Gaziantep kastelleri ve livasları - Vikipedi

Gaziantep kastelleri ve livasları, Türkiye'nin Gaziantep şehrinde bulunan yer altı su yapılarıdır. Suyun buharlaşmadan iletilmesi amacıyla inşa edilmiştir.[1] Su tünellerine livas, suyun halkın kullanımına sunulduğu yapılara kastel denmektedir.[2] Günümüzde altı tane kastel mevcuttur.[1] UNESCO, 2018'de kastel ve livasları Dünya Mirası Geçici Listesi'ne ekledi.[2]

Kastel kelimesi, Kilis ilinde çeşmeler için kullanılmakla birlikte, "Gaziantep'te yer altı kanalları ile gelen suya ulaşmak için kısmen veya tamamen yeraltında yapılan ve 10-40 basamakla inilen büyük su tesisleri" anlamında kullanılmaktadır.[3] Yirminci yüzyıl başında, Gaziantep'te 10 adet kastelin varlığı bilinmektedir.[3] Gaziantep kent merkezindeki tek su kaynağının Alleben deresi olması ve şehrin jeolojik yapısının yer altında tüneller açmaya uygun olmasından ötürü, şehir dışından getirilen bu kanallar ile gelen su, yeryüzüne çıkmadan evlere, camilere ve kastellere dağıtılmıştır.[3] Su, kastele gelmeden önce iki kola ayrılır; ilk kol içme ve kullanma suyu olarak havuzlara gider, ikincisi ise temizlik amacıyla kullanmak için tuvaletlere dağıtılırdı.[3] Tuvaletlere gelen su ise, önce çimecelik adı verilen yaklaşık 1.20 metre derinliğinde ve kayaya oyulmuş havuzlara gelmekteydi.[3]

Gaziantep'te günümüze kadar altı tane kastel yapısı ulaşmıştır, bunlar;

  1. Bişirici (Pişirici) Kasteli ve Mescidi
  2. İmam-ı Gazali (Gazali) Kasteli ve Mescidi
  3. Ahmet Çelebi Kasteli
  4. Kozluca Kasteli ve Mescidi (Tahtani Mescit)
  5. İhsanbey (Esenbek) Kasteli ve Mescidi
  6. Şeyh Fethullah Kasteli ve Mescidi'dir.[4]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b "Kasteller ve Çeşmeler". Gaziantep İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 14 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2018. 
  2. ^ a b "The Underground Water Structures in Gaziantep; Livas' and Kastels" (İngilizce). UNESCO. 5 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2018. 
  3. ^ a b c d e "Gaziantep'te Kastel Adı Verilen Su Tesisleri" (PDF). 1984. 24 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Şubat 2024. 
  4. ^ Altan, Hilal Merve (2019). "Kaya Oyma Su Yapılarında Hasar Tespiti". 24 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2024. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gaziantep_kastelleri_ve_livasları&oldid=32195034" sayfasından alınmıştır