Danzig Serbest Şehri - Vikipedi

Danzig
Freie Stadt Danzig  (Almanca)
Wolne Miasto Gdańsk  (Lehçe)
Özgür Danzig Şehri
1920-1939
Danzig bayrağı
Bayrak
{{{arma_açıklaması}}}
Arma
Almanya ve Polonya ile çevrelenen Danzig
Almanya ve Polonya ile çevrelenen Danzig
Danzig Özgür Şehri'nin 1930 Avrupası'ndaki konumu
Danzig Özgür Şehri'nin 1930 Avrupası'ndaki konumu
BaşkentDanzig
Yaygın dil(ler)Almanca
Lehçe
HükûmetCumhuriyet
Yüksek Komiser 
• 1919-1920
Reginald Tower
• 1937-1939
Carl Burckhardt
Senato başkanı 
• 1920-1931
Heinrich Sahm
• 1934-1939
Arthur Greiser
Yasama organıVolkstag
Tarihçe 
• Kuruluşu
1920
• Kuruluş
15 Kasım 1920
1 Eylül 1939
• Nazi Almanyası'na ilhak olunması
2 Eylül 1939
• Dağılışı
1939
Yüzölçümü
• Toplam
1966 km2
Nüfus
• Sayılan
366730
Öncüller
Ardıllar
Batı Prusya
Danzig-Batı Prusya Reich Gausu
Günümüzdeki durumuPolonya Polonya

Özgür Danzig Şehri (AlmancaFreie Stadt Danzig; LehçeWolne Miasto Gdańsk), Baltık Denizi kıyısındaki liman kenti Danzig (bugünkü Gdańsk, Polonya) ve etrafındaki 200 kadar kasabanın oluşturduğu, 1920 ile 1939 hüküm sürmüş yarı bağımsız bir şehir devleti. I. Dünya Savaşı'ndan sonra 1919'da imzalanan Versay Barış Antlaşması'nın 100. maddesi (III. Bölümün XI. Alt Bölümü) uyarınca kurulmuştur.[1][2]

Danzig ve etrafındaki köyler, kasabalar ve diğer yerleşimlerden oluşan Serbest Şehir'de Almanlar nüfus olarak çoğunluğa sahipti. Antlaşma bölgeyi I. Dünya Savaşı sonrası Almanya'sından (Weimar Cumhuriyeti) ve yeni bağımsızlığına kavuşmuş İkinci Polonya Cumhuriyeti'nden (iki dünya savaşı arası Polonya) ayırmış ancak kente bağımsızlık vermemiştir.[3] Serbest Şehir Milletler Cemiyeti idaresine teslim edilmiştir ancak Polonya'ya gümrük birliği yoluyla bağlanmıştır.

Polonya'ya kentin ulaşımını, iletişimini ve liman faaliyetlerini sürdürmesi ve gelişmesi için tam yetki verilmiştir.[4] Serbest Şehir, nüfusunun yaklaşık yüzde 95'inin Alman olduğu bilinmesine rağmen Polonya'ya iyi durumda bir deniz limanına erişim kazandırmak amacıyla yaratılmıştır.[5] Alman çoğunluk Almanya'dan koparılmış ve Leh azınlığın ayrımcılığına maruz kalmış, bu durum özellikle 1935-1936 arası Nazi Partisi'nin güç kazanmasıyla hissedilmiştir.[6]

Polonya kent ve liman üzerinde tam kontrole sahip olmadığı için 1921'de Gdynia limanını inşa etmeye başlamıştır.

1933'te kentin yönetimi yerel Nazi Partisi'ne geçmiş ve bu problem demokratik muhalefetle bastırılmıştır. Kentte artan antisemitik baskı ve zulüm birçok Yahudi'nin bölgeyi terk etmesine neden olmuştur. 1939'da Polonya'nın Almanya tarafından işgaliyle Serbest Şehir yönetimi yıkılıp bölge yeni kurulan Danzig-Batı Prusya Reich Gausu'na (Reichsgau Danzig-Westpreußen) bağlanmıştır. Almanlar Lehleri ve Yahudileri insan altı olarak sınıflandırmışlar ve onları ayrımcılığa maruz bırakmış, zorla çalıştırmış ya da imha etmiştir.

Kentin 1945'in ilk aylarında Kızıl Ordu tarafından fethedilmesiyle birçok vatandaş kaçmış ya da öldürülmüştür.[kaynak belirtilmeli] Savaş öncesi Leh azınlık kente geri döndükçe sağ kalan Almanlar sınırdışı edilmiştir. Kent Postdam Antlaşması ile Polonya'nın parçası olmuş ve Almanlar'dan dolan boşluğu doldurmak üzere Leh yerleşimciler kente gelmiştir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Milletler Cemiyeti Yüksek Komiserliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Milletler Cemiyeti burada, üye devletlere emanet edilen manda alanları gibi bir yönetim kurmayıp kenti direkt kendi otoritesine almıştır. Farklı ülkelerden temsilciler Yüksek Komiserlik rolü üstlenerek egemenliği sağlamıştır:[7]

Ad Periyod Ülke
1 Reginald Thomas Tower 1919–1920  Birleşik Krallık
2 Edward Lisle Strutt 1920  Birleşik Krallık
3 Bernardo Attolico 1920  İtalya
4 Richard Cyril Byrne Haking 1921–1923  Birleşik Krallık
5 Mervyn Sorley McDonnell 1923–1925  Birleşik Krallık
6 Joost Adriaan van Hamel 1925–1929  Hollanda
7 Manfredi di Gravina 1929–1932  İtalya
8 Helmer Rosting 1932–1934  Danimarka
9 Seán Lester 1934–1936  Özgür İrlanda
10 Carl Jakob Burckhardt 1937–1939   İsviçre

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

1 Kasım 1923 tarihli Serbest Danzig Şehri sayımlarına göre nüfusun konuşulan dile göre dağılımı[8]
demonim Alman Alman ve
Leh
Leh, Kaşup,
Mazur
Rus,
Ukraynalı
İbrani,
Yiddiş
Sınıflandırılmamış Toplam
Danzig 327,827 1,108 6,788 99 22 77 335,921
Danzig dışı 20,666 521 5,239 2,529 580 1,274 30,809
Toplam 348,493 1,629 12,027 2,628 602 1,351 366,730
Yüzde 95.03% 0.44% 3.28% 0.72% 0.16% 0.37% 100.00%

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Loew, Peter Oliver (Şubat 2011). Danzig – Biographie einer Stadt (Almanca). C.H. Beck. s. 189. ISBN 978-3-406-60587-1. 
  2. ^ Samerski, Stefan (2003). Das Bistum Danzig in Lebensbildern (Almanca). LIT Verlag. s. 8. ISBN 3-8258-6284-4. 
  3. ^ Kaczorowska, Alina (21 Temmuz 2010). Public International Law. Routledge. s. 199. ISBN 0-203-84847-0. 
  4. ^ Yale Law School. "The Versailles Treaty June 28, 1919: Part III". The Avalon Project. 10 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2007. 
  5. ^ Chestermann, Simon (2004). You, the People; United Nations, Transitional Administration and State building. Oxford University Press. s. 20. ISBN 978-0-19-926348-6. Erişim tarihi: 26 Nisan 2011. 
  6. ^ Levine, Herbert S., Hitler's Free City: A History of the Nazi Party in Danzig, 1925-39 (University of Chicago Press, 1970), p. 102.
  7. ^ "Danzig subsection of Poland entry from World Statesmen.org". 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2014. 
  8. ^ Mason, John Brown (1946). The Danzig Dilemma, A Study in Peacemaking by Compromise (İngilizce). Stanford University Press. ss. 5, 11. ISBN 978-0-8047-2444-9. 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2014. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]