French
DeutschDolu - Vikipedi
Dolu, bir yağış türü. Kule tipi bulutlardaki düşey hava sirkülasyonuna kapılan bulut damlacıklarının bulut içindeki 0 ile -40 derece santigrat seviyelerini geçerken (donma ve erimeler ile) tabaka tabaka büyümesi ile oluşur.
Bulut içinde düşey hava sirkülasyonunu ve yerçekimini yenerek yere düşen dolu taneleri bulut ile yer arasındaki hava sıcaklığından çok fazla etkilenmez. Ama bulut tabanından ayrılan kar kristalleri içinden geçtiği hava tabakasının sıcaklığına göre, kuşbaşı kara, granül şeklindeki kara, sulusepkene, yağmura veya donan yağmura dönüşebilir.
Yağmur damlaları fırtına nedeniyle donar. Yere doğru inerken hava akımları donmuş yağmur damlalarını bir aşağı bir yukarı sürükleyerek daha büyük buz parçaları hâline getirir. Ağırlaşan buz parçaları yere düşer. Bu hava olayına dolu denir.
Dünyada dolu yağışının en yoğun yaşandığı bölge Kuzey Amerika kıtası, özellikle de Meksika Körfezi'nin kuzey kesimleridir. Bu zamana kadar kaydedilmiş en iri dolu tanesi de Bangladeş'in Gopalganj bölgesine [23°00'K, 89°56'D, rakım: 4 m] düşmüş olup ağırlığı yaklaşık 1 kg'dir. Bu dolu yağışında 92 kişi ölmüştür.
Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]
Yere ulaşan dolu yapan herhangi bir fırtına dolu fırtınası olarak bilinir.[1] Çapı >5 mm (0,20 in) olan bir buz kristali dolu olarak kabul edilir.[2] Dolu taneleri 15 cm (6 in) boyuta ulaşabilir ve 0,5 kg (1,1 lb)'den daha ağır olabilir.[3]
Oluşumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Dolu, güçlü fırtına bulutlarında, özellikle yoğun hava yükselmeleri, çok sıvı su içeriği, büyük dikey genişliği, büyük su damlacıkları olan ve bulut katmanının iyi bir bölümünün donma noktasının altında olduğu yerlerde oluşur 0 °C (32 °F).[2] Bu tür güçlü yükselişler aynı zamanda bir kasırganın varlığını da gösterebilir.[4] Dolu tanelerinin büyüme hızı, daha yüksek irtifa, daha alçak donma bölgeleri ve rüzgar kesmesi gibi faktörlerden etkilenir.[5]
Dolu tanelerinin katmanlı doğası[değiştir | kaynağı değiştir]
Kümülonimbüs bulutlarındaki diğer yağışlar gibi dolu da su damlacıkları olarak başlar. Damlacıklar yükseldikçe ve sıcaklık donma noktasının altına indiğinde, süper soğutulmuş su olurlar ve yoğunlaşma çekirdekleri ile temas ettiklerinde donarlar. Büyük bir dolu tanesinin enine kesiti soğan benzeri bir yapı gösterir. Bu, dolu tanesinin ince, beyaz ve opak katmanlarla dönüşümlü olarak kalın ve yarı saydam katmanlardan oluştuğu anlamına gelir. Eski teori, dolu tanelerinin birden fazla alçalma ve yükselmeye maruz kaldığını, nem bölgesine düştüğünü ve yükseldikçe yeniden donduğunu öne sürdü. Bu yukarı ve aşağı hareketin, dolu tanesinin ardışık katmanlarından sorumlu olduğu düşünülüyordu. Teoriye ve saha çalışmasına dayanan yeni araştırmalar, bunun mutlaka doğru olmadığını göstermiştir.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Hailstorm". Glossary of Meteorology. American Meteorological Society. 2009. 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2009.
- ^ a b "Hail". Glossary of Meteorology. American Meteorological Society. 2009. 25 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009.
- ^ "Aggregate hailstone". National Severe Storms Laboratory, National Oceanic and Atmospheric Administration. 23 Nisan 2007. 10 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009.
- ^ "Hail..." Columbia, South Carolina: National Weather Service Forecast Office. 27 Ocak 2009. 12 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2009.
- ^ "Forecasting Hail". theweatherprediction.com. 16 Kasım 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2018.