André Breton - Vikipedi

André Breton
Doğum	19 Şubat 1896(1896-02-19) Normandiya, Fransa
Ölüm	28 Eylül 1966 (70 yaşında)
Meslek	Yazar, şair, teorisyen
Milliyet	Fransa
Edebî akım	Gerçeküstücülük

André Breton (d. 19 Şubat^[1] 1896 – ö. 28 Eylül 1966), Fransız yazar, şair ve gerçeküstücü kuramcı, Gerçeküstücülüğün babası olarak tanınır. 1924 yılında yayınlanan Gerçeküstücü Manifesto'su ile psikolojik çözümlemeler içeren otonom yazı tekniğini edebiyat dünyasına tanıtmıştır.

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Normandiya'da doğdu, tıp ve psikiyatri okudu. Genç yaşlarda Alfred Jarry'nin yaşamına ve eserlerine ilgi duydu, bu eserler onda temel oluşturdu .I. Dünya Savaşı sırasında bir nöroloji koğuşunda çalıştı, burada antisosyal davranışlarıyla geleneksel sanat anlayışlarına karşı çıkan Jacques Vaché ile tanıştı. Onların düşüncelerinden etkilendi. Sanatın bir aptallık olduğunu savunan Jacques Vaché savaştan döndüğünde girdiği bunalımların etkisinden çıkamayarak 24 yaşında yüksek dozdan intihar etti. Vaché'nin savaş sırasında Breton ve başkalarına yazdığı mektuplar Savaş Mektupları adı altında 1919'da yayınlandı. Bu kitap üzerine Breton'un yazdığı dört adet deneme bulunmaktadır. Hatta Breton eserlerinde ''Ne Rimbaud ne Alfred Jarry ne Apollinaire ne de Lautréamont. En çok etkilendiğim ilham aldığım sadece borçlu olduğum Vache'dir.'' demiştir.

1919 yılında Louis Aragon ve Philippe Soupault ile birlikte Edebiyat(Littérature) adlı dergiyi kurdu. Bu yıllarda Dadaist Tristan Tzara ile bağlantıya geçti. 1924 yılında Gerçeküstücü Araştırma Bürosunu'nun kurucu öncülerinden oldu.

Manyetik Çayırlar (Les Champs Magnétiques) kitabı ile otomatik yazı tekniği'ni pratiğe döktü. 1924 yılında Gerçeküstücü Manifesto'yu yazdı ve Gerçeküstü Devrim dergisinin editörü oldu. Etrafında, Philippe Soupault, Louis Aragon, Paul Éluard, René Crevel, Michel Leiris, Benjamin Peret, Antonin Artaud ve Robert Desnos gibi genç yazarlardan bir topluluk oluşması zaman almadı.

Arthur Rimbaud'nun özgür sanat anlayışını ve Karl Marx'ın politik düşüncelerini birleştirmek için sabırsızlanan Breton 1927'de Fransız Komünist Partisi'ne katıldı. 1933'te partiden atıldı. Bu süre içerisinde geçimini kendi sanat galerisinde sattığı tablolarla sağladı.

Breton'un öncülüğünde gerçeküstücülük tüm Avrupa'da ses getiren bir sanat anlayışı oldu ve döneminin tüm sanat dallarını etkiledi. Bu dönemin ürünü olan eserlerde insanın algısının kökenleri ve insanın etrafındaki olaylara bakış açısı sorgulandı.

1938 yılında Fransız hükûmetinden aldığı kültürel komisyon ile Meksika'ya gitti. Bu Breton'a Troçki ile tanışma fırsatı sağladı. Beraber Devrimci, Özgür Bir Sanat İçin (Pour un art révolutionnaire indépendent) adlı manifestoyu yazdılar. Manifesto Breton ve Diego Rivera'nın isimleriyle yayınlandı ve o dönemlerde imkânsız gibi gözüken sanatta tam özgürlük çağrısı yapıldı.

Fransız hükûmetinin çalışmalarından memnun olmayan Breton 1941'de Amerika Birleşik Devletleri'ne ve Karayip'e sığındı. Burada yazar Aimé Césaire ile tanıştı. Césaire'in Memleket'e Dönüş Defteri(Cahier d'un retour au pays natal) adlı kitabının 1947 baskısının özsözünü yazdı. Breton Paris'e 1946'de geri döndü ve Fransız sömürgeciliğine karşı 121'in Manifestosu'nu yazdı. Bu manifestoda Cezayir Kurtuluş Savaşı'nı ele aldı ve bu konuda çalışmalarını ölene kadar sürdürdü. 1961-1965 yılları arasında ikinci bir gerçeküstücü grubun öncüsü olarak çeşitli sergi ve incelemelerde bulundu. 1959 yılında İspanya'da Gerçeküstücülüğe Saygı adlı bir sergi düzenledi. Bu sergide Salvador Dalí, Joan Miró, Enrique Tábara ve Eugenio Granell gibi ünlü sanatçıların eserlerine yer verildi.

Kitapları arasında durum öyküleri olan Nadja (1928) ve Çılgın Aşk (L'Amour Fou) (1937) bulunmaktadır.

Breton üç kere evlendi;

• İlk eşi Simone Kahn.
• İkinci eşi Jacqueline Lamba.
• Üçüncü ve son eşi Elisa Claro.

André Breton 1966'da, 70 yaşındayken öldü. Mezarı Paris'teki Batignolles Mezarlığı'ndadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]