Kolera - Vikipedi

Bu madde bir hastalık hakkındadır. Aynı isimle tanınan şarkıcı için Kolera (müzisyen) sayfasına bakınız.
Kolera
Koleraya yol açan Vibrio cholerae isimli bakteri
Olağan başlangıcı2 saat-5 gün
UzmanlıkEnfeksiyon hastalıkları, Acil tıp Bunu Vikiveri'de düzenleyin
BelirtilerBüyük miktarlarda sulu ishal, kusma, kas krampları
KomplikasyonDehidratasyon, elektrolit dengesizliği
SüreBirkaç gün
NedenleriDışkı-ağız yolu ile bulaşan Vibrio cholerae bakterisi
Risk faktörüYetersiz sanitasyon, temiz içme suyundan yoksunluk, yoksulluk
TanıDışkı testi
KorunmaSanitasyon, temiz su, el yıkama, kolera aşısı
TedaviAğızdan sıvı tedavisi, çinko takviyesi, damar içi sıvılar, antibiyotikler
SıklıkYılda 3-5 milyon
Ölüm28.000 (2015)

Kolera, Vibrio cholerae isimli bakteri türünün bazı suşlarının neden olduğu bulaşıcı bir ince bağırsak hastalığıdır.[1][2] Hiç belirti göstermeyebileceği gibi hafif ya da ağır seyredebilir.[2] Klasik belirtisi birkaç gün süren büyük miktarlarda sulu ishaldir.[3] Kusma ve kas krampları da eşlik edebilir.[2] İshalin şiddetine bağlı olarak saatler içinde dehidratasyon ve elektrolit dengesizliği oluşabilir.[3] Bu durum gözlerin içe çökmesi, ciltte soğukluk ve elastikliğin azalması ile el ve ayak derisinde buruşmaya yol açar.[4] Dehidratasyon deri renginin maviye dönmesine sebep olabilir.[5] Belirtiler bakterinin vücuda alınmasından iki saat ile beş gün sonrasında başlar.[2]

Koleranın etkeni olan Vibrio cholerae bakterisinin hastalık yapma özelliği alt tiplerine göre değişiklik gösterir.[3] Kolera çoğunlukla bakteriyi içeren insan dışkısının su ve yiyeceklere karışması ile yayılır.[3] İyi pişmemiş deniz ürünleri önemli bir bulaş sebebidir.[6] İnsan kolera bakterisinin tek konağıdır.[3] Risk faktörleri arasında yetersiz sanitasyon, temiz içme suyuna ulaşım zorlukları ve yoksulluk bulunur.[3] Kolera tanısı dışkı (gaita) testi ile konabilir.[3] Hızlı test çubukları mevcutsa da kesinliği daha düşüktür.[7]

Koleradan korunma yollarının başında sanitasyon ve temiz su temini gelir.[4] Ağız yoluyla verilen kolera aşıları yaklaşık altı ay koruma sağlar.[3] Bu aşılar aynı zamanda E. coli bakterisinin sebep olduğu ishali de önlemektedir.[3] Ağızdan sıvı tedavisi (oral rehidratasyon tedavisi) koleranın başlıca tedavi yöntemidir. Bu tedavide kaybedilen su ve elektrolitlerin hafif şekerli ve tuzlu çözeltilerle yerine konması amaçlanır.[3] Çinko takviyesi çocuklarda fayda sağlar.[8] Ağır vakalarda Ringer laktat çözeltisi gibi damar içi sıvı takviyeleri ile antibiyotik tedavisi de gerekebilir.[3] Hangi antibiyotiğin koleraya etki ettiğinin test edilmesi ilaç seçimine yardımcı olmaktadır.[2]

Kolera yılda 3-5 milyon insanı etkilemekte ve 28.800-130.000 ölüme yol açmaktadır.[3][9] Bir pandemi olarak sınıflandırılsa da (2010 (2010) itibarıyla) yüksek gelirli ülkelerde nadir görülür.[3] Çoğunlukla çocuklar etkilenmektedir.[3][10] Kolera salgınları kısa sürede hızla yayılabildiği gibi (epidemi) belli bölgelerde sürekli ve sabit yoğunluklu bir şekilde (endemik) seyredebilir. Afrika ve Güneydoğu Asya halen hastalık riskinin bulunduğu bölgelerdir.[3] Ölüm riski genel olarak %5'in altındadır, ancak %50'ye kadar çıkabilir.[3] Tedaviye ulaşılamaması ölüm oranlarının artmasına sebep olmaktadır.[3]

Koleranın en eski anlatımları MÖ 5. yüzyıldaki Sanskrit metinlerinde bulunmuştur.[4] İngiliz hekim John Snow'un 1849-1854 yıllarında yaptığı kolera araştırması epidemiyoloji alanında önemli gelişmelerin sağlanmasına neden olmuştur.[4][11] Son 200 yılda yedi büyük salgına yol açan kolera milyonlarca insanın hayatını kaybetmesine yol açmıştır.[12] 1817′de Japonya’da, 1826′da Moskova’da, 1831′de Berlin’de, Paris’te ve Londra’da salgınlar başlamıştır. Sonrasında Londra’dan göçmenlerle Kanada’ya ulaşan salgınlar birçok insanın ölümüne neden olmuş ve ardından 1892 yılında Hamburg’da salgın yapmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'ndaki en büyük kolera salgınları[13] 1892-1894 salgını ile[13] 1912-1913 Balkan Savaşları sırasında yaşanmıştır, ordu personeli ve muhacirler arasında ciddi zayiata sebep olmuştur.[14]

Video summary of this article with VideoWiki (script)
Le Petit Journal dergisi Balkan Savaşları sırasında yaşanan kolera salgınını kapağına taşımıştır. (1912)

Tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

Dakka'da bir kolera hastanesi.

Ölüm riski çok yüksek olan ve bugün hâlâ binlerce insanın ölümüne yol açan koleranın tedavisi aslında fazlasıyla basittir. "Oral rehidrasyon tedavisi" (ağızdan sıvı tedavisi) olarak da adlandırılan tedavi ile kolera hastaları kısa sürede sağlıklarına kavuşabilirler. Bu tedavide, kaybedilen su ve elektrolit (sodyum, potasyum, klor, bikarbonat) kaybını yerine koyabilmek ve normal beslenemeyen hastaya enerji sağlayabilmek amacıyla, hastaya vücudun normal sıvı-elektrolit dengesine eşdeğer (izotonik) bir tür tuz ve glikoz karışımı içirilir. Herhangi bir şey içemeyecek durumda olan daha ağır hastalara (toplam hastaların yaklaşık %10-20'si) ise karışım damardan verilir. Durumu çok ağır ve acil olan hastalara ise tetrasiklin ve tetrasiklin benzeri antibiyotiklerle antibakteriyel tedavi uygulanır.

Antibakteriyel ilaç tedavisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Erken dönemde ağızdan uygulanacak etkin bir antibakteriyel ilaç ile 48 saat içinde Vibrio cholerae basillerinin yok edilmesi, dışkı hacminin %50’ye varan oranlarda azaltılması ve ishalin durdurulması mümkündür. Hangi ilacın seçileceğini hastalığa yakalananların dışkı örneklerinden yalıtılan V. cholerae suşunun hangi antibakteriyel(ler)e duyarlı olduğu belirler.

Salgın Sebebi Olan V. Cholerae Suşlarının Genellikle Duyarlı Olduğu Antibakteriyel İlaçlar Şunlardır:

Kalıcı dişlerinin tamamını henüz çıkarmamış (genellikle 8 yaşından küçük) çocuklara yönelik tedavide tetrasiklin, düşük olasılıkla da olsa dişlerde kalıcı renk bozukluklarına yol açmak gibi bir yan etkisi olduğu için, tercih edilmeyebilir.

Önlem[değiştir | kaynağı değiştir]

Her şeyden önce su kaynaklarının ve içme suyunun temiz olması çok önemlidir. Eğer kullanılacak suyun temizliğinden şüphe varsa, suyun önce kaynatılıp sonra kullanılması daha sağlıklı olacaktır. Dışkıların hijyenik bir biçimde yaşama ortamından uzaklaştırılması, düzgün bir kanalizasyon sistemi çok önemli bir faktördür. Pişmemiş yiyeceklerin yenmemesi, çiğ gıdalardan uzak durmak ve özellikle çiğ balık ve kabuklu deniz ürünlerinin tüketilmemesi koleraya karşı korunmak için önemlidir.

Aşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Her ne kadar bazı ülkelerde kolera aşıları mevcut olsa ve uygulansa da (Dukoral, Mutacol vs.), bu aşıların hastalığa karşı güçlü bir bağışıklık geliştirdikleri söylenemez. Geçmişteki kolera aşılarından daha iyi bir bağışıklığı sağlasalar ve daha az yan etki barındırsalar da, bu aşılar hâlâ ideal seviyeye ulaşamamıştır ve bu yüzden de birçok ülkede kullanılmamaktadır. İdeal bir kolera aşısı için yapılan araştırmalar hâlâ devam etmektedir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Finkelstein, Richard A. (1996). "Cholera, Vibrio cholerae O1 and O139, and Other Pathogenic Vibrios". Baron, Samuel (Ed.). Medical Microbiology (4.4isbn=978-0-9631172-1-2 bas.). University of Texas Medical Branch at Galveston. PMID 21413330. NBK8407. 
  2. ^ a b c d e "Cholera – Vibrio cholerae infection Information for Public Health & Medical Professionals". Centers for Disease Control and Prevention. 6 Ocak 2015. 20 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2015. 
  3. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Cholera vaccines: WHO position paper" (PDF). Weekly Epidemiological Record. 85 (13): 117-28. March 2010. PMID 20349546. 13 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  4. ^ a b c d Harris JB, LaRocque RC, Qadri F, Ryan ET, Calderwood SB (June 2012). "Cholera". Lancet. 379 (9835): 2466-2476. doi:10.1016/s0140-6736(12)60436-x. PMC 3761070 $2. PMID 22748592. 
  5. ^ Bailey, Diane (2011). Cholera (1.1isbn=978-1-4358-9437-2 bas.). New York: Rosen Pub. s. 7. 3 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Sources of Infection & Risk Factors". Centers for Disease Control and Prevention. 7 Kasım 2014. 12 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2015. 
  7. ^ "Diagnosis and Detection". Centers for Disease Control and Prevention. 10 Şubat 2015. 15 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2015. 
  8. ^ "Cholera – Vibrio cholerae infection Treatment". Centers for Disease Control and Prevention. 7 Kasım 2014. 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2015. 
  9. ^ Wang, Haidong; Naghavi, Mohsen; Allen, Christine; Barber, Ryan M.; Bhutta, Zulfiqar A.; Carter, Austin; Casey, Daniel C.; Charlson, Fiona J.; Chen, Alan Zian; Coates, Matthew M.; Coggeshall, Megan; Dandona, Lalit; Dicker, Daniel J.; Erskine, Holly E.; Ferrari, Alize J.; Fitzmaurice, Christina; Foreman, Kyle; Forouzanfar, Mohammad H.; Fraser, Maya S.; Fullman, Nancy; Gething, Peter W.; Goldberg, Ellen M.; Graetz, Nicholas; Haagsma, Juanita A.; Hay, Simon I.; Huynh, Chantal; Johnson, Catherine O.; Kassebaum, Nicholas J.; Kinfu, Yohannes; Kulikoff, Xie Rachel (October 2016). "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459-1544. doi:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903 $2. PMID 27733281. 
  10. ^ "Cholera – Vibrio cholerae infection". Centers for Disease Control and Prevention. 27 Ekim 2014. 17 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2015. 
  11. ^ Timmreck, Thomas C. (2002). An introduction to epidemiology (3. bas.). Sudbury, MA: Jones and Bartlett Publishers. s. 77. ISBN 978-0-7637-0060-7. 3 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "Cholera's seven pandemics". CBC. 9 Mayıs 2008. 2 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2018. 
  13. ^ a b Küskü, Fırat. "II. Abdülhamid Pandemi ile Nasıl Başa Çıkmıştı? / How did Abdul Hamid II Cope With The Pandemic?". ULUSLARARASI KAPADOKYA SALGIN DÖNEMLERI KONGRESI. 28 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2021. 
  14. ^ Halaçoğlu, Ahmet, Balkan Harbi Sırasında Rumeli'den Türk Göçleri (1912-1913), 3. Baskı, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2014, ISBN 978-975-16-2958-6 s. 142
Sınıflandırma
Dış kaynaklar


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kolera&oldid=32547508" sayfasından alınmıştır