Ekonomik yaptırımlar - Vikipedi

Ekonomik yaptırımlar, bir veya daha fazla ülke tarafından hedeflenen bir devlete, gruba veya bireye karşı uygulanan ticari ve finansal cezalardır.[1] Ekonomik yaptırımlar çeşitli siyasi, askeri ve sosyal konular için uygulanabilir. Ekonomik yaptırımlar yerel ve uluslararası amaçlara ulaşmak için kullanılabilir.[2][3][4]

Ekonomik yaptırımlar genellikle yaptırımları uygulayan ülke ile söz konusu yaptırımları alan ülke arasında iyi ilişkiler kurmayı amaçlamaktadır. Bununla birlikte, yaptırımların etkinliği tartışmalıdır ve yaptırımların istenmeyen sonuçları olabilir.[5]

Ekonomik yaptırımlar, çeşitli ticaret engelleri, gümrük vergileri ve finansal işlemlerle ilgili kısıtlamaları içerebilir.[6] Bir ambargoya benzerdir, ancak ambargo genellikle doğrudan uçuşa yasak bölge veya deniz ablukası ile daha ciddi bir yaptırım anlamına gelir .

Yaptırımların tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekonomik yaptırımların kullanımı, 20. yüzyılda, özellikle 1919'da Milletler Cemiyeti'nin kurulmasıyla çok daha yaygın hale geldi. Habeşistan Krizi, 1935'te Mussolini'nin İtalya'sına, antlaşmanın 16.Maddesi uyarınca yaptırımlarla sonuçlandı.[7] Ancak petrol tedariki durdurulamadı, Süveyş Kanalı İtalya'ya kapanmadı ve işgal devam etti. Yaptırımlar 1936'da kaldırıldı ve İtalya 1937'de birlikten ayrıldı.[8] İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, 1945'te Cemiyetin yerini daha kapsamlı olan Birleşmiş Milletler aldı.

Yaptırımlar, 21.yüzyılda anlaşmazlıklardan düşmanca çatışmalara kadar sayısız durumda yaygın olarak kullanılan bir dış politika aracı haline gelmiştir.[9]

Örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD'de 1973'te petrol ambargosu sırasında kapatılan bir benzin istasyonu

ABD Yaptırımları[değiştir | kaynağı değiştir]

1807 ABD ambargosu[değiştir | kaynağı değiştir]

1807 Amerika Birleşik Devletleri ambargosu, Başkan Thomas Jefferson'un ikinci döneminde ABD Kongresi (1806-1808) tarafından kabul edilen bir dizi yasayı içeriyordu.[10] İngiltere ve Fransa dördüncü koalisyon Savaşına katıldılar; ABD tarafsız kalmak ve her iki tarafla da ticaret yapmak istedi, ancak her iki ülke de Amerika'nın diğer tarafla ticaretine itiraz etti.[11] Amerikan politikası, savaştan kaçınmak ve hem Fransa hem de İngiltere'yi Amerikan haklarına saygı duymaya zorlamak için yeni yasaları kullanmayı amaçladı.[12] Ambargo hedeflerine ulaşamadı ve Jefferson Mart 1809'da yasayı yürürlükten kaldırdı.

ABD'nin Küba ambargosu[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD'nin Küba ambargosu, diktatör Fulgencio Batista'nın yönetimi sırasında 14 Mart 1958'de başladı. İlk başta, ambargo sadece silah satışlarına uygulandı, ancak daha sonra diğer ithalatları da içerecek şekilde genişledi ve sonunda 7 Şubat 1962'de neredeyse tüm ticarete yayıldı.[13] Küba tarafından " el bloqueo'' (abluka) olarak adlandırılan[14] ABD'nin Küba ambargosu 2021 itibarıyla modern tarihin en uzun süredir devam eden ambargolarından biridir.[15] Amerika Birleşik Devletleri'nin müttefiklerinden çok azı ambargoyu benimsedi ve birçoğu bunun Küba hükûmetinin davranışını değiştirmede etkisiz olduğunu savundu.[16] Amerika Başkanı Barack Obama, Küba ile bazı sınırlı ekonomik adımlar atarken, yine de 2011'de politikayı yeniden teyit etti ve Küba'nın mevcut hükûmeti tarafından iyileştirilmiş insan hakları ve özgürlükleri tanınmazsa, ambargonun devam edeceğini belirtti.[17]

Rus yaptırımları[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya'nın siyasi hedeflerine ulaşmak için ekonomik yaptırımlar kullandığı bilinmektedir. Rusya'nın odak noktası esas olarak eski Sovyetler Birliği devletlerinin Batı yanlısı rejimlerine karşı yaptırımlar uygulamaktır. Kremlin'in amacı özellikle Sırbistan, Ukrayna, Moldova ve Gürcistan gibi Avrupa Birliği ve NATO'ya katılmak isteyen devletler üzerinedir.[18]

Rusya'nın Ukrayna'ya yaptırımları[değiştir | kaynağı değiştir]

2004 yılında seçilen Ukrayna'nın üçüncü cumhurbaşkanı Viktor Yuşçenko, NATO ve AB'ye kabul edilmek için görev süresi boyunca lobi yaptı.[19] Yuşçenko göreve geldikten kısa bir süre sonra, Rusya, Batı Avrupa devletlerinden aldığı enerji maliyetinin aynısını Kiev'den istedi. Bu, Ukrayna'nın enerji faturasını bir gecede dört katına çıkardı. Rusya daha sonra 2006 yılında doğal gaz arzını kesti. Bu adım Ukrayna ve Rusya ekonomilerine önemli zarar verdi.[20] Ukrayna ekonomisi zorlanmaya devam ettikçe, Yuşçenko'nun toplum içindeki onayı önemli ölçüde düştü. Bunun sonucu olarak 2010'da Rus yanlısı Viktor Yanukoviç Ukrayna'nın dördüncü cumhurbaşkanı oldu. Seçimden sonra, gaz fiyatları önemli ölçüde azaldı.

Rusya'nın Gürcistan'a yaptırımları[değiştir | kaynağı değiştir]

Gürcistan'daki Gül Devrimi, Miheil Saakaşvili'yi ülkenin üçüncü Cumhurbaşkanı olarak iktidara getirdi. Saakaşvili, Gürcistan'ı NATO ve AB'ye sokmak istedi ve Irak ile Afganistan'daki ABD liderliğindeki savaşın güçlü bir destekçisi oldu.[21] Rusya, Gazprom aracılığıyla doğal gaz fiyatlarını ve Gürcistan ekonomisini, özellikle de Gürcistan'ın şarap, narenciye ve maden suyu ihracatını etkileyen daha geniş ticaret yaptırımları da dahil olmak üzere Gürcistan'a bir dizi farklı yaptırım uyguladı. 2006 yılında Rusya, Gürcistan'dan tüm ithalatı yasakladı ve bu da Gürcistan ekonomisine önemli bir darbe indirdi. Rusya ayrıca sınırları içinde çalışan yaklaşık 2.300 Gürcüyü sınır dışı etti.

Birleşmiş Milletler yaptırımları[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşmiş Milletler, büyük uluslararası olaylara yanıt olarak Güvenlik Konseyi ve/veya Genel Kurul'un rızası ile yaptırımlar uygular ve bunu Birleşmiş Milletler Antlaşması'nın 7. bölümünün 41. maddesi uyarınca yapar.[22] Bu yaptırımların niteliği değişebilir ve finansal, ticari veya silah kısıtlamalarını içerebilir.[23] Birleşmiş Milletler tarafından 1945'teki kuruluşundan bu yana iki düzineden fazla yaptırım uyguladı.

Somali'ye yaptırımlar, 1992[değiştir | kaynağı değiştir]

BM, Somali İç Savaşı sırasında Siad Barre'nin darbeyle devrilmesinden sonra Nisan 1992'den itibaren Somali'ye karşı yaptırımlar uygulamaya başladı. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 751 sayılı kararı, üyelerin Somali'ye herhangi bir askeri teçhizat satmasını, finanse etmesini veya devretmesini yasakladı.[24]

Kuzey Kore'ye yaptırımlar, 2006-günümüz[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti'nin (DPRK) Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması'na aykırı olarak yürüttüğü nükleer teste cevaben 2006 yılında 1718 sayılı kararı kabul etti. Karar, askeri ve lüks malların satışını yasakladı ve hükûmet varlıklarını dondurdu.[25] O zamandan beri, Birleşmiş Milletler daha sonra Kuzey Kore'ye yönelik yaptırımları genişleten çok sayıda karar aldı. 2016 tarihli 2270 sayılı karar, Kuzey Kore tarafından istihdam edilen nakliye personeli ve araçlarına kısıtlamalar getirirken, uçaklar için doğal kaynakların ve yakıtın satışını da kısıtladı.[26]

Libya'ya yaptırımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

26 Şubat 2011'de Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Birinci Libya İç Savaşı'nda meydana gelen insani suistimallere yanıt olarak 1970 Güvenlik Konseyi kararı ile Libya'ya karşı bir silah ambargosu uyguladı.[27] Ambargo daha sonra 2018'in ortasına kadar uzatıldı. Ambargo altında Libya, mal ithal etmek için özel sektöre olan bağımlılığın artması nedeniyle enflasyona maruz kaldı.[28] Yaptırımlar sağlık ve eğitimde büyük kesintilere yol açarak sosyal koşulların azalmasına neden oldu. Yaptırımlar insan haklarına tepki olarak olsa da, etkileri sınırlıydı.[29]

Apartheid Güney Afrika'ya yaptırımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Apartheid politikaları için Güney Afrika'yı cezalandırmak amacıyla Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 20 Kasım 1987'de Güney Afrika'ya karşı bir uluslararası petrol ambargosunu kabul etti; bu ambargo 130 ülkenin desteğine sahipti.[30]

Mevcut yaptırımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Hedeflenen ülkeye göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Lin (14 Nisan 2016). "Financial Weapons of War" (İngilizce). Rochester, NY. 
  2. ^ [1][ölü/kırık bağlantı]
  3. ^ "Playing to the Home Crowd? Symbolic Use of Economic Sanctions in ..." Ingentaconnect.com. 1 Eylül 2011. 22 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2015. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021. 
  5. ^ Lee (2018). "Lee, Yong Suk, 2018. "International isolation and regional inequality: Evidence from sanctions on North Korea," Journal of Urban Economics". Journal of Urban Economics. 103 (C): 34-51. doi:10.1016/j.jue.2017.11.002. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021. 
  6. ^ Haidar, J.I., 2015."Sanctions and Exports Deflection: Evidence from Iran 30 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.," Paris School of Economics, University of Paris 1 Pantheon Sorbonne, Mimeo
  7. ^ "Avalon Project - The Covenant of the League of Nations". avalon.law.yale.edu. 25 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2020. 
  8. ^ "Papers Relating to the Foreign Relations of the United States, The Paris Peace Conference, 1919, Volume XIII - Office of the Historian". history.state.gov. 25 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2020. 
  9. ^ Lutfallah (1998). "Sanctions: An Instrument of U.S Foreign Policy". Pakistan Horizon. 51: 29-35. 
  10. ^ "The Embargo of 1807". digitalhistory.uh.edu. 2013. 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "The Embargo of 1807 Grove City College Grove City, Pennsylvania" (PDF). gcc.edu. Grove City College. 15 Aralık 2004. 17 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  12. ^ "Embargo of 1807". monticello.org. 8 Nisan 2013. 4 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "Proclamation 3447--Embargo on all trade with Cuba". archives.gov. 15 Ağustos 2016. 2 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ Elizabeth Flock (7 Şubat 2012). "Cuba trade embargo turns 50: Still no rum or cigars, though some freedom in travel". washingtonpost.com. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021. 
  15. ^ "Officially Sanctioned: A Guide to the U.S. Blacklist". npr.org. 15 Ekim 2007. 31 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ Daniel Hanson (16 Ocak 2013). "It's Time For The U.S. To End Its Senseless Embargo Of Cuba". forbes.com. 22 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021. 
  17. ^ Uri Friedman (13 Eylül 2011). "Obama Quietly Renews U.S. Embargo on Cuba". The Atlantic. 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021. 
  18. ^ The Kremlin Playbook: Understanding Russian influence in Central and Eastern Europe : a report of the CSIS Europe Program and the CSD Economics Program. Mina, James, Stefanov, Ruslan, Vladimirov, Martin, Center for Strategic and International Studies (Washington, D.C.), Center for the Study of Democracy (Bulgaria). Washington, DC. 2016. ISBN 9781442279582. OCLC 969727837. 
  19. ^ Newnham (July 2013). "Pipeline Politics: Russian Energy Sanctions and the 2010 Ukrainian Elections". Journal of Eurasian Studies. 4 (2): 115-122. doi:10.1016/j.euras.2013.03.001. 
  20. ^ "Russia-Ukraine 'Gas War' Damages Both Economies - Worldpress.org". www.worldpress.org (İngilizce). 23 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2017. 
  21. ^ Newnham (2015). "Georgia on my mind? Russian sanctions and the end of the 'Rose Revolution'". Journal of Eurasian Studies. 6 (2): 161-170. doi:10.1016/j.euras.2015.03.008. 
  22. ^ "UN News - UN sanctions: what they are, how they work, and who uses them". UN News Service Section (İngilizce). 4 Mayıs 2016. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2017. 
  23. ^ "UN News - New UN project uses financial incentives to try to save the dugong". UN News Service Section (İngilizce). 14 Mart 2011. 28 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2017. 
  24. ^ "Security Council Committee pursuant to resolutions 751 (1992) and 1907 (2009) concerning Somalia and Eritrea". www.un.org (İngilizce). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2017. 
  25. ^ "North Korea | Countries". www.nti.org. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2017. 
  26. ^ "Security Council Imposes Fresh Sanctions on Democratic People's Republic of Korea, Unanimously Adopting Resolution 2270 (2016) | Meetings Coverage and Press Releases". www.un.org (İngilizce). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2017. 
  27. ^ "UN Arms embargo on Libya". www.sipri.org (İngilizce). 17 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2017. 
  28. ^ "Evaluating the Impacts and Effectiveness of Targeted Sanctions". webcache.googleusercontent.com. Erişim tarihi: 7 Aralık 2017. 
  29. ^ "webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:Cw9j0nFWr-8J:www.unicefinemergencies.com/downloads/eresource/docs/Sanctions/2011-06-21%2520Literature%2520Review%2520on%2520the%2520Effects%2520of%2520Targeted%2520Sanctions.docx+&cd=5&hl=en&ct=clnk&gl=us&client=safari". webcache.googleusercontent.com. 5 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2017. 
  30. ^ "Oil Embargo against Apartheid South Africa on richardknight.com". 12 Şubat 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  31. ^ Leo Cendrowicz (10 Şubat 2010). "Should Europe Lift Its Arms Embargo on China?". Time. 17 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021. 
  32. ^ "Russia announces 'full embargo' on most food from US, EU". Deutsche Welle. 7 Ağustos 2014. 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021. 
  33. ^ "Russia expands food imports embargo to non-EU states". English Radio. 13 Ağustos 2015. 28 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2015. 
  34. ^ "Russia expands food import ban". BBC News. 13 Ağustos 2015. 19 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2018. 
  35. ^ "Australia bans all live cattle exports to Indonesia". BBC News. 8 Haziran 2011. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2016. 
  36. ^ "What You Need To Know About U.S. Economic Sanctions" (PDF). treasury.gov. 24 Ocak 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  37. ^ Howse, Robert L. and Genser, Jared M. (2008) "Are EU Trade Oh hell no on Burma Compatible with WTO Law?" 7 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Michigan Journal of International Law 29(2): pp. 165–96
  38. ^ "Clinton Ends Most N. Korea Sanctions". Globalpolicy.org. 18 Eylül 1999. 15 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2015. 
  39. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021. 
  40. ^ "Democratic People's Republic of Korea (North Korea)". Department for Business Innovation and Skills. 9 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2016. 
  41. ^ "Senate overwhelmingly passes new Russia and Iran sanctions 21 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". The Washington Post. 15 June 2017.
  42. ^ Editorial (2 Ağustos 2017). "Iran says new U.S. sanctions violate nuclear deal, vows 'proportional reaction'". Reuters. 5 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021. 
  43. ^ "Syria sanctions". BBC News. 27 Kasım 2011. 22 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021. 
  44. ^ Rhodan, Maya (9 Mart 2015). "White House sanctions seven officials in Venezuela". Time. 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2019. 
  45. ^ "U.S. declares Venezuela a national security threat, sanctions top officials". Reuters. 10 Mart 2015. 13 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2019. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ekonomik_yaptırımlar&oldid=30800656" sayfasından alınmıştır