Etiyopya-Rusya ilişkileri - Vikipedi

Etiyopya-Rusya ilişkileri (Rusça: Российско-эфиопские отношения), resmi olarak 21 Nisan 1943 yılında Sovyetler Birliği'nin Addis Ababa'da büyükelçiliği açmasıyla kuruldu.

İmparatorluk geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlişkinin tarihi 19. yüzyıla dayanmaktadır. Rusya'nın Afrika Boynuzu'ndaki ilk adımları, günümüz Cibuti'deki sahil kasabası olan Sagallo'da "Yeni Moskova" kurmaya çalışan Aşniov adlı Kazak maceracı tarafından atıldı. Bu kısa ömürlü yerleşim, Şubat 1889'da Fransız yetkililerin 175 Rus yerleşimciyi uzaklaştırmasıyla sona erdi. Aşniov, Rus Çarından destek almamışken, 1889'da bir heyetle İmparator II. Menelik ziyarette bulundu. Mashkov, Etiyopya imparatoruyla silah satışını tartıştı ve Rusya'ya döndüğünde Çar tarafından ödüllendirildi. Mashkov, 1891 başlarında Rus Coğrafya Topluluğu sponsorluğunda ikinci bir Etiyopya ziyareti gerçekleşti. Paul Henze, Mashkov'un ziyaretin "şüphesiz siyasi olduğunu, ancak her iki ülkenin de Ortodoks olması her iki tarafın da olumlu tutumları teşvik ettiğini" belirtiyor.ü

Rusya, Etiyopya ordusunun Adowa Muharebesi'nde kullandığı dağ silahlarını temin etti.^[1]

Erken dönem Sovyet ilişkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyetler Birliği, İtalya'nın Etiyopya'yı işgalini kabul etmeyen beş ülkeden biriydi.^[2] İki ülke arasında resmi diplomatik ilişkiler 21 Nisan 1943'te kuruldu.^[3] .

1974 devrimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Etiyopya, uzun süredir ülkenin başında bulunan İmparator Haile Selassie'yi iktidarı Derg adlı bir askeri konseye teslim etmeye zorlayan 1974 ayaklanmasının ardından Sovyetler Birliği ile dostane ilişkiler kurdu. Bir dizi radikal sosyo-ekonomik reformun uygulanmasına rağmen, Moskova birkaç nedenden ötürü yeni rejimi benimsemekte yavaş kaldı. İlk olarak Derg, eski rejimin ABD'den silah satın alma politikasını sürdürdü. İkincisi, Sovyetler Birliği, Etiyopya'nın geleneksel düşmanı olan Somali ile büyüyen ilişkisini tehlikeye atmak konusunda isteksizdi. Üçüncüsü, Sovyet liderliğinin önemli bir kesimi Derg'in devrimci itimatnamesine kuşkuyla bakıyordu çünkü Moskova, üyelerinin önemli bir kısmını Batı yanlısı olduğunu düşünüyordu.

1975'te Derg ideolojik eğitim alması için ilk subay grubunu Sovyetler Birliği'ne gönderdi. Sovyet medyası Derg ve özellikle Mengistu Haile Mariam'nun olumlu tasvirlerini yayınladı. Mengistu'nun rakibi Binbaşı Sisal Habte'nin idam edilmesinden sonra, Sovyet desteği aralık 1976'da 100 milyon dolarlık gizli bir silah anlaşmasıyla başlayarak önemli ölçüde arttı. Mayıs 1977'de Mengistu, "Dostane İlişkiler İlkeleri Bildirisi" imzalamak için Moskova'ya gitti ve yaklaşık 385 milyon dolar değerinde ikinci bir silah anlaşması yaptı.

Ogaden Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Mengistu, Siad Barre yönetimindeki sosyalist Somali ile SSCB arasındaki yakın ilişkileri Etiyopya - SSCB ilişkisine tehdit olarak kabul ediyordu. Ancak Somali hükûmeti, Sovyetler Birliği'nin Dört uluslu bir Marksist-Leninist konfederasyon önersini reddedip Ogaden Savaşı'nı başlatmasıyla Etiyopya - SSCB ilişkileri gelişti ve Sovyetler Birliği Etiyopya'nın Ogaden bölgesini ele geçirmek amacıyla Temmuz 1977'de başlattığı saldırıyı destekledi. Somali, bölgenin% 90'ının kontrolünü ele geçirdikten sonra zaferin eşiğinde görünse de, Etiyopyalılar yeni gelen Sovyet silahları ve Güney Yemen tugayının yardımıyla bir karşı saldırı başlatmayı başardılar. Sovyetlerin Etiyopyalılara verdiği desteğe öfkelenen Somali, Sovyetler Birliği ile yaptığı antlaşmayı feshetti ve ülkedeki tüm Sovyet danışmanlarını sınır dışı etti. Sonuç olarak, SSCB Etiyopya'ya muazzam miktarda silah desteği sağladı. Bunun yanında Küba muharebe birlikleri ve Sovyet askeri danışmanları yardımcı oldu. Mart 1978'de Somali kuvvetleri Ogaden'den çıkarıldı.

1978-1985[değiştir | kaynağı değiştir]

Ogaden Savaşı'nın ardından Sovyetler Birliği, Etiyopya ile bağlarını güçlendirdi. Moskova Derg'e 11 milyar dolardan fazla askeri yardım sağladı ve bu da Sahra altı Afrika'daki en büyük ordunun kurulmasına yol açtı. Eritreli ve Tigreli ayrılıkçıların devam eden ayaklanmalarının bastırılmasında Sovyet desteği kritikti. SSCB, Etiyopya'da özellikle Asmara'da deniz keşif uçuşları için deniz, hava ve kara üsleri kurdu. Siyasi olarak Sovyetler Birliği, Mengistu'yu Doğu Avrupa ülkelerinin çizgisinde bir rejim geliştirmesi için zorladı. Ekonomik olarak, Sovyetler kamu hizmetleri gibi temel endüstrileri geliştirmek için sınırlı kredi sağladı. Doktorlar ve mühendisler gibi önemli sayıda Sovyet profesyoneli de Etiyopya'ya gitti.

Sovyet ve reformlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni Komünist Partisi Genel Sekreteri Mihail Gorbaçov iç siyasi ve ekonomik reformları sürdürmek ve Doğu-Batı gerginliği azaltmak için başlattığı reformlara kadar Etiyopya - SSCB ilişkileri nispeten değişmeden kaldı. Doğu-Batı gerginliği azaltmak için başlattığı reformlar kapsamında Gorbaçov, Mart 1986'da 27. Komünist Parti Kongresi'nde Sovyet dış ilişkilerindeki ideolojik bakıştan arındırılması ve "uluslararası krizin ve bölgesel çatışmaların adil siyasi çözümü" çağrısında bulundu. Bu amaçla Sovyetler Birliği Mengistu'ya 1988'de barış anlaşmalarının imzalanmasıyla sonuçlanan Somalili Siad Barre ile yüz yüze görüşmesini kabul etmesi için baskı yaptı. Benzer şekilde Moskova, Mengistu'ya Kasım 1987'de varılan silah anlaşmasının son olacağını belirtti. Sovyet danışmanlarının ısrarlarına rağmen Mengistu, siyasi ve ekonomik reformların uygulanmasına direndi ve Etiyopya medyasında Perestroyka ve Glasnost tartışmalarını yasakladı.

Eritreli ve Tigreli isyancılar rejimi giderek zayıf bir konuma sokuyordu. 1989 ortalarından itibaren Moskova silah teslimatlarını azaltmaya başladı ve Mengistu'ya müzakere yoluyla bir çözüm bulmasını tavsiye etti. Temmuz 1989'da, Sovyet Dışişleri Bakanlığı Afrika Dairesi Başkanı Yuri Yukalov, barış sürecini ilerletmek amacıyla Londra'da Eritreli temsilcilerle bir araya geldi. Eylül 1989'da, Sovyet Savunma Bakan Yardımcısı General V. Varennikov, Mihail Gorbaçov'dan Mengistu'ya Moskova'nın Etiyopya'ya askeri yardımı sonlandırma kararını teyit eden bir mesaj iletti. 1990'ların başlarında Sovyetler Birliği rejimden desteğini tamamen kesmesi ile Etiyopya Halkının Devrimci Demokratik Cephesi 1991'de komünist diktatörlüğü devirip Mengistu'yu Zimbabwe'ye sürgüne zorladı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]