Azerbaycan'da siyaset - Vikipedi

Azerbaycan
Şu madde dizisinin bir parçasıdır: Azerbaycan devlet yapısı
Anayasa Cumhurbaşkanı: İlham Aliyev Yardımcısı: Mihriban Aliyeva Başbakan: Ali Esedov Millî Meclis: 6. Yasama Dönemi Millî Meclis Başkanı: Sahibe Gafarova Siyasi partiler Seçimler Cumhurbaşkanlığı seçimleri: 1991, 1992, 1993,1998, 2003, 2008, 2013, 2018 Genel seçimler: 1995, 2000, 2005, 2010, 2015, 2020 Yerel seçimler: 1999, 2004, 2009, 2014, 2019 Referandumlar: 1991, 1993, 1995, 2002, 2009, 2016, Yönetim birimleri Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Dış ilişkileri Dış Temsilcilikler
Diğer ülkeler Atlas
g t d

Azerbaycan'da siyaset yarı başkanlık cumhuriyeti çerçevesinde gerçekleşirken, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Devlet başkanı'dır, Azerbaycan'ın Başbakanı'sa, hükûmet başkanlığı yapıyor. İcra gücü cumhurbaşkanı ve hükûmet tarafından uygulanmaktadır. Yasama yetkisi hem hükûmet hem de parlamentoya aittir. Yargı — yürütme ve yasama organından bağımsızdır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Bağımsızlık dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Azerbaycan, eski Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını 30 Ağustos 1991'de Azerbaycan Komünist Partisi'nin ilk Sekreteri Ayaz Mutallibov'un ülkenin ilk Cumhurbaşkanı haline getirmesiyle ilan etti. Mart 1992'de Dağlık Karabağ'da, Hocalı'da Azerbaycanlıların katledilmesinin ardından Mutallibov istifa etti ve ülke bir süre siyasi istikrarsızlık yaşadı. Eski yardımcısı, Mutallibov'u Mayıs 1992'de iktidara geri döndürdü, ancak bir haftadan daha kısa süre sonra, planlı cumhurbaşkanlığı seçimlerini erteleme ve tüm siyasi faaliyetleri yasaklama çabalarına cevap, muhalefetteki Azerbaycan Halk Cephesi Partisi bir direniş hareketi düzenleyip, iktidarı ele geçirdi. Reformları arasında, AHCP ağırlıklı olarak Komünist yanlısı Azerbaycan Yüksek Sovyeti'ni feshetti ve işlevlerini YS'nin 50 üyesinden kurulan Millî Şûra'ya devretti.

Haziran 1992'de yapılan seçimlerde, AHCP lideri Ebulfez Elçibey ülkenin ikinci cumhurbaşkanı seçildi. 7 adayla yapılan cumhurbaşkanlığı seçimleri, 7 Haziran 1992'de Elçibey oyun 54% alarak, Azerbaycan'ın ilk demokratik olarak seçilen, komünizm yanlısı olmayan Cumhurbaşkanı oldu. Elçibey 1992 yazında, Sovyet ordusunun varlığı olmayan ilk ve tek eski Sovyet cumhuriyeti olan (Baltık devletlerinin ardından), Azerbaycan'dan Sovyet ordusunun tamamen geri çekilmesini sağladı. Aynı zamanda, Elçibey hükûmeti ulusal Hazar Deniz Kuvvetleri'ni kurdu ve Rusya ile Bakü'de bulunan Sovyet Hazar Deniz Kuvvetleri'nin dörtte birini almaya karar verdiler.

Millî Şûra 1993'te Elçibey'in Kelekiye gitmesiyle cumhurbaşkanı yetkilerini Haydar Aliyev'e devretti. Elçibey, Ağustos 1993'te, halkoylamasıyla resmî olarak görevden alındı ve Aliyev Ekim ayında cumhurbaşkanı olarak 5 yıllığına seçildi. Aliyev, ciddi usulsüzlüklerle gölgelendikten sonra, 1998 yılında 5 yıllık bir süre daha seçildi.

2003 yılında, Haydar Aliyev'in sağlığındaki ciddi sorunlar sebebiyle, Türkiye'de bir hastaneye getirildi. Ağustos 2003'te, İlham Aliyev yeni başbakan seçildi, ancak 1996 yılından beri başbakan olan Artur Rasizade, başbakan görevlerini yerine getirmeye devam etti ve böylece İlham Aliyev cumhurbaşkanlığı seçimlerine konsantre olabildi. Ekim 2003'te yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, İlham Aliyev kazanan ilan edildi.^[1] Ayın sonunda Aliyev cumhurbaşkanlığına ant içti ve Rasizade yine başbakan oldu.

Yönetim bölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanı ve başbakanı, ülkenin kanun yapan birimlerinden ayrı. Cumhurbaşkanı, devletin ve yürütme organının başıdır. Vatandaşlar cumhurbaşkanını seçer, Başbakan cumhurbaşkanı tarafından atanır ve Azerbaycan Millî Meclisi tarafından onaylanır.

2008 yılından beri Azerbaycan Anayasası değiştirilerek, Cumhurbaşkanlığı görev süresinin sona ermesi sağlandı.^[2]

Yasama bölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Azerbaycan Millî Meclisi (Azerice: Milli Məclis) Azerbaycan'da hükûmet yasama dalıdır. Tek meclislilik Ulusal Mecliste 125 milletvekili bulunuyor, daha önce 100 üyelik Meclis, tek kişilik seçim bölgelerinde beş yıllık dönem için seçildi ve 25 üye orantılı temsilcilikle seçildi. 2010 seçimlerden itibaren, 125 milletvekilinin tamamı, tek üyeli seçim bölgelerinden seçilmiştir. Milli Meclis, Meclis Başkanı, Meclis Başkanı Birinci Yardımcısı ve iki yardımcı başkan tarafından yönetiliyor. Sahiba Gafarova meclisin şu andaki Başkanı, Ali Hüseynli Birinci Başkan Yardımcısı, Adil Aliyev ve Fezail İbrahimli de yardımcı başkanlar.^[3]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]