Escolástica tardia – Wikipédia, a enciclopédia livre

A escolástica tardia ou segunda escolástica (também chamada de escolástica barroca e escolástica pós-medieval) é um período e movimento da história da filosofia em continuidade com a filosofia e teologia da escolástica precedente, também conhecida como primeira escolástica. Cronologicamente, é situado no início do século XVI, quando a preferência pela obra de Tomás de Aquino, e também João Duns Escoto, deslocou outras referências canônicas,[1] durando até o fim do século XVII, mantendo-se porém, nos países mais católicos, parte do currículo educacional religioso até o século XIX.[2] Tomás Caetano, um extenso comentador da Suma Teológica, pode ser considerado o primeiro representante do período.

Foi transmitida especialmente por instituições católicas como os Dominicanos, os Jesuítas e os Franciscanos. Geograficamente, suas áreas de maior influência e produtividade foram a península ibérica, a américa latina e itália, existindo em menor medida em outros países da europa.[2]

A segunda escolástica é marcada pela continuidade com a filosofia medieval, preferencialmente o tomismo e o escotismo, pela íntima ligação entre filosofia e teologia,[3] pela valorização do aristotelismo e seus comentadores - incluindo a concepção de filosofia em diálogo com o direito, a física, e a economia, áreas em que esses filósofos escolásticos farão contribuições significativas -, como também pela oposição à Reforma Protestante e a influência de um humanismo católico, especialmente no que diz respeito à uma enfase revigorada na exegese. Além disso, se define ao fazer face às transformações e confrontos daqueles séculos, elaborando respostas aos seus desafios com base no repertório estabelecido, expandindo e adaptando-o, fatos importantes como a reforma, o contato com a América e a cultura ameríndia.[3]

Pensadores[editar | editar código-fonte]

  • Alphonsus de Castro Zamorensis, ou Alfonso de Castro (1495-1558)
  • Alphonsus Maria de’ Liguori, ou Afonso de Ligório (1696-1787)
  • Andreas de Vega, ou Andrés de Vega (1498-1549)
  • Antonius Bernardus, ou Antonio Bernardi (1502-1565)
  • Antonius Goudin, ou Antoine Goudin (1639-1695)
  • Antonius Possevinus, ou Antonio Possevino (1534-1611)
  • Antonius Rubius Rodensis, ou Antonio Rubio (1548-1616)
  • Antonius a Sancto Dominico, ou António de Santo Domingo (1531-1596/98)
  • Baltasar de Ayala (1548-1584)
  • Baquius de Mondragon, ou Báqez de Mondragón (1527-1604)
  • Bartholomaeus Carranza, ou Bartolomé Carranza (1503-1576)
  • Bartholomaeus de las Casas, ou Bartolomeu de las Casas (1484-1566)
  • Bartholomaeus Mastrius, ou Bartolomeu Mastrio (1602-1673)
  • Bartholomaeus de Medina, ou Bartolomeu de Medina (1527-1580/81)
  • Bonaventura Belluto (1600-1676)
  • Conradus Koellin, ou Konrad Köllin (1476-1536)
  • Didacus de Astudillo, ou Diego de Astudillo (c. 1480-c. 1536)
  • Didacus Covarrubias, Diego Covarrubias y Leiva (1512-1577)
  • Didacus de Deza, ou Diego de Deza (1443-1523)
  • Didacus a Stunica, ou Diego de Zúñiga (1536-1596/97)
  • Dominicus Báñez, ou Domingo Báñez (1528-1624)
  • Dominicus de las Cuevas, ou Domingo de Las Cuevas (século XVI)
  • Dominicus de Soto, ou Domingo de Soto (1494-1560)
  • Ferdinandus de Mendoza, ou Fernando de Mendoza (†1594)
  • Ferdinandus Perez, ou Fernando Perez (ca. 1530-1595)
  • Ferdinandus Rebello, ou Fernando Rebello (†1608)
  • Francisco de Mont’ Alverne Carvalho (1784-1858)
  • Franciscus Maldonado, ou Francisco Maldonado (1633-1689)
  • Franciscus de Mendoza y Bobadilla, ou Francisco de Mendoza y Bobadilla (1508-1566)
  • Franciscus Patricius, ou Francesco Patrizi (1529-1597)
  • Franciscus Rodrigues, ou Francisco Rodrigues (fl. 1575-1607)
  • Franciscus Suarez, ou Francisco Suárez (1548-1617)
  • Franciscus Toletanus, ou Francisco de Toledo (1534-1546)
  • Franciscus de Vitoria, ou Francisco de Vitoria (1483-1546)
  • Gabriel Vazquez, ou Gabriel Vázquez (1549/51-1604)
  • Gregorius de Valencia, ou Gregorio de Valencia (1549/50-1603)
  • Hieronymus Osorius, ou Jerónimo Osório da Fonseca (1506-1580)
  • Iacobus Latomus, ou Jacques Masson (ca. 1475-1544)
  • Iacobus Zabarella, ou Giacomo Zabarella (1533-1589)
  • Ignatius Martinez, ou Inácio Martins (1530-1598)
  • Ioannes Aegidius de Nava, ou Juan Gil Fernández de Nava (†1551)
  • Ioannes Boterus, ou Giovanni Botero (ca. 1544-1617)
  • Ioannes de la Cruz, ou Juan de la Cruz (1542-1591)
  • Ioannes Driedonis, ou Jean Driedo (1480-1535)
  • Ioannes Eccius, ou Johann Maier von Eck (1486-1543)
  • Ioannes Gallo, ou Juan Gallo (1520-1575)
  • Ioannes Genesius Sepulveda, ou Juan Ginés de Sepúlveda (1490-1573)
  • Ioannes Maior, ou John Major (1467-1550)
  • Ioannes de Mariana, ou Juan de Mariana (1536-1624)
  • Ioannes de Medina, ou Juan de Medina (1490-1547)
  • Ioannes de Peña, ou Juan de la Peña (1513-1565)
  • Ioannes Poncius, ou John Punch, ou John Ponce (1603-1661)
  • Ioannes Puteanus, Jean Dupuy (†1623)
  • Ioannes de Ribera, ou Juan de Ribera (1532-1611)
  • Ioannes a Sancto Thomae, ou João Poinsot (1589-1644)
  • Ioannes Salas, ou Juan Salas (1553-1612)
  • Iosephus de Acosta, ou José de Acosta (1540-1600)
  • Iosephus Anglés, ou José Anglés Valentino (†1588)
  • João Baptista Fragoso (século XVI)
  • José Elias del Carmen Pereira (1760-1825)
  • Leonardus Lessius, ou Leonardo Lessio (1554-1623)
  • Ludovicus Carvaialus, ou Luis de Carvaja (1500-1552)
  • Ludovicus Legionensis, ou Luis de León (1527-1591)
  • Ludovicus Molina, ou Luis de Molina (1535-1600)
  • Mancius de Corpus Christi, ou Mancio de Corpus Christi (ca. 1507-1576)
  • Manuel María Gorriño y Arduengo (1767-1831)
  • Manuel da Nobrega, ou Manuel da Nóbrega sive Manoel da Nobrega (1517-1570)
  • Manuel Soares (século XVI)
  • Marcus Antonius Zimara, ou Marcantonio Zimara (ca. 1460-1532)
  • Mariano Chambo (1762-1833)
  • Martinus ab Azpilcueta Navarrus, ou Martín de Azpilcueta Navarro (1493-1586)
  • Martinus de Ledesma, ou Martinho de Ledesma (ca. 1509-1574)
  • Matthaeus Ferchius, ou Matteo Ferchi (1583-1669)
  • Melchior Canus, ou Melchor Cano (ca. 1509-1560)
  • Michael de Arcos, ou Miguel de Arcos (século XVI)
  • Michael de Palatio, ou Miguel de Palacios (século XVI)
  • Paulus de Palatio de Salazar sive Paulus de Palatio Granatensis, ou Paulo de Palacios (século XVI)
  • Pedro Barbosa Homem (ca. 1520-1606)
  • Pedro Miguel Aráoz (1759-1832)
  • Petrus Crockaert, ou Peter Crockaert (ca. 1465-1514)
  • Petrus Fonseca, ou Pedro da Fonseca (1528-1599)
  • Petrus Legionensis, ou Pedro de León (século XVII)
  • Petrus de Ribadeneyra, ou Pedro de Ribadeneyra (1526-1611)
  • Petrus Simonis, ou Pedro Simões (século XVI)
  • Petrus de Sotomayor, ou Pedro de Sotomayor (ca. 1511-1564)
  • Petrus Hurtadus de Mendoza, ou Pedro Hurtado de Mendoza (1578-1641)
  • Philippus Faber, ou Filippo Fabri (1564-1630)
  • Rafael Aversa, ou Raffaele Aversa (1589-1657)
  • Robertus Bellarminus, ou Roberto Bellarmino (1542-1621)
  • Serafim de Freitas (1570-1633)
  • Sylvester Prierias, ou Silvestro Mazzolini da Prierio (1456/57-1523)
  • Thomas de Vio Caietanus, ou Tommaso di Vio Caietano (1469-1534)
  • Vincentius Barron, ou Vicente Barrón (†1575)
  • Vincentius Ludovicus Gotti, ou Vincenzo Ludovico Gotti (1664-1742)
  • Zacharias Pasqualigus, ou Zaccaria Pasqualigo (1600-1664)

Referências[editar | editar código-fonte]

Bibliografia[editar | editar código-fonte]

  • Culleton, Alfredo Santiago; Pich, Roberto Hofmeister, eds. (2014). Right and Nature in the First and Second Scholasticism/Derecho y Naturaleza en la primeira y segunda escolástica (em en/es). [S.l.: s.n.] 
  • Schwartz, Daniel (2019). The Political Morality of the Late Scholastics - Civic Life, War and Conscience (em inglês). [S.l.]: Cambridge University Press 
  • Overfield, James H. (1984). Humanism and Scholasticism in Late Medieval Germany (em inglês). [S.l.]: Princeton University Press 
  • Chafuen, Alejandro A. (2003). Faith and liberty: the economic thought of the late scholastics (em inglês). [S.l.]: Lexington Books. ISBN 9780739154915