Artem Pataputyan - Vikipedi

Artem Pataputyan
Kendi dilinde adıԱրտեմ Փաթափութեան
Doğum2 Ekim 1967 (56 yaşında)
Beyrut, Lübnan
Etnik kökenErmeni
VatandaşlıkLübnan
Amerika Birleşik Devletleri
EğitimBeyrut Amerikan Üniversitesi
Los Angeles Kaliforniya Üniversitesi
Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü
ÖdüllerNobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü (2021)
Kariyeri
DallarıMoleküler biyoloji, nörobiyoloji
Çalıştığı kurumlarScripps Araştırma Enstitüsü
TezFare gelişimi sırasında MyoD ailesi genlerinin rolü (1996)
Doktora
danışmanı		Barbara Wold

Artem Pataputyan (Ermenice: Արտեմ Փաթափութեան, d. 2 Ekim 1967, Beyrut), Lübnan Ermenisi asıllı Amerikalı moleküler biyolog, nörobiyolog ve bilim insanı. Pataputyan, David Julius ile birlikte "ısı ve temas reseptörlerinin keşfi" nedeniyle 2021 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'ne layık görüldü.

İlk yılları ve eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Artem Pataputyan Ermeni asıllı bir ailenin çocuğu olarak 2 Ekim 1967'de Lübnan'ın başkenti Beyrut'ta doğdu.[1][2] 1970'lerin ortalarında başlayan Lübnan İç Savaşı sırasında Lübnan'dan Amerika Birleşik Devletleri'nin Los Angeles şehrine göç etti. 1986'da ABD'ye taşınmadan önce Beyrut Amerikan Üniversitesi'ne girdi ve bir yıl boyunca eğitim aldı.[3] 1990 yılında Los Angeles Kaliforniya Üniversitesi'nden hücre ve gelişim biyolojisi alanında lisans derecesi aldı. 1996'da Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü'nde biyoloji ana dalında doktorasını aldı.[4]

Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Doktora sonrası araştırma görevlisi olarak, San Francisco Kaliforniya Üniversitesi'nde Louis F. Reichardt ile çalıştı. 2000 yılında Scripps Araştırma Enstitüsü'nde yardımcı doçent oldu.[4] 2000 ve 2014 yılları arasında Novartis Araştırma Vakfı'nda araştırma görevlisi pozisyonunda bulundu. Pataputyan, 2014'ten beri Howard Hughes Tıp Enstitüsü'nde (HHMI) araştırmacı olarak çalışmaktadır.

Duyusal transdüksiyon konusunda uzmanlaşmış bir moleküler biyolog olan Pataputyan'ın katkıları arasında sıcaklık, mekanik kuvvetler ve artan hücre hacmi ile aktive edilen yeni iyon kanalları ve reseptörlerinin tanımlanması yer alır.[3] Pataputyan ve meslektaşları, bu iyon kanallarının sıcaklık duyusunda, dokunma duyusunda, propriyosepsiyonda, ağrı duyusunda ve damar tonusunun düzenlenmesinde olağanüstü bir rol oynadığını keşfettiler. Daha yeni çalışmalar ile, mekanik duyarlı iyon kanallarını (mekanotransdüksiyon) tanımlamak ve karakterize etmek için fonksiyonel genomik teknikler kullanıldı.[5][6]

2016'dan beri Amerikan Bilim İlerleme Derneği, 2017'den beri Ulusal Bilimler Akademisi[7] ve 2020 yılından itibaren ise Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi üyesi[4][8] olan Pataputyan'ın Mayıs 2020 itibarıyla h-endeksi Google Scholar'a göre 74 ve Scopus'a göre ise 70'tir.[9][10]

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

2020'de; astrofizik, nanoteknoloji ve nöroloji alanlarında olağanüstü keşifler yapan bilim insanlarına her iki yılda bir verilen Kavli Ödülü'nü kazandı. Ödüle gerekçe olarak, Pataputyan'ın insan vücudu üzerindeki baskının etkileri ile kalp ve diğer organ hücrelerinin işlevleri üzerindeki temas duyuları üzerine yaptığı araştırmalar için verildiği açıklandı.[11] Artem Pataputyan ve Amerikalı fizyolojist David Julius, Nobel Komitesi tarafından 2021 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'ne layık görüldü ve 1,15 milyon dolar para ödülünün sahibi oldu.[12] Komite tarafından yapılan basın açıklamasında, iki bilim insanının somatosensoriyel sistem konusundaki çalışmaları dolayısıyla bu ödülü kazandığı duyuruldu. Julius ve Pataputyan'ın "doğanın en büyük gizemini" çözdükleri kaydedilerek, ikilinin PIEZ01 ve PIEZ 02 isimli dokunma reseptörleri ile TRPV1 isimli sıcaklık reseptörlerini keşfettiği belirtildi.[13][14] Pataputyan aynı zamanda Nobel Ödülü kazanan ilk Ermeni kökenli bilim insanı oldu.[15][16]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ @ardemp (2 Ekim 2017). "50 years old now! @CastellanosJazz @jwNewMusic & Marshall Hawkins blew the minds of scientists et al" (Tweet) – Twitter vasıtasıyla. 
  2. ^ "Nobel'in bu yılki sahipleri David Julius ve Ardem Patapoutian". Agos. 4 Ekim 2021. 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2021. 
  3. ^ a b "Curriculum Vitae of Ardem Patapoutian" (PDF). Stanford Üniversitesi. 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  4. ^ a b c "Scripps Research neurobiologist Ardem Patapoutian elected to American Academy of Arts and Sciences" (İngilizce). La Jolla: Scripps Araştırma Enstitüsü. 30 Nisan 2020. 10 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2021. 
  5. ^ Syeda, Ruhma; Xu, Jie; Dubin, Adrienne E; Coste, Bertrand; Mathur, Jayanti; Huynh, Truc; Matzen, Jason; Lao, Jianmin; Tully, David C; Engels, Ingo H; Petrassi, H Michael; Schumacher, Andrew M; Montal, Mauricio; Bandell, Michael; Patapoutian, Ardem (22 Mayıs 2015). "Chemical activation of the mechanotransduction channel Piezo1". eLife (İngilizce). Cilt 4. Sciences Publications. doi:10.7554/eLife.07369.008. ISSN 2050-084X. PMC 4456433 $2. PMID 26001275. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2021. 
  6. ^ Swetha E. Murthy, Adrienne E. Dubin & Ardem Patapoutian (4 Ekim 2017). "Piezos thrive under pressure: mechanically activated ion channels in health and disease". Nature (İngilizce). Springer Science and Business Media LLC. ss. 771-783. doi:10.1038/nrm.2017.92. ISSN 1471-0072. PMID 28974772. 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2021. 
  7. ^ "Member search: Ardem Patapoutian". Ulusal Bilimler Akademisi. 25 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2021. 
  8. ^ "Members Elected in 2020". Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2021. 
  9. ^ "Ardem Pataputyan". Google Akademik. 3 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2021. 
  10. ^ "Patapoutian, Ardem". Scopus. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2021. 
  11. ^ "2020 KAVLI PRIZE IN NEUROSCIENCE" (PDF) (İngilizce). Kavli Vakfı. 27 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  12. ^ "Dünyanın en prestijli ödülleri sahiplerini buldu: Nobel Tıp Ödülü açıklandı". Sözcü. 4 Ekim 2021. 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  13. ^ "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2021". Nobel Komitesi. 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  14. ^ "David Julius and Ardem Patapoutian win 2021 Nobel Prize in Medicine" (İngilizce). Deutsche Welle. 4 Ekim 2021. 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  15. ^ Siranush Ghazanchyan (4 Ekim 2021). "Armenian President congratulates Ardem Patapoutian on winning the Nobel Prize in Medicine" (İngilizce). Ermenistan Devlet Radyosu. 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2021. 
  16. ^ "First Armenian Nobel Prize winner Ardem Patapoutian is YSMU Honorary Doctor". Erivan Devlet Tıp Üniversitesi. 14 Haziran 2022. 22 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Artem_Pataputyan&oldid=30386684" sayfasından alınmıştır