Kuzey Anadolu Dağları - Vikipedi

Kuzey Anadolu Dağları
Karadeniz Dağları, Pontus Alpleri
Kaçkar Dağı
Harita
En yüksek noktası
Yükseklik3.937 m (12.917 ft)
ListelenmeUltra zirve
Koordinatlar40°50′13″K 41°9′34″D / 40.83694°K 41.15944°D / 40.83694; 41.15944 
Coğrafya
KonumArtvin, Erzurum ve Rize, Türkiye
Jeoloji
Dağ türüSıradağlar
Türkiye üzerinde Kuzey Anadolu Dağları
Kuzey Anadolu Dağları
Türkiye' deki konumu

Kuzey Anadolu Dağları ya da Pontus Alpleri, Anadolu'nun kuzeyini kıyıya paralel, birkaç sıra halinde kuşatan sıradağlarıdır. Orojenez sonucu oluşan bu kıvrım dağları batıdan doğuya şöyle sıralanır: Köroğlu Dağları, Ilgaz Dağları, Küre Dağları, Canik Dağları, Köse Dağları, Giresun Dağları, Doğu Karadeniz Dağları, Mescit Dağı, Yalnızçam Dağları, Tecer, Mercan, Allahuekber Dağları. Erzurum-Kars yaylasında Palandöken Dağları ile Doğu Anadolu Dağları birleşir.

Oluşum özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaçkar dağlarının uydu görüntüsü.

Karadeniz Dağları, Alpin Orojenezi sonucu oluşan Alpin kuşağıın kuzey Anadolu koludur. Mezozoik devrinde Tetis Okyanusu tabanı olan Anadolu'nun kuzey ve güneyindeki alanlara tortul malzemeler birikmiştir. Mezozoik sonunda bu malzemeler kıvrılarak su üstüne çıkmıştır. Oligosen sonunda Alp orojenezi en şiddetli hale gelmiş, Anadolu'nun kuzey ve güneyindeki araziler şiddetli kıvrılarak yükselmiştir. Yükselme önce Karadeniz Dağları’nda başlamış, sonra Toroslar'da gerçekleşmiştir. Oluşan dağlar Tersiyer sonlarında ve Kuaterner başlarında yeniden yükselmiştir. Oligosende toplu olarak yükselen dağlar Neojen devrinde aşınarak basıklaşmıştır. Ayrıca Miyosen sonlarından itibaren dağları doğu-batı doğrultusunda Kuzey Anadolu Fay Hattı parçalamaya başlamıştır. KAF'ın etkisiyle oluşan çökmelerde Kelkit, Erbaa-Niksar, Taşova, Boyabat, Suluova, Vezirköprü, Tosya-Ilgaz, Çerkeş-Gerede, Düzce havzaları oluşmuştur.[1]

Mezozoik arazilerin hâkim olduğu kütlelerde, Ilgaz dağlarında metamorfik (başkalaşım) kayaçlar, Kaçkarlarda iç püskürük kayaçlar (granit), Köroğlu Dağları dış püskürük andezit kayaçlardan oluşur.

Bölümleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğu Karadeniz Dağları[değiştir | kaynağı değiştir]

Karadeniz Dağları üç ana bölüme ayrılır: Doğu Karadeniz Dağları, Orta Karadeniz Dağları, Batı Karadeniz Dağları. En yüksek alan doğu bölümüdür. Yüksekliğin fazla olmasından dolayı başta Kaçkar Dağları olmak üzere üzerinde güncel buzullar bulunur. Dağların yüksekliği ulaşımı zorlaştırmaktadır. Yüksek geçitlerden sağlanan ulaşım için tünel açma çalışmaları yapılmaktadır. 2023 m yüksekliğindeki Zigana Geçidi Doğu Karadeniz'i iç kesimlere bağlar. Tarihi İpek Yolu'nun da geçtiği geçit yerine yeni yapılan Zigana Tüneli kullanılmaktadır.[2] Bu yol Trabzon'u İran'a bağlayan transit ticaret yoludur.

Deniz kenarında birinci sırada Rize Dağları ve Giresun Dağları bulunur. 3,000 metreyi geçen zirvelerden en yükseği 3,937 m ile Kaçkar Dağı zirvesidir.

Orta Karadeniz Dağları[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta Karadeniz'de dağların yüksekliği azalır. Alçalan dağlar arasına yayvan ve geniş ovalar bulunur. Orta Karadeniz'den iç kesimlere ulaşım daha kolaydır. Bu olgu Samsun kentinin Karadeniz Bölgesi'nin en büyük kenti olmasını sağlamıştır.

1,000–1500 m yüksekliğindeki Orta Karadeniz Dağları, Canik Dağları altında gruplanır. Kızılırmak ve Yeşilırmak'ın taşıdığı alüvyonlarla oluşturduğu delta ovaları kıyı şeridinin genişlemesini sağlamıştır.

Batı Karadeniz Dağları[değiştir | kaynağı değiştir]

Batı bölümünde Karadeniz Dağları, doğudaki dağlardan alçak, Orta Karadeniz dağlarından daha yüksektir. Üç sıra halinde kıyıya paralel uzanan dağlardan; güneyde Köroğlu Dağları, ortada Ilgaz Dağları, kuzeyde Küre Dağları yer alır. Yer yer genişleyip daralan dağlar arasına ovalar sokulur; Düzce Ovası, Bolu Ovası, Kastamonu Ovası.

Bitki örtüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Çalı kuşağı: Kıyıda 250 m yüksekliğe kadar Akdeniz çalı türlerinin bulunduğu maki ve psödomaki kuşağı uzanır.
  • Geniş yapraklı ormanlar: 1200 metreye kadar geniş yapraklı ormanlar bulunur. 600-800 metreye kadar sık ve gür, nemcil orman topluluğu oluşmuştur. Gürgen, kayın, kızılağaç gibi ağaçlar ormana hâkimdir.
  • Karışık ormanlar: 1000–1500 m arası geniş ve iğne yapraklı ağaçların bir arada bulunduğu karışık ormanlar bulunur.
  • İğne yapraklı ormanlar: 1200/1500 m yüksekliğinden 2000m'ye kadar iğne yapraklı türler yaygındır.
  • Alpin çayırlar: 2000 m'nin üzerinde özellikle Doğu Karadeniz'de Alpin çayırlar bulunur.

Karadeniz Dağları'nın etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Karadeniz Dağları, özellikle doğu kesimde olmak üzere, denizden hemen sonra başlar ve yüksekliği oldukça fazladır. Bu özelliklerinin getirdiği bazı sonuçlar şöyle sıralanabilir:

  • Karadeniz Bölgesinde, dağların kıyıdan sonra birden yükselmeleri nedeniyle boyuna kıyı tipi görülür.
  • Küçük koylar hariç, büyük girinti-çıkıntılar yoktur. Çarşamba Ovası, Bafra Ovası ve Sinop Yarımadası başlıca çıkıntılardır.
  • Dar bir kıyı şeridi oluşmuştur.
  • Dar kıyı şeridi nüfusun kıyıda toplanmasına neden olmuştur.
  • Tarım toprakları dardır. Halk geçimini sağlamak için denize yönelmiştir.
  • Yamaç yağışlarının oluşmasına neden olarak, kıyı şeridinin bol yağış almasını sağlamıştır. Türkiye'de en yüksek yıllık ortalama yağış Rize'ye düşer: 2400 mm/yıl.
  • Deniz etkisi dar kıyı şeridinde görülür. Dağların güneyine nemli hava ulaşamaz ve yağış miktarı azalır. Birinci sıra dağların ardında bile karasal iklim etkileri görülmeye başlar; Gümüşhane ve Bayburt örneğinde olduğu gibi.
  • Doğu ve batı kısımlarında iç kesimlerle ulaşım zordur. Orta kesim dağları alçak olduğundan daha gelişmiştir.
  • Sakarya, Kızılırmak, Yeşilırmak gibi ırmaklar iç bölgelerden Karadeniz'e ulaşmak için dağlara boğaz vadiler açarak geçerler.
  • Dağların bulunduğu alanlar nüfus açısından tenhadır.
  • Eğimli arazide tarımsal makine kullanımı sınırlıdır. Trabzon 185, Rize 41 adet traktörle Türkiye'de en az traktöre sahip illerdir.[3]
2007 yılında Kuzey Anadolu Dağları'nın panoramik görünümü

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ ATALAY, Prof. Dr. İbrahim (1991). Türkiye Coğrafyası. Ankara: YENİÇAĞ. ISBN 975-95527-2-8. 
  2. ^ "Coğrafi Konum ve İdari Yapı" (PDF). Karadeniz Bölgesi. kalkinma.com.tr. Ocak 2001. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2015. 
  3. ^ "Traktör sayısı ve illerin payı". tzob.org.tr. 17 Temmuz 2014. 10 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2015. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuzey_Anadolu_Dağları&oldid=32548500" sayfasından alınmıştır