasından bilinen tek tür Saadanius hijazensis ile temsil edilir. 2009 yılında batı Suudi Arabistan'daki Mekke yakınlarında keşfedildi ve ilk olarak 2010 yılında hem yaşayan hem de fosil Eski Dünya maymunları ile karşılaştırıldıktan sonra tanımlandı.
Saadanius'un yaşayan Eski Dünya maymunlarından daha uzun bir yüzü vardı ve gelişmiş frontal sinüsten yoksundu. Bununla birlikte, grubun günümüz üyeleri ile karşılaştırılabilir bir kemik ektotimpanik ve dişleri vardı. Saadanius'un keşfi, köpeksi maymunlar ve insansı maymunların son ortak atasının evrimi ve görünümü hakkındaki soruları yanıtlamaya yardımcı olabilir.
Keşif[değiştir | kaynağı değiştir]
Saadanius, Suudi Arabistan'ın Cidde kentinde Suudi Jeolojik Araştırmalar Kurumu'nun (SGS) Paleontoloji Birimi'nde saklanan "SGS-UM 2009-002" adlı holotip adlı tek bir örnekten bilinmektedir. Tip örneğin yerleşimi, Suudi Arabistan'ın batısında, Mekke'ye yakın Harrat Al Ujayfa'nın güneybatı köşesinde yer alan orta Şumaysi Oluşumu'nun oolitik demirtaşı fosil yatağının tepesindeydi.[1] Örnek Şubat 2009'da[2] bölgeye eski balina ve dinozor fosilleri aramak için seyahat eden paleontolog Iyad Zalmout tarafından keşfedildi. Zalmout, çalıştığı haritalara göre Kretase'ye tarihlenen kaya katmanları içeren bir alanda dinozor fosilleri ararken, Eosen veya Oligosen'e tarihlenen bir anthracotheriidin çene kemiğini buldu. Bu, kaya katmanlarının haritalarda belirtilenden çok daha genç olduğunu gösteriyordu. Ertesi gün, bir primata ait olduğunu hemen anladığı fosil dişleri fark etti. Zalmout, doktora sonrası araştırmacı olarak birlikte çalıştığı paleontolog Philip D. Gingerich'e dişlerin bir fotoğrafını e-posta ile gönderdi. Antik primatlar ve balinalar konusunda uzman olan Gingerich, bunun gerçekten bir primat olduğunu doğruladı. Sıkı bir program nedeniyle, Zalmout fosili önümüzdeki birkaç gün boyunca kayaya gömülü olarak bırakmak zorunda kaldı çünkü onu toplamak günlerce sürecek bir çalışma gerektiriyordu.[3] Fosil, kısa süre sonra SGS ve Michigan Üniversitesinin katıldığı ortak bir keşif gezisiyle bulundu.[1]
Fosil, keşfinin Nature dergisinde açıklandığı 2010 yılına kadar resmi olarak tanımlanmamıştı.[2] Fosil, yakınlarda bulunan anthracotheriid ve paenungulate fosillerinin benzer şekilde yaşlı Afrika yataklarından gelen fosillerle karşılaştırılması temel alınarak yaklaşık 28 veya 29 milyon yıl öncesine tarihlendirildi.[1][4] Bununla birlikte, tarih henüz diğer tarihleme teknikleriyle teyit edilmemiştir.[4] Cins adı Saadanius, Arapça saadan'dan gelir. Saadan, maymunlar için kullanılan ortak bir terimdir. Tür adı hijazensis, keşfedildiği Hicaz bölgesine bir göndermedir.[1]
Tip örneği[değiştir | kaynağı değiştir]
Saadanius'un yaşayan Eski Dünya maymunlarından daha uzun bir yüzü vardı,[4] daha büyük olmasına rağmen görünüşte Yeni Dünya maymunlarına daha çok benziyordu ve muhtemelen bir gibon büyüklüğündeydi.[5] Genişlemiş, derin köklü köpek dişleri, köpek dişleri ile ikinci kesici dişleri arasındaki diastema ve sagital tepesi, örneğin bir erkek olduğunu düşündürmektedir.[1] Bu özellikler erkek Eski Dünya maymunları arasında ortaktır.[2] Saadanius, yaşayan Eski Dünya maymunlarında bulunan gelişmiş frontal sinüsten yoksundur, ancak ektotimpanike sahiptir. Eski Dünya maymunlarının en eski kök grubu olan ve 35 ila 30 milyon yıl öncesine dayanan propliopithecoidler, tam gelişmiş bir ektotimpanikten yoksundu.[1][4]
Örneğin kafatasının önünde ciddi bir delinme yarası vardı, bu da büyük bir etobur tarafından avlandığını gösteriyordu.[2] Bu delinme yarası, beyin kabuğunun sağ tarafındaydı ve ölümcül darbe olmuş olabilir. Ön trigonda da bir ısırık izi vardı.[1]
Diğer çoğu Eski Dünya maymunu gibi, Saadanius da muhtemelen bir ağaç sakiniydi.[5] Yaşayacağı süre boyunca Kızıldeniz henüz oluşmamıştı ve Afro-Arap kara kütlesiyle birleştiği için yakındaki Avrasya'dan yeni bitki ve hayvan türleri geliyor olacaktı.[2]
Filogeni ve önemi[değiştir | kaynağı değiştir]
| Catarrhine kladı içindeki Saadanius'un yerleşimi[1] | ||||||||||||||||||||||||
|
Karşılaştırmalı anatomi ve kladistik analiz, Saadanius'un taç grup Catarrhini'nin son ortak atasıyla bilinen diğer tüm catarrhine fosillerinden daha yakından ilişkili olduğunu ve Katar ve Afrika'daki Catarrhini'nin ortak atasını yerleştirdiğini göstermektedir. Diğer kök catarrhineler arasında Aegyptopithecus gibi propliopithecoidler ve Pliopithecus gibi pliopithecoidler bulunur. Saadanius ve taç catarrhine arasındaki yakın benzerlikler, özellikle ektotimpanik olması, bilinen tüm primat fosilleri içinde Saadanius'un yaşayan catarrhinlerin son ortak atasına en çok benzediğini düşündürür.[1] Keşfi, insanın evrimi hakkında, özellikle de Eski Dünya maymunları ve sonunda insanlara yol açan maymun soyu arasındaki bölünme hakkında yeni ayrıntılar sağladı.[5]
Saadanius'un keşfi, taç catarrhinelerin atalarının yüz görünümü hakkında birbiriyle çelişen hipotezler için yeni kanıtlar sağlıyor. Bir rekonstrüksiyon, canlı catarrhine özelliklerine dayanır ve bir gibona benzer şekilde kısa bir yüz ve yuvarlak bir beyin kabuğu öngörür. Erken Miyosen maymunlarının ve bazal sercopithecoid Victoriapithecus'un morfolojisine dayanan bir başka rekonstrüksiyon, catarrhinlerin son ortak atalasının, yaşayan babunlar ve en eski fosil maymunlar ve Eski Dünya maymunları gibi çıkıntılı bir burnu ve uzun bir yüzü olduğunu tahmin ediyor. Zalmout ve arkadaşlarına göre, Saadanius'un daha eski kök catarrhinlere benzer muhafazakar özellikleri, ikinci hipotezi desteklemektedir.[1][3][4] Ancak paleontolog Eric Delson, jeolojik basıncın kafatasının şeklini bozmuş olabileceği konusunda uyardı.[4]
Zalmut vd.'ne göre, Saadanius ayrıca hominoid-cercepithecoid ayrımının yaşını çözmeye yardımcı olabilir.[1][4] Paleoantropolojik çalışma tipik olarak farklılığı 25 ile 23 myö arasına yerleştirmiştir; ancak genetik temelli tahminler eski dünya maymunların çeşitlenmesini erken Oligosen'e yaklaşık (33-30 myö) yerleştirdi. Genetik testlerden elde edilen tahminlere rağmen, 30 ile 23 myö arasındada son bir ortak ata için çok az fosil kanıtı bulundu. Bu da, daha sonraki bir bölünmeyi destekliyor. Sadece izole diş Kamoyapithecus ile, potansiyel bazal varlığına hominoidlerin 24 ila 27.5 myö öncesinde (geç Oligosen )[1][5] rastlanırken, Köpeksi maymun olan en eski fosil olan Victoriapithecus macinnesi ise, 19 milyon yıl öncesine tarihleniyor.[6] Saadanius'un keşfi ile Zalmout ve ark. 29-28 ve 24 myö arasında uzanan genetik verilerden daha geç bir bölünme önerdi.[1][5] Bununla birlikte, Pozzi ve ark. daha sonra, Saadanius'un önemli bir keşif olmasına rağmen, bir kök catarrhine olduğu için taç grubunun ayrışmasını tarihlemek için kullanılamayacağını savundu. Fosil kayıtlarında gövde taksonlarının varlığı taç gruplarının evrimleştiğini göstermez ve gövde taksonları taç taksonlarının ortaya çıkmasından sonra milyonlarca yıl hayatta kalabilir. Bu nedenle, fosil kayıtları, yalnızca bir taç taksonunun ilk görünümüne karşılık gelen, sapma tarihleri için kesin bir minimum sınır önerebilir. Ayrıca, Pozzi ve ark. Zalmout ve diğerleri tarafından yayınlanan ek materyale dikkat çekti. Pliopithecoidea'nın canlı nezle ile Saadanius'tan daha yakından ilişkili olduğunu gösterdi.[6]
Fosil bulgusu, bölge için fosil kayıtlarını zenginleştirdiği için SGS tarafından Suudi Arabistan için de önemli bir bulgu olarak görülmüştür. Bulgu sonucunda, hem SGS hem de Michigan Üniversitesi, ülkede daha fazla işbirlikçi saha araştırmaları yapmayı düşünüyor.[3]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k l m Zalmout, Iyad S.; Sanders, William J.; MacLatchy, Laura M.; Gunnell, Gregg F.; Al-Mufarreh, Yahya A.; Ali, Mohammad A.; Nasser, Abdul-Azziz H.; Al-Masari, Abdu M.; Al-Sobhi, Salih A.; Nadhra, Ayman O.; Matari, Adel H. (Temmuz 2010). "New Oligocene primate from Saudi Arabia and the divergence of apes and Old World monkeys". Nature (İngilizce). 466 (7304): 360-364. doi:10.1038/nature09094. ISSN 1476-4687. 30 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2021.
- ^ a b c d e "Ape ancestors brought to life by fossil skull of 'Saadanius' primate". the Guardian (İngilizce). 14 Temmuz 2010. 15 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2021.
- ^ a b c "Fossil find puts a face on early primates". University of Michigan News (İngilizce). 3 Ağustos 2010. 16 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2021.
- ^ a b c d e f g Laursen, Lucas (14 Temmuz 2010). "Fossil skull fingered as ape–monkey ancestor". Nature (İngilizce): news.2010.354. doi:10.1038/news.2010.354. ISSN 0028-0836.
- ^ a b c d e "Fossil links humans and monkeys". BBC News (İngilizce). 14 Temmuz 2010. 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2021.
- ^ a b "The stem catarrhine Saadanius does not inform the timing of the origin of crown catarrhines". Journal of Human Evolution (İngilizce). 61 (2): 209-210. 1 Ağustos 2011. doi:10.1016/j.jhevol.2011.02.008. ISSN 0047-2484. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2021.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Maymun yapbozunun bir parçası 8 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Nature'dan Saadanius keşfini ve önemini açıklayan kısa bir video.