NATO Genel Sekreteri - Vikipedi

NATO Genel Sekreteri
Secretary General of NATO (İngilizce)
Secrétaire général de l'OTAN (Fransızca)
NATO logosu
Görevdeki
Jens Stoltenberg

1 Ekim 2014 tarihinden beri
Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü
Görev süresi4 yıl (uzatılabilir)
Açılışı yapanHastings Ismay
24 Mart 1952
YardımcıGenel Sekreter Yardımcısı
WebsitesiGenel Sekreterlik Ofisi Resmî sitesi

NATO Genel Sekreteri, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nün (NATO) başlıca sivil görevlisidir. Bu görevi üstlenen kişi, örgütün işleyişini koordine etmek, NATO'nun uluslararası kadrosunu yönetmek, Kuzey Atlantik Konseyi'nin toplantılarını ve örgütün önemli komitelerinin çoğunu yönetmekle sorumludur. NATO Askeri Komitesi dışında, NATO'nun sözcüsü olarak da hareket eder. Genel Sekreterin askeri komutada rolü yoktur; siyasi, askeri ve stratejik kararlar nihayetinde üye ülkelerin yetkisindedir. NATO'nun en üst düzey yetkililerinden biri olan genel sekreter, NATO Askeri Komitesi Başkanı ve yüksek müttefik komutanı ile birlikte çalışır.[1]

Şu anki Genel Sekreter, 1 Ekim 2014 tarihinde göreve başlayan eski Norveç Başbakanı Jens Stoltenberg'dir. Stoltenberg'in genel sekreter olarak görev süresi dört yıl daha uzatılarak NATO'yu 30 Eylül 2022'ye kadar yönetecekti. 2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgali nedeniyle görev süresi bir yıl daha uzatıldı.[2][3][4][5]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzey Atlantik Antlaşması'nın 9. maddesi, NATO üyelerinden "her birinin temsil edildiği bir Konsey kurmalarını" gerektirir. Bu nedenle Kuzey Atlantik Konseyi oluşturuldu. İlk olarak Konsey, NATO üyelerinin dışişleri bakanlarından oluşuyordu ve yıllık olarak toplanıyordu. Mayıs 1950'de, günlük bazda daha yakın koordinasyon isteği, Londra'da sürekli olarak bulunan ve örgütün çalışmalarını denetleyen Konsey müsteşarlarının atanmasına yol açtı. Müsteşarlar, Kuzey Atlantik Konseyi içinde tam karar alma yetkisine sahiptiler, ancak çalışmaları NATO dışişleri bakanlarının ara sıra toplandığı toplantılarla desteklendi. Müsteşarların başkanı, "örgütü ve çalışmalarını yönlendirme" sorumluluğunu taşıdı, bunun içerisinde tüm sivil ajanslar da vardı.[6][7][8][9]

Konsey müsteşarları, ilk kez 25 Temmuz 1950'de toplandı ve Amerika Birleşik Devletleri müsteşarı Charles Spofford'u başkanları olarak seçtiler. Konsey müsteşarlarının kurulmasının hemen ardından çeşitli önemli örgütsel değişiklikler gerçekleşti, en önemlisi tek bir Yüksek İttifak Komutanı altında birleşik bir askeri komuta yapısının oluşturulması oldu. Bu birleşme ve NATO'ya yönelik artan zorluklar, örgütün kurumlarında hızlı bir büyümeye neden oldu ve 1951 yılında NATO, bürokrasisini basitleştirmek ve merkezileştirmek amacıyla yeniden düzenlendi. Konsey müsteşarları, örgütün bir parçası olarak, hükümetlerini dış politika ile sınırlı olmayan, savunma ve maliye dahil tüm konularda temsil etme yetkisi verildi ve bu, onların gücünü ve önemini büyük ölçüde artırdı.[10][11][12]

Müsteşarların yetkileri arttıkça ve örgütün boyutu büyüdükçe, NATO Geçici Konsey Komitesi'ni, W. Averell Harriman başkanlığında kurdu. Bu grup, NATO'nun bürokrasisini yönetmek üzere Paris'te resmi bir sekreteryayı oluşturdu. Komite ayrıca "NATO'nun ajanslarının güçlendirilmesi ve koordine edilmesi gerektiğini" tavsiye etti ve Kuzey Atlantik Konseyi Başkanı dışında ittifakın en üst liderinin kim olması gerektiğine vurgu yaptı. Şubat 1952'de Kuzey Atlantik Konseyi, örgütün tüm sivil kurumlarını yönetmek, sivil personelini kontrol etmek ve Kuzey Atlantik Konseyi'ne hizmet etmek üzere genel sekreterlik pozisyonunu kurdu.[13][14][15]

Lizbon Konferansı'ndan sonra NATO ülkeleri, genel sekreterlik rolünü doldurabilecek bir kişi aramaya başladı. İlk olarak bu pozisyon, Amerika Birleşik Devletleri'nde Britanya'nın büyükelçisi olan Oliver Franks'a teklif edildi, ancak o teklifi reddetti. Daha sonra, 12 Mart 1952'de Kuzey Atlantik Konseyi, İkinci Dünya Savaşı'ndan gelen bir general ve Britanya kabinesinin İngiliz Milletler Topluluğu İlişkileri Bakanı olan Hastings Ismay'ı genel sekreter olarak seçti. Sonraki genel sekreterlerin aksine, Kuzey Atlantik Konseyi Başkanı olarak görev yapmayan Ismay, Konseyin başkan yardımcısı olarak atanmıştır ve Spofford hala başkan olarak görevine devam etmiştir. Ismay, savaştaki yüksek rütbesi ve "Churchill'in yanında... en yüksek Müttefik Konseylerde" oynadığı rol nedeniyle seçildi. Hem bir asker hem de bir diplomat olarak, bu pozisyon için eşsiz niteliklere sahip olduğu kabul edildi ve tüm NATO ülkelerinin tam desteğini aldı.[16][17]

Spofford NATO'dan emekli olduktan sonra Kuzey Atlantik Konseyi'nin yapısı tekrar değiştirildi. Konsey üyelerinden biri yıllık olarak Kuzey Atlantik Konseyi Başkanı olarak seçildi (bu genellikle sembolik bir rol idi) ve genel sekreter resmen Konsey'in Başkan Yardımcısı ve toplantıların başkanı oldu. Ismay, genel sekreter olarak görev yapmaya devam etti ve Mayıs 1957'de emekli oldu.[18][19]

Ismay'dan sonra ikinci genel sekreter olarak göreve gelen Paul-Henri Spaak, uluslararası bir diplomat ve Belçika'nın eski başbakanı idi. Ismay'ın aksine, Spaak'ın askeri deneyimi yoktu, bu nedenle atanması "Atlantik İttifakı'nın askeri yönünün vurgusunun azaltılması" anlamına geliyordu. Aralık 1956'da Kuzey Atlantik Konseyi'nin NATO dışişleri bakanlarının bir oturumunda Spaak'ın atamasını onayladığında, Konsey aynı zamanda genel sekreterin örgütteki rolünü genişletti. İttifak içi ilişkileri geren Süveyş Krizi'nin büyük etkisiyle Konsey, genel sekretere "bir anlaşmazlıkla ilgili üye hükümetlerine herhangi bir zamanda bilgi sunma ve onaylarıyla soruşturma, arabuluculuk, uzlaşma veya tahkim prosedürlerini başlatma veya kolaylaştırma yetkisi" veren bir karar aldı.[20][21]

NATO Genel Sekreterleri listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa Müttefik Yüksek Komutanı Bernard W. Rogers ve Genel Sekreter Joseph Luns, 13 Ocak 1983.
Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanı Caspar Weinberger ve Genel Sekreter Joseph Luns, 25 Mayıs 1983.
Genel Sekreter Javier Solana ve Rusya Savunma Bakanı Igor Sergeyev, 1 Ekim 1997.
Genel Sekreter Jens Stoltenberg Birleşik Krallık Savunma Bakanı Michael Fallon, ABD Savunma Bakanı Ash Carter ve Almanya Savunma Bakanı Ursula von der Leyen, Ekim 2015'te Brüksel'de.

NATO ülkeleri ilk genel sekreteri 4 Nisan 1952'de seçti. O zamandan beri resmi olarak on iki farklı diplomat genel sekreter olarak görev yaptı. Sekiz farklı ülke temsil edildi, üç genel sekreter Birleşik Krallık'tan, üçü Hollanda'dan, ikisi Belçika'dan, birer tanesi de İtalya, Almanya, İspanya, Danimarka ve Norveç'ten seçildi. Ayrıca, atamalar arasındaki dönemlerde üç kez vekaleten genel sekreter tarafından geçici olarak dolduruldu.

Portre
Name Görev başlangıcı Görev bitişi Party Temsil ettiği ülke
1
Hastings Ismay 1. Baron Ismay
Ismay, HastingsHastings Ismay
1.
Baron Ismay
(1887–1965)
24 Mart 195216 Mayıs 19575 yıl, 53 gün Birleşik Krallık
2
Paul-Henri Spaak
Spaak, Paul-HenriPaul-Henri Spaak
(1899–1972)
16 Mayıs 195721 Nisan 19613 yıl, 340 gün Belçika
3
Dirk Stikker
Stikker, DirkDirk Stikker
(1897–1979)
[a]
21 Nisan 19611 Ağustos 19643 yıl, 102 gün Hollanda
4
Manlio Brosio
Brosio, ManlioManlio Brosio
(1897–1980)
1 Ağustos 19641 Ekim 19717 yıl, 61 gün İtalya
5
Joseph Luns
Luns, JosephJoseph Luns
(1911–2002)
1 Ekim 197125 Haziran 198412 yıl, 268 gün Hollanda
6
Peter Carington 6th Baron Carrington
Carrington, PeterPeter Carington
6th Baron Carrington

(1919–2018)
25 Haziran 19841 Temmuz 19884 yıl, 6 gün Birleşik Krallık
7
Manfred Wörner
Wörner, ManfredManfred Wörner
(1934–1994)
[b]
1 Temmuz 198813 Ağustos 1994 †6 yıl, 43 gün Almanya
Sergio Balanzino
Balanzino, SergioSergio Balanzino
(1934–2018)
Acting
13 Ağustos 199417 Ekim 199465 gün İtalya
8
Willy Claes
Claes, WillyWilly Claes
(born 1938)
[c]
17 Ekim 199420 Ekim 19951 yıl, 3 gün Belçika
Sergio Balanzino
Balanzino, SergioSergio Balanzino
(1934–2018)
Acting
20 Ekim 19955 Aralık 199546 gün İtalya
9
Javier Solana
Solana, JavierJavier Solana
(born 1942)
5 Aralık 199514 Ekim 19993 yıl, 313 gün İspanya
10
George Robertson Baron Robertson of Port Ellen
Robertson, GeorgeGeorge Robertson
Baron Robertson of Port Ellen

(born 1946)
[d]
14 Ekim 199917 Aralık 20034 yıl, 64 gün Birleşik Krallık
Alessandro Minuto-Rizzo
Minuto-Rizzo, AlessandroAlessandro
Minuto-Rizzo

(born 1940)
Acting
17 Aralık 20031 Ocak 200415 gün İtalya
11
Jaap de Hoop Scheffer
Scheffer, Jaap de HoopJaap de Hoop
Scheffer

(born 1948)
[e]
1 Ocak 20041 Ağustos 20095 yıl, 212 gün Hollanda
12
Anders Fogh Rasmussen
Rasmussen, Anders FoghAnders Fogh
Rasmussen

(born 1953)
1 Ağustos 20091 Ekim 20145 yıl, 61 gün Danimarka
13
Jens Stoltenberg
Stoltenberg, JensJens Stoltenberg
(born 1959)
1 Ekim 2014Incumbent9 yıl, 170 gün Norveç

NATO Genel Sekreter Yardımcıları listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

NATO Genel Sekreter Yardımcıları listesi[30]
# Genel Sekreter Yardımcısı Temsil ettiği ülke Görev süresi
1 Jonkheer van Vredenburch  Hollanda 1952–1956
2 Baron Adolph Bentinck 1956–1958
3 Alberico Casardi  İtalya 1958–1962
4 Guido Colonna di Paliano 1962–1964
5 James A. Roberts  Kanada 1964–1968
6 Osman Esim Olcay  Türkiye 1969–1971
7 Paolo Pansa Cedronio  İtalya 1971–1978
8 Rinaldo Petrignani 1978–1981
9 Eric da Rin 1981–1985
10 Marcello Guidi 1985–1989
11 Amedeo de Franchis 1989–1994
12 Sergio Balanzino 1994–2001
13 Alessandro Minuto Rizzo 2001–2007
14 Claudio Bisogniero 2007–2012
15 Alexander Vershbow  ABD 2012–2016
16 Rose Gottemoeller 2016–2019
17 Mircea Geoană  Romanya 2019–günümüz

Sorumluluklar[değiştir | kaynağı değiştir]

NATO Genel Sekreteri, NATO'nun üst düzey karar alma organlarının birçoğunu yönetir. Kuzey Atlantik Konseyi'nin yanı sıra, Savunma Planlama Komitesi ve Nükleer Planlama Komitesi gibi NATO'nun önemli askeri kuruluşlarının başkanlığını yapar. Ayrıca, Avro-Atlantik Ortaklık Konseyi'ni, Akdeniz İşbirliği Grubu'nu, Sürekli Ortak Konsey ve NATO-Ukrayna Komisyonu'nun Ortak Başkanı olarak görev yapar.

NATO Genel Sekreteri, NATO'nun personelini yönetir. Genel Sekreter, kuruluşun Uluslararası Kadrosu ve Genel Sekreterlik Ofisi'ni yönlendirir. NATO Genel Sekreteri aynı zamanda kendi özel bürosunu da yönetir. Tüm bu birimler, NATO'nun tüm üyelerinden personel çeker, bu nedenle NATO Genel Sekreteri dikkatli bir şekilde koordine etmelidir. Görevlerinde yardımcı olması için NATO Genel Sekreteri tarafından atanmış bir yardımcısı da bulunur.[31] NATO'nun yapısı:

Renkler:          Bağlı olduğu birime tavsiye ve destek sağlar
Siyasi stratejik seviye:
Kuzey Atlantik Konseyi
NATO genel sekreteri
NATO Karargahı, BE
Uluslararası Personel
NATO Karargahı, BE
Askeri stratejik seviye:


NATO Askerî Komitesi başkanı

NATO Karargahı, Brüksel, BE
Stratejik seviye:


SACEUR
(ACO, SHAPE)
Mons, BE


SACT
(Müttefik Dönüşüm Komutanlığı, HQ SACT)
Norfolk, US
Taktiksel komutanlıklar:Dönüşümlü merkezler:
Allied Air Command Müttefik Hava Komutanlığı
Ramstein, DE
Joint Warfare Centre Müşterek Harp Merkezi
Stavanger, NO
Allied Maritime Command Müttefik Denizcilik Komutanlığı
Northwood, GB
Joint Analysis and Lessons Learned Centre Ortak Analiz ve Öğrenilen Dersler Merkezi
Lizbon, PT
Allied Land Command Müttefik Kara Komutanlığı
İzmir, TR
Joint Force Training Centre Müşterek Kuvvet Eğitim Merkezi
Bydgoszcz, PL
Çeşitli:
Müşterek Destek ve Etkinleştirme Komutanlığı Ulm, DE
Operasyonel seviye:NATO Communication and Information Systems Group NATO İletişim ve Bilgi Sistemleri Hizmetleri Ajansı Mons, BE Deniz Vurucu ve Destek Kuvvetleri
Oeiras, PT
Norfolk Müşterek Kuvvet Komutanlığı
Norfolk, US
Allied Joint Force Command Naples Napoli Müttefik Müşterek Kuvvet Komutanlığı
Naples, IT
Allied Joint Force Command Brunssum Brunssum Müttefik Müşterek Kuvvet Komutanlığı
Brunssum, NL
Mukabele Kuvveti: Çok Uluslu Kolordu Güneydoğu Karargahı
Sibiu, RO
Kuzeydoğu Çok Uluslu Kolordusu
Szczecin, PL


Seçilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel Sekreterin seçimi için resmi bir süreç bulunmamaktadır. NATO üyeleri genellikle bir sonraki göreve kimin atanması gerektiği konusunda bir konsensüse varırlar. Bu prosedür genellikle resmi olmayan diplomatik kanallar aracılığıyla gerçekleşir, ancak yine de tartışmalı olabilir. 2009'da Türkiye'nin vetosu nedeniyle Anders Fogh Rasmussen'in Genel Sekreter olarak seçilmesi konusunda tartışma çıkmıştır.[32]

NATO'nun en üst askeri yetkilisi, Avrupa Müttefik Kuvvetler Yüksek Komutanıdır, geleneksel olarak bir Amerikalıdır ve Genel Sekreter ise geleneksel olarak bir Avrupalıdır. Bununla birlikte, NATO'nun şartnamesinde, bir Kanadalı veya Amerikalının Genel Sekreter olmasını engelleyecek herhangi bir hüküm bulunmamaktadır.[33]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ NATO Secretary General 17 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NATO.
  2. ^ Adomaitis, Nerijus; Solsvik, Terje; Baczynska, Gabriela (24 Mart 2022). "Stoltenberg extends NATO term by a year amid Ukraine crisis". Reuters (İngilizce). 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022. 
  3. ^ LORNE, COOK (4 Temmuz 2023). "NATO again extends Secretary-General Stoltenberg's mandate, seeking safe familiarity". THE TIMES OF ISRAEL (İngilizce). 13 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2023. 
  4. ^ "Nato names Stoltenberg next chief". BBC. 28 Mart 2014. 30 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2014. 
  5. ^ "NATO allies extend Stoltenberg's term as secretary-general". www.politico.eu. 28 Mart 2019. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  6. ^ "15th - 18th May: London". NATO Final Communiques 1949-1974. NATO Information Service. s. 56. 
  7. ^ "The North Atlantic Treaty". 30 Ocak 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2023. 
  8. ^ Ismay, Lord. "NATO-The first 5 years 1949-1954". s. 24. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2023. 
  9. ^ Ismay, p. 28
  10. ^ Ismay, p. 41
  11. ^ Ismay, p. 31
  12. ^ Ismay, p. 37
  13. ^ Ismay, p. 48
  14. ^ Ismay, p.44
  15. ^ Ismay, p.46
  16. ^ Daniel, Clifton (13 Mart 1952). "Ismay Named Civilian Chief of Atlantic Pact Organization". The New York Times. 
  17. ^ "Resolution on the Appointement of Lord Ismay". 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2023. 
  18. ^ Brosio, p. 39
  19. ^ Fedder, p. 10
  20. ^ "11th-14th December: Paris". NATO Final Communiques 1949-1974. NATO Information Service. s. 104. 
  21. ^ "Spaak for Ismay". The Washington Post. 16 Aralık 1956. 
  22. ^ Cook, Don (3 Nisan 1964). "Resignation announced by Stikker". The Washington Post. 
  23. ^ Marshall, Andrew (15 Ağustos 1994). "Hunt is on to find new Nato chief". The Independent. Londra. 26 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2009. 
  24. ^ Whitney, Craig (21 Ekim 1995). "Facing Charges, NATO Head Steps Down". The New York Times. 7 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2009. 
  25. ^ Smith, Craig (23 Ocak 2003). "NATO Secretary General to Leave His Post in December After 4 Years". The New York Times. 17 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2009. 
  26. ^ "Jaap de Hoop Scheffer". Newsmakers (1). Thomson Gale. 1 Ocak 2005. 
  27. ^ Crouch, Gregory (23 Eylül 2003). "NATO Names a Dutchman To Be Its Secretary General". The New York Times. 18 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2009. 
  28. ^ "NATO Chief Steps Down". The New York Times. 18 Aralık 2003. 18 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2009. 
  29. ^ Crouch, Gregory (6 Ocak 2004). "New NATO Chief Takes Over". The New York Times. 7 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2009. 
  30. ^ "NATO Who's who? – Deputy Secretaries General of NATO". NATO. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2012. 
  31. ^ "Civilian Organisation and Structures: The Secretary General". www.nato.int. 31 Mayıs 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  32. ^ Kardas, Saban. "Ankara Debates Rasmussen's Candidacy for NATO Secretary-General". The Jamestown Foundation. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  33. ^ "NATO Secretary General: How is he or she selected and for how long". 17 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  1. ^ Stikker resigned from his position a year early due to poor health.[22]
  2. ^ Wörner died in office on August 13, 1994, of cancer. The Deputy Secretary General, Sergio Balanzino, took over his daily responsibilities for the last several months of his life and then became acting Secretary General upon his death until the appointment of Willy Claes.[23]
  3. ^ Claes resigned as Secretary General after a bribery scandal, centering on his actions in the Belgian cabinet in the 1980s. After his resignation, Deputy Secretary General Sergio Balanzino served as acting Secretary General until the appointment of Javier Solana.[24]
  4. ^ George Robertson announced in January 2003 that he would be stepping down in December.[25] Jaap de Hoop Scheffer was selected as his successor, but could not assume the office until January 2004 because of his commitment in the Dutch Parliament.[26] Robertson was asked to extend his term until Scheffer was ready, but declined, so Minuto-Rizzo, the Deputy Secretary General, took over in the interim.
  5. ^ Scheffer was named Secretary General of NATO effective January 1, 2004,[27] but he did not take office until January 5, 2004.[28][29]