Kanserojen - Vikipedi

Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın. Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Kasım 2020) Bu maddenin Vikipedi'nin kalite standartlarına uyabilmesi için tamamen yeniden yazılması gerekmektedir. Sayfayı düzenleyerek bu konuda yardımcı olabilirsiniz. Görüşlerinizi lütfen tartışma sayfasında belirtiniz. (Ağustos 2022) Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir. Kaynak ara: "Kanserojen" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Ağustos 2022) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Bu madde, İngilizce Vikipedi'de yer alan aynı konulu maddeden Türkçeye çeviri yapılarak genişletilebilir. Başlıca çeviri yönergeleri için [genişlet] düğmesine tıklayınız. Güvenilmeyen ya da düşük kaliteli görünen içerikleri eklemeyiniz. Mümkünse yabancı dil maddesinde verilen referanslar ile çevireceğiniz metni doğrulayın. Çevirinize eşlik edecek bir şekilde dillerarası bağlantı ekleyerek değişiklik özetinizde bir telif hakkı atfı sağlamalısınız. Değişiklik özeti için örnek bir atıf : Bu değişiklikteki içerik İngilizce Vikipedi'de yer alan [[:En:Carcinogen]] sayfasından çevrilmiştir, atıf için sayfanın tarihine bakınız. Ayrıca tartışma sayfasına {{Çevrilmiş sayfa|En|Carcinogen}} şablonunu eklemelisiniz. Daha fazla bilgi için, bkz: Vikipedi:Çeviri.

Kanserojen, hayvanlarda (insan dâhil) kansere neden olma kapasitesine sahip maddeleri tanımlamak için kullanılan terim. Kanserojenik ajanlar fiziksel, kimyasal, biyolojik kökenli olabilir. Mutajen kavramı ile karıştırılmamalıdır

Birçok madde kanserojen olarak sınıflandırılır. Bazı yaygın bilinen kanserojenler arasında asbest, radon, bazı pestisitler, arsenik ve tütün dumanı bulunur. Ultraviyole radyasyonun, deriyi etkileyen kanser çeşitlerine yol açtığı bilinmektedir.

Türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kimyasal Kanserojenler[değiştir | kaynağı değiştir]

En büyük grubu oluşturan kanserojenlerdir. Kanserojenik etki yapan kimyasal maddeler birbirinden farklı yapı gösterirler.

• Polisiklik aromatik hidrokarbonlar; 1-2 benzenzantrasen, 3-4 benz[a]piren
• Aromatik aminler; Bunların kanserojenik etkisi anilin boya endüstrisinde çalışan işçilerle mesane kanserlerinin görülmesi üzerine ortaya çıkmıştır. Asıl karsinojenik etkinin 2-Naftilamin olduğu anlaşılmıştır.
• Azo bileşikleri; Sanayide boya maddesi olarak kullanılan bu bileşikler hangi yolla verilirse verilsin genellikle karaciğerde tümör oluştururlar.

Kimyasal kanserojenezde 2 basamak vardır:

• Başlangıç; kanserojen ajanın yeterli dozunun alınmasıyla başlar. Sadece başlama tümör oluşumu için yetmez. Başlangıç, kalıcı DNA hasarı yani mutasyon yapar. Hızlı ve geri döndürülemez.
• Destekleme (promosyon); Başlangıçtaki hücreleri indükler^{[netleştirme gerekli]} ama kendileri tümörojenik değildir. Destekçiler DNA’yı direkt etkilemez ve geri döndürülebilir. Bunlar hücresel ek mutasyonlara duyarlı olurlar.

Doğrudan etkili Kanserojenler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Alkilleyici ve asilleyici ajanlar.

Dolaylı etkili ajanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Polisiklik aromatik hidrokarbonlar,
• Aromatik aminler,
• Mikrobiyal ürünler

Fiziksel kanserojenler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Güneş Işını ve iyonlaştırıcı radyasyon: kanserojenik etkinin nedeni olarak ultrviyole ışınlarının DNA molekülünde yol açtığı mutasyonlar gösterilmektedir.

Viral kanserojenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Hayvanlarda tümörlere yol açan 150 kadar virüs bulunmuş.^{[kaynak belirtilmeli]} Bunlardan 1/3’ü DNA yapısında diğerleri RNA yapısındadır. DNA virüsleri arasında papova ve herpes virüsleri, Epstein Barr Virusu (EBV), Hepatit B virüsü, Papilloma virüsü sayılır. RNA Virusleri ise HTLV-1, fare meme kanseri, fare lösemi virüsü.

Hormonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzun süre yüksek dozda verilen hormonların tümöre yol açtığı gösterilmiştir. İnsan tümörleri etiyolojisinde hormonal etkiyi gösteren en iyi örnek yüksek östrojen salgılanması ile birlikte bulunan granuloza hücreli tümörlerde, endometriyumda önce hiperplazi daha sonra kanser gelişimidir. Genel kanıya göre hormonlar ko-kanserojenik etkiye sahiptir.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• IARC Kanserojen Ajanlar Listesi