Don Juan - Vikipedi

Don Juan, hikâyesi defalarca farklı yazarlar tarafından anlatılmış efsanevi ve kurgusal bir karakterdir. Don Juan ismi mecazi olarak "zampara" anlamında kullanılır.

Don Juan efsanesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Efsaneye göre Don Juan soylu bir ailenin genç kızını baştan çıkararak kendine aşık etmiş ve kızın babasını öldürmüştür. Daha sonra mezarlıkta babanın heykelini saygısızca kendisiyle yemek yemeye davet etmiş ve heykel daveti kabul etmiştir. Babanın heykeli yemeğe Don Juan'ın ölümü için gelmiştir. Heykel Don Juan'ın elini sıkmak istemiş ve Don Juan elini uzattığında heykel onu Cehenneme sürüklemiştir. Ayrıca çapkınlık üzere zamanımızda çok kullanılan bir isim olmuştur.

Çoğu otoritelerin kabulüne göre Don Juan'ın ilk kayıtlı hikâyesi Tirso de Molina'nın yazdığı El burlador de Sevilla y convidado de piedradır (Sevil aldatıcısı ve taştan misafir). İspanya'da 1615'te bulunmasına rağmen yayım tarihi kaynaktan kaynağa 1620'den 1625'e kadar farklılık göstermektedir. Bu hikâyede Don Juan kadınlara kendisini sevgili gibi göstererek veya evlilik vadederek kandıran, pişmanlık duymayan bir zamparadır. Arkasında kırık kalpler, kızgın koca ve babalar bırakır, sonunda da Don Gonzalo'yu vahşice öldürür. Daha sonra katedralde Don Gonzalo'nun hayaleti tarafından yemeğe davet edildiğinde korkak görünmemek için daveti kabul eder.

Efsanenin çeşitli anlatımlarına göre Don Juan'ın karakteri iki farklı perspektiften veya her ikisinden birden anlatılır. Bazılarına göre Don Juan basit, canı istediği zaman gönül eğlendirebilmek için kadınları kandıran azgın bir zamparadır. Bazılarına göre ise baştan çıkardığı kadınları gerçekten seven, her kadının içindeki güzelliği ve gerçek değeri görebilen bir adamdır.

Diğer Don Juan edebiyatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Miguel de Cervantes'in "La Gitanilla" (The Little Gypsy Girl) isimli romanında, Gitanilla'ya âşık olan karakterin adı Don Juan de Cárcamo'dur, muhtemelen Don Juan efsanesiyle ilişkilidir.

Ünlü bir İtalyan oyun yazarı olan Carlo Goldoni tarafından 1736'da Don Juan (Don Giovanni Tenorio, ossia Il Dissoluto) isimli bir oyun yazılmıştır.

Don Juan hikâyesinden türeyen çalışmalar kronolojisi[değiştir | kaynağı değiştir]

17. yüzyıl: L'ateista fulminato, anonim İtalyanca oyun
1630: Tirso de Molina (or Gabriel Téllez and not/not Andrés de Claramonte): El burlador de Sevilla y convidado de piedra
1643: Paolo Zehentner'in tiyatro eseri Promontorium Malae Spei
1650: Giacinto Andrea Cicognini'in tiyatro eseri Il convitato di pietra
1658: Dorimon (Nicolas Drouin)'in Le festin de pierre, ou le fils criminel
1659: Jean Deschamps "Villiers"'in tiyatro eseri Le Festin de Pierre ou le Fils criminel
1665: Molière'in komedisi Dom Juan ou Le festin de pierre
1669: Rosimon'in Festin de pierre, ou l’athée foudroyé
1676: Thomas Shadwell'in tiyatro eseri The Libertine
1714?: Antonio de Zamora'in tiyatro eseri No hay plazo que no se cumpla ni deuda que no se pague o convidado de piedra
1736: Carlo Goldoni'in tiyatro eseri Don Giovanni Tenorio ossia Il dissoluto
1761: Christoph Willibald Gluck ve Gasparo Angiolini'in balesi Don Juan
1787: Giovanni Bertati'in operası Don Giovanni, besteci Giuseppe Gazzaniga
1787: Lorenzo Da Ponte'in operası Don Giovanni, besteci Mozart
1813: E.T.A. Hoffmann'in küçük romanı Don Juan (sonra Fantasiestücke in Callots Manier adlı antojisinde)
1821: Byron'un epik şiiri Don Juan
1829: Christian Dietrich Grabbe'nin tiyatro eseri Don Juan und Faust
1830: Puşkin'in tiyatro eseri Каменный гость (Kamenny Gost', The Stone Guest)
1831: Alexandre Dumas'ın tiyatro eseri Don Juan de Maraña
1834: Prosper Mérimée'in küçük romanı Les âmes du Purgatoire
1840: José de Espronceda'in El estudiante de Salamanca
1841: Franz Liszt'in Réminiscences de Don Juan Mozart'ın operasından bazı temalar üzerine hatırlamalar.
1844: Nikolaus Lenau'in tiyatro eseri Don Juan
1844: José Zorrilla'nın tiyatro eseri Don Juan Tenorio
1861: Charles Baudelaire'in şiiri Don Juan aux enfers
1874: Guerra Junqueiro'nun şiiri A morte de D. João
1878: The Finding of Don Juan by Haidee, tablo Ford Madox Brown
1883: Paul Heyse'in "Don Juans Ende"
1889: Richard Strauss'un senfonik şiiri Don Juan
1903: George Bernard Shaw'in tiyatro eseri Man and Superman
1902-5: Ramón del Valle-Inclán'in Las sonatas
1906 : Ruperto Chapí'in operası Margarita la tornera, José Zorrilla'ın dramatik şiirine dayanmakta ve kadınları kandırmakla ün alan Don Juan Alarcon adlı bir kişiyi canlandırmaktadır .
1907: Guillaume Apollinaire'in romanı Les exploits d'un jeune Don Juan
1910: Don Juan Triumphant, Gaston Leroux'un romanı Le Fantôme de L'Opéra'daki kurgusal opera eseri.
1910-12: Aleksandr Blok'un The Commander's Footsteps (Шаги командора)
1913: Jacinto Grau'un bir şiiri Don Juan de Carillana; ayni zamnda tiyatro eseri El burlador que no se burla (1927) ve deneme Don Juan en el tiempo y en el espacio (1954)
1921: Edmond de Rostand'ın Don Juan
1922: Azorín' Don Juan
1926: Ramón Pérez de Ayala'ın romanı ve tiyatro eseri Tigre Juan
1926: Don Juan, başrolde John Barrymore, sonradan Vitaphone ile seslendirilmiş sessiz film.
?: Serafín and Joaquín Álvarez Quintero'in tiyatro eseri Don Juan
1934: Miguel de Unamuno'in Don Juan
1934: The Private Life of Don Juan, Douglas Fairbanks, Sr.'in son filmi
1934-49: André Obey: Don Juan
1936: Ödön von Horváth'in Don Juan kommt aus dem Krieg
1942: Paul Goodman'in romanı Don Juan or, The Continuum of the Libido, editörü Taylor Stoehr, 1979.
1946: Suzanne Lilar'in tiyatro eseri "Le Burlador": Çok derin psikolojik analiz kapasitesi gösteren, Don Juan mitolojisinin orijinal olarak yeniden feminist yönünden yeniden yorumlanması
1949: Adventures of Don Juan, film başrolde Errol Flynn
1953: Max Frisch'in Don Juan oder die Liebe zur Geometrie ve Nachträgliches zu Don Juan
1954: Ronald Frederick Duncan'ın tiyatro eseri Don Juan
1955: Ingmar Bergman'ın tiyatro eseri Don Juan
1958: Henry de Montherlant'ın tiyatro eseri Don Juan
1959: Roger Vailland'ın tiyatro eseri Monsieur Jean
1960: Ingmar Bergman'ın filmi Djävulens öga(The Devil's Eye)
1963: Gonzalo Torrente Ballester'in romanı Don Juan
1973: Don Juan ou Si Don Juan était une femme..., film başrolde Brigitte Bardot
1974: Derek Walcott'un tiyatro eseri, The Joker of Seville
1977: Joni Mitchell'un şarkısı ve albümü, "Don Juan's Reckless Daughter"
1986: Don Juan Triumphant, The Phantom of the Opera'da sahnelenen kurgusal bir opera eseri, oyun içinde oyun.
1989: Pet Shop Boys tarafından şarkı "Don Juan": Hikâye mecazi olarak 1930'lu yıllarda Balkanların Naziler tarafından ayartılmasını anlatır.
1991: Georges Pichard'in Exploits d'un Don Juan, Apollinaire'in romanında bir komik
1992: They Might Be Giants tarafından şarkı "The Statue Got Me High": bir modern yarı-soyut şekilde Don Giovanni hikâyesinin tekrarı.
1995: Don Juan DeMarco, film Don Juan rolünde Johnny Depp, aynı zamanda Marlon Brando
1997: David Ives'in komedisi Don Juan in Chicago
2003: Gregory Maupin'in tiyatro eseri Don Juan, A Comedy (yeni adaptasyon)
2004: Peter Handke'nin romanı

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

James Bond, kurgusal çağdaş zampara
Giacomo Casanova, tarihte yaşamış bir zampara

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dom Juan de Molière : Plot overview (Fransızca)
Enciclopædia Britannica - Don Juan 10 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.