Millet-i Rûm - Vikipedi

Rūm milleti (millet-i Rûm), ya da "Roma milleti", Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Doğu Ortodoks Hristiyan cemaatinin adıydı. Cemaat, Osmanlı siyasi sistemine tabi olmasına rağmen, belirli bir iç özerkliği vardı.^[1]

Kuruluşu ve gelişmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Adı, Osmanlı İmparatorluğu'nun eski Doğu Roma (diğer bir deyişle Bizans) tebaasından türetilmiştir, ancak tüm Ortodoks Yunanlar, Bulgarlar, Arnavutlar, Arumenler, Megleno-Rumenler ve Sırplar ile Gürcüler ve Orta Doğu Hristiyanları, etnik köken ve dil farklılıklarına rağmen aynı milletin bir parçası olarak kabul edilmiştir. Bu Ortodoks topluluğuna ait olmak, sıradan insanlar için etnik kökenlerinden daha önemli hale geldi.^[2] Bu topluluk, içindeki tüm etnik gruplar için temel bir sosyal örgütlenme biçimi ve kimlik kaynağı haline geldi ve çoğu insan kendilerini basitçe "Hristiyan" olarak tanımlamaya başladı.^[3]^[4] Bununla birlikte, Osmanlı yönetimi altında etnonimler hiçbir zaman kaybolmadı, bu da bir tür etnik kimliğin korunduğunu gösteriyor. Bu, İmparatorluğun Balkan topraklarındaki etnik grupları şu şekilde sıralayan 1680 tarihli bir Padişah Ferman'ında açıkça görülmektedir: Yunanlar (Rum), Arnavutlar (Arnaut), Sırplar (Sirf), "Ulahlar" (Eflak, Arumenler ve Megleno-Rumenler) ve Bulgarlar (Bulgar).^[5] Ermeni Apostolik Kilisesi'ne mensup Hristiyan Ermeniler, kendilerine ayrı bir millet verildiği için dahil edilmedi.

Hristiyanlara bazı sınırlı özgürlükler güvence altına alındı, ancak müslümanlar ile eşit olarak kabul edilmediler ve dini uygulamaları, çeşitli diğer yasal sınırlamalara ek olarak, Müslümanların dini uygulamalarına riayet etmek zorundaydılar. Konstantinopolis Ekümenik Patriği, tüm Ortodoks tebaalarının en yüksek dini ve siyasi lideri veya etnarch'ı olarak kabul edildi. Ekümenik Patriğin vesayeti altındaki özerk Doğu Ortodoks Kiliseleri olan Sırp Peć Patrikliği ve Ohri Bulgar Başpiskoposluğu, 18. yüzyılda Fenerli Rumlar tarafından ele geçirildi. 1774 tarihli Küçük Kaynarca Antlaşması, Rusya'nın Osmanlı Doğu Ortodoks tebaasına müdahale etmesine izin verdi ve Bâb-ı Âli'nin siyasi baskı araçlarının çoğu etkisiz hale geldi. O zamanlar Millet-i Rûm'un büyük bir gücü vardı - kendi kanunlarını koyar ve kendi vergilerini toplar ve dağıtırdı. Fransız Devrimi'nin etkisiyle Avrupa'da milliyetçiliğin yükselişi Osmanlı İmparatorluğu'na kadar uzanmış ve Millet-i Rûm kendi okulları, kiliseleri, hastaneleri ve diğer tesislerinin kurulmasıyla giderek daha bağımsız hale gelmiştir. Bu faaliyetler, Hristiyan nüfusunu etkin bir şekilde Osmanlı siyasi sisteminin çerçevesinin dışına taşıdı.

Osmanlı yönetimi sırasında, millet içindekilere belirli koruma ve ayrıcalıklar sağlandı ve Katolik Hristiyanlara göre ayrıcalıklı muamele gördü. Girit gibi bazı bölgelerde, hem Müslümanların hem de Ortodoks Hristiyanların yerel Katolik nüfusun dinin değiştirmeye çalışmasına izin verildi. Ortodokslara yönelik bu koruma, millet içindekilerin sadakatini güvence altına almaya yönelikti. Yeni fethedilen vatandaşların iç bölünmelere daha az ve Ortodoksluk ile Katoliklik arasındaki çatışmaya daha fazla odaklanmasını sağlamaya çalıştı. Dini gümüş eşyalar, kaftanlar ve kadehler yapan Ortodoks zanaatkarların daha fazla teşvik edilmesi, İstanbul'u, Osmanlı yönetimi altında olmasına rağmen, Ortodoksluğun hala canlı bir merkezi haline getirdi.^[6]

Milliyetçiliğin yükselişi ve Millet-i Rûm'un gerilemesi[değiştir | kaynağı değiştir]

19. yüzyılın başlarında, Rum Ortodoks aydınları Millet-i Rûm'u yeniden kavramsallaştırmaya çalıştılar. Yeni, etnik bir "Roma" ulusal kimliği ve yeni bir Bizans devletini savundular, ancak gelecekteki bir devlet vizyonları tüm Balkan Ortodoks Hristiyanlarını içeriyordu. Bu Megali İdea, yeni bir Yunan devleti kurarak Doğu Roma İmparatorluğu'nu canlandırma hedefini ima ediyordu. Arumen, Slav ve Arnavut kökenli^[7] kentsel nüfus arasında yayıldı ve kendilerini giderek Yunan olarak görmeye başladılar. Öte yandan, 19. yüzyılın ortalarında Osmanlı Tanzimat reformları, ayrılıkçı tabi milletler arasında Osmanlıcılığı teşvik etmeyi ve imparatorluk içindeki milliyetçi hareketleri durdurmayı amaçlamış, ancak başarılı olamamıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde milliyetçiliğin yükselişiyle birlikte Millet-i Rûm, dini akidenin etnik milliyetle sürekli özdeşleştirilmesiyle bozulmaya başladı. İçindeki her etnik grubun ulusal uyanışı karmaşıktı ve grupların çoğu birbirleriyle etkileşime girdi. 1870'te Osmanlılar tarafından tanınan Bulgar Eksarhlığı, tek taraflı olarak 1833'te Yunanistan ve 1865'te Romanya otosefal Ortodoks Kilisesi ilan edilmesinden sonraki bir dizi olayda yalnızca bir bağlantıydı.^[8]

93 Harbi, Balkan Yarımadası'ndaki Osmanlı gücüne kesin bir darbe indirdi. Sırp Ortodoks Kilisesi de 1879'da otosefal oldu. Arnavutların, yaşadıkları toprakların komşu Karadağ, Sırbistan, Bulgaristan ve Yunanistan arasında paylaşılacağı korkusu, Arnavut milliyetçiliğinin yükselişini körükledi ve Prizren İttifakı kuruldu. Arumenlerin 1905'te Osmanlı İmparatorluğu'nda ayrı bir millet (Ulah Milleti) olarak tanınması, bu Balkan milliyetçiliği yarışmasında bardağı taşıran son damla oldu. Sonuç olarak, 20. yüzyılın arifesinde Makedonya'da Balkan halkları arasında yoğun etnik ve ulusal rekabetler ortaya çıktı. Bunu bölgedeki Rum, Sırp, Bulgar ve Arumen toplulukları arasında bir dizi çatışma izledi. 1908 Jön Türk Devrimi, 1878'de Padişah tarafından askıya alınan Meclis-i Mebûsan'ı geri getirdi. Ancak, monarşik kurumların yerini alma süreci başarısız oldu ve İmparatorluğun Avrupa çevresi, yerel isyanların baskıları altında parçalanmaya devam etti. Daha sonra, Balkan Savaşları (1912-1923) ve I. Dünya Savaşı (1914-1918) ile Osmanlı İmparatorluğu, Küçük Asya'dakiler dışında neredeyse sahip olduğu toprakların çoğunu kaybetti. Bu savaşlar ve müteakip Yunan-Türk Savaşı (1919-1922) Millet-i Rûm'u fiilen son verdi. 1923'teki Lozan Antlaşması, yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin tanınmasına ve Osmanlı İmparatorluğu'nun sona ermesine yol açtı.

Türkiye[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye devletinin kuruluşu itibarıyla ülkede yaşayan Rumlar aşağıda listelenmiştir;

Yunanlar
- İstanbul, Doğu Trakya ve Batı Anadolu Rumları. mübadele sonrası yasal olarak sadece İstanbul ve Gökçeada-Bozcada Rumlarının kalmasına izin verilmiştir.
- Karadeniz Rumları, bölgenin doğusundan iç kesimlerde Kars ve çevresinde yaşayanlara "Kafkas Rumları" da denir.
- Kapadokya Rumları; içlerinden Karamanlılar olarak adlandırılan bir bölümü yerel Türkçe ağzını benimsemiştir.
Antakya Rumları (Arap Rum Ortodokslar)
Hayhoromlar (Ermeni Rumlar)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

^ "Encyclopædia Britannica online, Eastern Orthodoxy (Christianity)". 14 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
^ Detrez & Segaert 2008, s. 36.
^ Karpat 2002, s. 17.
^ Roudometof & Robertson 2001, ss. 68-71.
^ История на българите. Късно средновековие и Възраждане, том 2, Георги Бакалов, TRUD Publishers, 2004, ISBN 954-528-467-6,, s. 23.
^ Sharkey, Heather J. (2017). A history of Muslims, Christians, and Jews in the Middle East (İngilizce). Cambridge, Birleşik Krallık. ISBN 978-0-521-76937-2. OCLC 995805601.
^ Isa Blumi, “The Role of Education in the Formation of Albanian Identity and Myths,” in Stepanie Schwander-Sievers and Bernd J. Fischer, eds, Albanian Identities, Myths and History; C. Hurst & Co. Publishers, 2002; 1850655723, pp. 49–60.
^ Cristian Romocea, Church and State: Religious Nationalism and State Identification in Post-Communist Romania; A&C Black, 2011, 1441183183, p. 129.

Genel

Detrez, Raymond; Segaert, Barbara (2008). Europe and the Historical Legacies in the Balkans (İngilizce). Peter Lang. ISBN 978-90-5201-374-9. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
Karpat, Kemal H (2002). Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays (İngilizce). BRILL. ISBN 90-04-12101-3. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
Roudometof, Victor; Robertson, Roland (2001). Nationalism, Globalization, and Orthodoxy: The Social Origins of Ethnic Conflict in the Balkans (İngilizce). Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-31949-5. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
История на българите (2004). История на българите (İngilizce). TRUD Publishers. ISBN 978-954-528-467-0. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Millet-i Rûm Anayasası: Γενικοί Κανονισμοί περί της διευθετήσεως των εκκλησιαστικών καί εθνικών πραγμάτων των υπό του Οικονομικού Θρόνου διατελούντων ορθοδόξων χριστιανών υπηκόων Της Αυτού Μεγαλειότητος του Σουλτάνου. Constantinople. 1862. .
Young, George (1905–1906), Corps de droit ottoman (Fransızca), Oxford, İngiltere: Clarendon Press - Millet-i Rûm Anayasası'nın Fransızca çevirisi: Volume 2 of 7, pages 21-34.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

[1] "Encyclopædia Britannica online, Eastern Orthodoxy (Christianity)". 14 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.

[FOOTNOTEDetrezSegaert200836-2] Detrez & Segaert 2008, s. 36.

[FOOTNOTEKarpat200217-3] Karpat 2002, s. 17.

[FOOTNOTERoudometofRobertson200168-71-4] Roudometof & Robertson 2001, ss. 68-71.

[FOOTNOTEИстория_на_българите._Късно_средновековие_и_Възраждане,_том_2,_Георги_Бакалов,_TRUD_Publishers,_2004,_ISBN_954-528-467-6,23-5] История на българите. Късно средновековие и Възраждане, том 2, Георги Бакалов, TRUD Publishers, 2004, ISBN 954-528-467-6,, s. 23.

[6] Sharkey, Heather J. (2017). A history of Muslims, Christians, and Jews in the Middle East (İngilizce). Cambridge, Birleşik Krallık. ISBN 978-0-521-76937-2. OCLC 995805601.

[7] Isa Blumi, “The Role of Education in the Formation of Albanian Identity and Myths,” in Stepanie Schwander-Sievers and Bernd J. Fischer, eds, Albanian Identities, Myths and History; C. Hurst & Co. Publishers, 2002; 1850655723, pp. 49–60.

[8] Cristian Romocea, Church and State: Religious Nationalism and State Identification in Post-Communist Romania; A&C Black, 2011, 1441183183, p. 129.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]