Zgierz – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zgierz
miasto i gmina
Ilustracja
Plac im. Pułkownika Jana Kilińskiego w Zgierzu
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Powiat

zgierski

Aglomeracja

łódzka

Data założenia

1161

Prawa miejskie

przed 1318[1]

Prezydent

Przemysław Staniszewski

Powierzchnia

42,33 km²

Wysokość

184 m n.p.m.

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


50 750
1327,4 os./km²

Strefa numeracyjna

42

Kod pocztowy

95-100 do 95-110

Tablice rejestracyjne

EZG

Położenie na mapie powiatu zgierskiego
Mapa konturowa powiatu zgierskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Zgierz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zgierz”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Zgierz”
Ziemia51°51′18″N 19°24′22″E/51,855000 19,406111
TERC (TERYT)

1020031

SIMC

0959263

Urząd miejski
plac Jana Pawła II 16
95-100 Zgierz
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wiadomości w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Zgierz – miasto w Polsce w województwie łódzkim, siedziba powiatu zgierskiego. Leży nad Bzurą. Graniczy od południa z Łodzią i wchodzi w skład aglomeracji łódzkiej. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do ówczesnego województwa łódzkiego. Po reformie administracyjnej w 1999 znalazło się w granicach nowego województwa łódzkiego. Zgierz uzyskał prawa miejskie przed rokiem 1288 i jest jednym z najstarszych miast w regionie[2].

Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[3] w starostwie łęczyckim w powiecie łęczyckim województwa łęczyckiego w końcu XVI wieku[4].

Podczas II wojny światowej na obszarze ziem polskich włączonych do III Rzeszy w „Warthegau” („Kraj Warty”) pod nazwą Görnau.

Najczęściej używana jest gwara łódzka z silniej zaznaczonymi rusycyzmami i germanizmami.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto zamieszkiwało 56 190 osób[5]. Trzy lata później liczba ta zmniejszyła się do 50 750 osób[6].

Miasto posiada własne połączenie tramwajowe ze stolicą Województwa Łodzią, poprzez łódzki tramwaj linii nr 45 jeżdżący z Placu Kilińskiego przez Plac Wolności do krańcówki Telefoniczna Zajezdnia w Łodzi [7]

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie miasta na mapie powiatu
Podział na jednostki pomocnicze gminy (osiedla)

Położenie i obszar[edytuj | edytuj kod]

Według danych z roku 2007[8] Zgierz ma obszar 42,33 km², w tym:

  • użytki rolne: 42%
  • użytki leśne: 17%

Miasto stanowi 4,95% powierzchni powiatu.

Pod względem administracyjnym Zgierz jest gminą miejską. Na obszarze Zgierza utworzono 11 jednostek pomocniczych gminy zwanych osiedlami.

Zgierz leży w historycznej ziemi łęczyckiej[9].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Dane o ludności z dnia 31 grudnia 2007[10]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja ? ? ? ? ? ?
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 7764 ? 3761 ? 4003 ?
Wiek produkcyjny (18–65 lat) ? ? ? ? ? ?
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 10 370 ? 7281 ? 3089 ?
 Osobny artykuł: Ludność Zgierza.
  • Piramida wieku mieszkańców Zgierza w 2014 roku[11].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Nazwa miasta[edytuj | edytuj kod]

Nie wiadomo, skąd pochodzi nazwa miasta. Przypuszcza się, że nazwa Zgierz pochodzi od miejsca zgorzałego, miejsca wypalania ogni ofiarnych lub od miejsca po wypalonym lesie. W starych dokumentach miasto nazywane jest Zguyr, Sguir, Segey i Shegrz[12].

Kalendarium[edytuj | edytuj kod]

Okolice Zgierza na tzw. mapie Kwatermistrzostwa WP z lat 1822–1843
Plan Zgierza z 1821
  • 1231: pierwsze pisane wzmianki o Zgierzu.
  • przed 1288 prawa miejskie.
  • 1420: potwierdzenie przez króla Władysława Jagiełłę praw miejskich.
  • 1504: nadanie praw cotygodniowych targów w poniedziałki i jarmarków w dzień św. Katarzyny, Zielone Świątki oraz Niedzielę Palmową.
  • XVII w.: utworzenie starostwa zgierskiego.
  • 1643: zostaje wzniesiony przez księdza Wawrzyńca Kowalika kościółek drewniany pod wezwaniem św. Wawrzyńca, pierwotnie usytuowany między obecnymi ulicami Aleksandrowską i 3 Maja. Odbudowany po pożarze w 1780 r., niewiele później przeniesiony na cmentarz katolicki.
  • 1659: król Jan Kazimierz obdarzył rotmistrza pancernego Stanisława Wężyka dzierżawą zgierską zwaną także starostwem niegrodowym, w skład którego wchodziły: miasto Zgierz, miasteczko Dąbie i wsie: Zegrzany, Kargolec (Krogulec), Szczawiny (Szczawin) i Szeligi oraz później część Dąbrówek.
  • 1792: przeniesienie do Zgierza sejmików poselskich powiatu brzezińsko-inowłodzkiego.
  • 1793: po II rozbiorze miasto znalazło się pod zaborem pruskim, w prowincji nazwanej Prusy Południowe.
  • 1807: przyłączenie Zgierza do Księstwa Warszawskiego utworzonego z ziem drugiego, trzeciego i części pierwszego zaboru pruskiego.
  • 1815: przyłączenie Zgierza do Królestwa Polskiego w zaborze rosyjskim.
  • 30 marca 1821: zawarcie tzw. „umowy zgierskiej” – stanowiącej prawa i obowiązki osiedlenia się na terenie miasta 300 zagranicznych sukienników (zachęcała do osiedlania się i dawała liczne przywileje imigrantom).
  • 1822: Jan Fryderyk Zachert zakłada pierwszą manufakturę tkacką w Zgierzu.
  • 1826: bunt czeladzi i wyrobników fabrycznych[13]
  • 1829: Zgierz otrzymał prawa i przywileje przysługujące miastom wojewódzkim, odtąd urząd municypalny składał się z prezydenta i radnych, którzy przejęli obowiązki burmistrza i ławników.
  • I połowa XIX w.: powstanie przemysłu włókienniczego – rozwój miasta.
  • 1830: w czasie powstania powstaje Straż Bezpieczeństwa w liczbie 903 obywateli, na jej czele stanął były kapitan Antoni Dąbrowski.
  • 1831: Zgierz staje się głównym ośrodkiem produkcji sukienniczej w kraju.
Zgierz w 1889 roku
Widok na miasto z fabryki Kürzela
Kościół katolicki
Kościół ewangelicki
Ratusz
Fabryka Meyerhoffa
Fabryka Meyerhoffa
Fabryka Borsta
Fabryka Kürzela
  • 19 stycznia 1901: uruchomienie połączenia tramwajowego z Łodzią.
  • 15 listopada 1902: uruchomienie połączenia kolejowego w ramach Kolei Warszawsko-Kaliskiej.
  • 9 kwietnia 1922: uruchomienie komunikacji z trakcją parową na trasie Zgierz-Ozorków (późniejsza linia tramwajowa).
  • 1926: uruchomienie połączeń kolejowych do Kutna.
  • 1926: komunikacja tramwajowa z Ozorkowem (zelektryfikowanie trakcji parowej).
  • 1931: otwarcie linii kolejowej do stacji Łódź Widzew.
  • 1933: Zgierz został wydzielony z powiatu łódzkiego i utworzył samodzielny powiat grodzki.
  • 3–5 września 1939: naloty bombowe niemieckiej Luftwaffe (m.in. doszczętnie zbombardowany został kościół ewangelicki).
  • 6 września 1939: ewakuacja polskich władz: policja, straż pożarna i urzędnicy magistratu w pośpiechu opuścili miasto.
  • 7 września 1939: wkroczenie wojsk niemieckich do miasta.
  • 10 września 1939: podpalenie synagogi przez Niemców.
  • 26 grudnia 1939: rozpoczęcie likwidacji społeczności żydowskiej Zgierza – wysiedlenie do Łodzi[14].
  • 1940: miasto zostało włączone do Kraju Warty.
Pomnik na placu Stu Straconych

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Dzielnice[edytuj | edytuj kod]

Osiedla[edytuj | edytuj kod]

Historyczne wzmianki związane ze Zgierzem[edytuj | edytuj kod]

Zgierz – miasto nad rzeką Bzurą w Guberni Piotrkowskiej, w powiecie łódzkim. Osadnictwo od czasów przedhistorycznych, prawa miejskie według Karty Magdeburskiej od roku 1420. Całkowicie zniszczone podczas pierwszej wojny szwedzkiej, następnie odbudowane. Szczególny wzrost miasta od momentu założenia pierwszych fabryk. Obecna populacja wynosi 11 tys. osób.

Zmiany nazw ulic w Zgierzu[edytuj | edytuj kod]

Uchwałą Nr VII/49/90 Rady Miejskiej w Zgierzu z dnia 13 grudnia 1990 roku zmieniono nazwy następujących ulic:

Nazwa pierwotna Nazwa obecna
Karola Świerczewskiego 3 Maja
17 Stycznia Długa
Aleja XXXV-lecia PRL Aleja Armii Krajowej
PKWN Rajmunda Rembielińskiego
Małgorzaty Fornalskiej Jana Świercza
Feliksa Dzierżyńskiego Jana Śniechowskiego
Juliana i Ethel Rossenbergów Zygmunta Lorentza
Bojowników o Wolność i Demokrację Orla
22 Lipca Gołębia
Obrońców Stalingradu Aleksandrowska
Hanki Sawickiej Szeroka
Aleksandra Kostki Napierskiego Stefana Pogonowskiego
Mariana Buczka Arkadiusza Musierowicza
Marcelego Nowotki Józefa Piłsudskiego
Wandy Wasilewskiej Ignacego Hordliczki
Juliana Marchlewskiego Stanisława Pieczyraka
Róży Luksemburg Heleny Wiewiórskiej
Pawła Findera Stanisława Fijałkowskiego
Stefana Okrzei Stefana Cezaka
Rewolucji 1905 r. Łódzka

Pod koniec XX wieku nastąpiły także zmiany nazw innych ulic i placów w wyniku uchwał Rady Miasta:

Nazwa pierwotna Nazwa obecna
Księdza Piotra Ściegiennego (do 1997)[19]
Stary Rynek (do 2005)[20] 		Plac Jana Pawła II
Romualda Mielczarskiego (część do 1988)[21] Stefanii Kuropatwińskiej
Trojańska (część do 1996)[22] Jacka Malczewskiego
Ludwika Waryńskiego[23] Księdza Jerzego Popiełuszki
Komuny Paryskiej[23] Księdza Szczepana Rembowskiego
Arkadiusza Musierowicza (część do 2005)[24] Władysława Rząba
Władysława Hibnera[23] Szarych Szeregów
Janka Krasickiego[23] Wandy Węgierskiej
Gwardii Ludowej[23] Jerzego Wieczorka „Bohdana”

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej
Domy tkaczy
Łaźnia miejska z 1926 roku
Budynek Kolegium Nauczycielskiego

Na liście zabytków są:

  • unikatowy układ urbanistyczny w osiedlu Nowe Miasto z XIX w.,
  • drewniane domy tkaczy z XIX w.,
  • fabryka sukna Adolfa Gustawa Borsta przy ul. 3 Maja 6
  • fabryka bawełniana Lorentz & Krusche przy ul. Dąbrowskiego 19
  • fabryka włókiennicza Meyera przy ul. Barlickiego 1
  • neogotycki kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej,
  • neogotycki kościół Chrystusa Króla przy ul. Słowackiego 10, dawna świątynia mariawicka
  • dworzec kolejowy,
  • budynek Kolegium Nauczycielskiego przy ul. 3 Maja 46,
  • budynek dawnej szkoły ewangelickiej przy ul. Długiej 33 (wzniesiony w latach 1820–1830, piętrowy, o dachu naczółkowym, dwutraktowy z sienią na osi, wnęki okien udekorowano stylizowanymi rzeźbami głów kobiecych),
  • budynek dawnej remizy ochotniczej straży pożarnej (d. Rekwizytornia straży ogniowej ochotniczej – z II poł. XIX w.) przy ul. 1 Maja 19,
  • budynek miejskiego muzeum przy ul. Dąbrowskiego 21 z 1828 r. – klasycystyczny murowany, otynkowany budynek, parterowy z ryzalitem na osi. Ryzalit zwieńczony jest attyką ozdobioną sztukateriami i postaciami kamiennych lwów. Jego właścicielami od lat 40. XIX w. aż do stycznia 1945 była rodzina Cyplów (Zippel),
  • Łaźnia Miejska przy ul. Łęczyckiej 24 – budynek zaprojektowany w 1926 przez W. Horodeckiego i F. Michalskiego; oddany do użytku 5 lutego 1929 był obiektem na wskroś nowoczesnym i wielofunkcyjnym. Posiadał krytą pływalnię o rozmiarach 10 × 17 m, drugą z kolei w Polsce (po pływalni w Siemianowicach Śląskich), która jest czynna do dzisiaj Znajdowało się tu również 16 wanien, łaźnia parowa – rosyjska, łaźnia sucha – rzymska, gabinety do masażu, 11 kabin natryskowych, sala natryskowa dla dzieci szkolnych, urządzenia do kąpieli słonecznych oraz pralnia mechaniczna[25][26],
  • Plac Stu Straconych – pomnik ku czci ofiar zbiorowej egzekucji z 1942 roku,
  • historyczne cmentarze: rzymskokatolicki, protestanckie, mariawicki i żydowski,
  • wojenne cmentarze: w Lesie Krogulec i przy ul. Parzęczewskiej.

Symbole miasta[edytuj | edytuj kod]

Jeż ze Zgierza
  • Herb – herbem miasta jest mur forteczny z trzema spiczasto zakończonymi basztami. W murze widnieje otwarta brama z koronowanym orłem pośrodku[27].
  • Flaga – do 2021 roku flagą miasta był prostokątny płat tkaniny o stosunku szerokości do długości 1:2 o następującej kolorystyce: kolor żółty rozmieszczony jest w kształcie rzymskiej cyfry VII o wymiarach: skrajny lewy pionowy pas o szerokości 1/10 całej długości flagi oraz trzy pasy ukośne o tej szerokości mierzonej wzdłuż boku flagi, przy czym pierwszy lewy ukośny pas ma skrajną krawędź przebiegającą wzdłuż linii poprowadzonej przez dolny lewy róg flagi i punkt na górnej krawędzi flagi oddalony o 32/100 długości flagi od jej lewej krawędzi. Pozostałe pasy są równoległe do pierwszego ukośnego. W 2021 roku zmieniono flagę na czerwony płat tkaniny o takich samych wymiarach jak wcześniej, w której centralnej części znajduje się mur z trzema basztami i otwartą bramą, w której umieszczono białego, koronowanego orła. Jest to dokładnie ten sam symbol, który znajduje się również w herbie miasta[28].
  • Pieczęć – pieczęć miasta jest okrągła o średnicy 36 mm; w otoku pieczęci o szerokości 6 mm znajduje się napis: Miasto Zgierz, o wysokości liter 3 mm, rozmieszczony symetrycznie; w środku pieczęci jest umieszczony herb miasta, którego podstawa znajduje się w odległości 1 mm od wewnętrznej krawędzi otoku pieczęci. Odciski z najstarszej pieczęci miejskiej znajdują się na dokumentach z 1534 i 1535 roku.
  • Hejnał – hejnałem miasta jest motyw muzyczny – melodia piosenki „Stary młynarz ze Zgierza” autorstwa Adama Kowalskiego w opracowaniu muzycznym Ireneusza Gusta – wykonywany codziennie w południe, tuż po godzinie 12, z balkonu budynku Urzędu Miasta Zgierza bądź innego miejsca wskazanego przez Prezydenta, na trąbkach bądź odtwarzany z nagrania elektronicznego. Hejnał odtwarzany (wykonywany) jest dwukrotnie.
  • Święto – świętem miasta jest corocznie są pierwsza sobota i niedziela czerwca[29].
  • Symbol – symbolem promocyjnym miasta jest „Jeż ze Zgierza”. Wywodzi się z popularnej, wierszowanej bajki dla dzieci „Przygody jeża spod miasta Zgierza”. Autorka bajki, Wanda Chotomska, otrzymała w 2003 r. honorowe obywatelstwo miasta Zgierza za rozsławienie miasta w swej książce[30].

Transport[edytuj | edytuj kod]

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

Tablica miejscowości od strony Łodzi

Miasto przecinają dwie drogi krajowe:

oraz ma początek droga wojewódzka nr 702 łącząca Zgierz z Kutnem.

Na północ od miasta przebiega autostrada A2, z którą Zgierz jest skomunikowany poprzez węzły drogowe

  • Emilia drogą krajową nr 91 (ok. 8 km od Zgierza)
  • Zgierz Północ[31] drogą wojewódzką nr 702 (ok. 6,5 km od Zgierza)
  • Stryków drogą krajową nr 71 (ok. 14 km od Zgierza)
  • Zgierz Zachód drogą ekspresową S14 (na terenie Zgierza)

W finalnej fazie realizacji łódzkiego oddziału Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad jest budowa obwodnicy Zgierza, która będzie stanowiła fragment obwodnicy Łodzi w części drogi szybkiego ruchu nr 14. Przejmie ona niemal w całości ruch tranzytowy, co znacznie odciąży krajową „starą jedynkę” biegnącą przez miasto. Obwodnica ma rozpoczynać się w okolicach Lućmierza, później biec będzie w okolicach osiedla 650-lecia w Zgierzu, w stronę Aleksandrowa, stamtąd zaś południowo-zachodnim fragmentem Łodzi do Pabianic, gdzie łączyć się będzie z drogą ekspresową nr 8[32].

Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]

Dworzec kolejowy w Zgierzu po remoncie w 2022 roku

Przez Zgierz przechodzą dwa szlaki kolejowe:

Miasto posiada stację kolejową Zgierz oraz cztery przystanki kolejowe: Zgierz Północ, Zgierz Jaracza Zgierz Kontrewers i Zgierz Rudunki.

Przez miasto przebiega budowana od 2011 Łódzka Kolej Aglomeracyjna.

Transport zbiorowy[edytuj | edytuj kod]

Tramwaj Konstal 805NaND na linii 45 na placu Kilińskiego w Zgierzu, rok 2024

Komunikacja Tramwajowa – Po raz pierwszy tramwaj na ulicach Zgierza pojawił się 19 stycznia 1901 roku. Linia biegła na trasie Łódź Plac Kościelny – Zgierz Plac Kilińskiego. Pierwotnie trasa miała kończyć się na Rynku Staromiejskim (obecnie Plac Jana Pawła II), przed budynkiem Zgierskiego Magistratu. Ostatecznie akcjonariusze tramwajów podmiejskich nie doszli do porozumienia z władzami Zgierza i projektu nie zrealizowano[33].

  • Tramwaj do Zgierza: z Placu Kilińskiego w Zgierzu do Placu Kościelnego w Łodzi

Trasę w Zgierzu zakończono na Nowym Rynku (obecnie plac Kilińskiego), który pełnił wówczas rolę placu targowego. Mijankę ułożono w centralnej części rynku. Sieć trakcyjną podwieszono do stalowych słupów. Na przystanku ustawiono drewnianą poczekalnię. W 1920 roku przebudowano Plac Kilińskiego tworząc pośrodku skrzyżowanie ulic. Zlikwidowano istniejącą formę handlu, posadzono drzewa i urządzono zieleńce. Prawdopodobnie wtedy wybudowano nową mijankę w ulicy Wysokiej dzisiejszej ulicy Długiej, a w obrębie rynku ułożono jedynie pojedynczy tor, który ślepo kończył się przed skrzyżowaniem[33]. Przystanek dla wsiadających i poczekalnia zostały bez zmian. W 1922 r. uruchomiono kolejkę wąskotorową ze Zgierza (Stacja Zgierz Kaliski przy ul. Kolejowej, w pobliżu stacji Zgierz) do Ozorkowa, którą w 1926 r. zlikwidowano, a na jej miejsce wprowadzono tramwaje[34]. W 1925 roku, tramwaje linii do Zgierza przeniesiono na pętlę tramwajową na Bałuckim Rynku w Łodzi[35].

  • Tramwaj do Zgierza: z Placu Kilińskiego w Zgierzu do Bałuckiego Rynku w Łodzi

W czasie II Wojny Światowej, tramwaj do Zgierza nosił numer 41 (Był to pierwszy numer linii do Zgierza)[35]. W 1939 roku Hitlerowcy przenieśli tramwaje linii zgierskiej na Plac Wolności w Łodzi.

  • 41 z Placu Kilińskiego w Zgierzu do Placu Wolności w Łodzi

W 1944 roku w południowo-zachodnim kwartale placu Kilińskiego (Horst Wessel Platz) Niemcy zbudowali jednotorową pętlę. Zastąpiła ona dotychczasową mijankę. Była to pierwsza tego typu krańcówka (nie licząc Bałuckiego Rynku w Łodzi) na liniach podmiejskich. Po zakończeniu II Wojny Światowej, tramwaje linii zgierskiej dalej wyjeżdzały z Placu Wolności tracąc numer 41[35]. 22 Lipca 1951 roku, w związku z oddaniem do eksploatacji nowych odcinków tras tramwajowych w ulicach: Zachodniej, Ogrodowej i Północnej w Łodzi, częściowo zmieniono przebieg linii zgierskiej i przenosząc jej krańcówkę z Placu Wolności na ulicę Północną, gdzie znajdował się tak zwany: ''Dworzec tramwajów podmiejskich” wybudowany na początku lat 50 XX Wieku[35]. 1 Stycznia 1956 roku, linia do Zgierza uzyskała swój słynny numer 45[35].

W całej sieci łódzkich tramwajów krańcówka na placu Kilińskiego w Zgierzu jest jedną z dwóch pętli prawostronnych i jedyną, gdzie wymiany pasażerów dokonuje się wewnątrz „koła”. Tramwaje poruszają się po niej zgodnie ze wskazówkami zegara. Pod koniec 1973 roku na 45, jako pierwszej linii podmiejskiej, wprowadzono tramwaje przegubowe typu 803N. W czerwcu 1984 roku zlikwidowano na krańcówce wysłużoną, drewnianą poczekalnię. Rozebrano ją pod okiem konserwatora zabytków i przechowywano na terenie zajezdni Brus. Po wielu latach została odbudowana i w 2008 roku ustawiona w skansenie łódzkiej architektury drewnianej, znajdującym się przy Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi. 1 kwietnia 1985 uruchomiono do Zgierza linię nocną 101, która jeździła na trasie Zgierz pl. Kilińskiego – Północna. 1 listopada 1993 obsługę linii 45 i 101 przejęła Międzygminna Komunikacja Tramwajowa, z siedzibą na Helenówku w Łodzi[33]. 1 Lutego 2004 roku zlikwidowano nocne połączenie tramwajowe 101[33].

  • 101 z Placu Kilińskiego w Zgierzu do pętli Północna w Łodzi

Przez długi czas linie do Zgierza i Ozorkowa nosiły numery 45 i 46.

  • 45 z Placu Kilińskiego w Zgierzu do pętli Północna w Łodzi
  • 46 z Pętli Cegielniana w Ozorkowie przez Zgierz do pętli Północna w Łodzi

W 2004 roku zlikwidowano linię 45, zastępując ją linią nr 11 obsługiwaną przez MPK Łódź na trasie Pabianice – Zgierz. Miesiąc po uruchomieniu linii nr 11, zaczęła funkcjonować również linia 11A[36]. Linia ta była skróconym wariantem 11. Jeździła na trasie Plac Kilińskiego – Chocianowice.

  • 11 z Placu Kilińskiego w Zgierzu przez Łódź do pętli tramwajowej przy ulicy Wiejskiej w Pabianicach.
  • 11A z Placu Kilińskiego w Zgierzu do pętli Chocianowice w Łodzi

Linia 11 była komercyjna, a sprzedaż biletów prowadzili konduktorzy. Od 2005 roku konduktorów zaczęły zastępować automaty biletowe. Po raz ostatni konduktor pojawił się 30 kwietnia 2005. Linia 11 uznawana była za drugą co do długości linię tramwajową w Europie i Polsce. Jednak dłuższa byłą linia 46 z Łodzi do Ozorkowa[37]. W 2007 roku pojawiły się plany połączenia Łodzi ze Zgierzem łódzkim tramwajem regionalnym, lecz z powodu braku woli władz miasta, i ze względu na zbyt niską dotację z Urzędu Marszałkowskiego, w 2009 roku władze Zgierza zrezygnowały z budowy zgierskiego odcinka ŁTR[38]. Istniały również plany budowy linii na os. 650-lecia, jednak do dziś nie podjęto w tym kierunku żadnych kroków. 7 lipca 2007 roku w związku z pierwszym etapem budowy Łódzkiego Tramwaju Regionalnego zawieszono kursowanie komunikacji tramwajowej i linii 11 do Zgierza[33]. W związku z wznowieniem kursowania tramwajów do Zgierza w dniu 23 Kwietnia 2008 roku, wznowiono kursowanie linii nr 11 na zmienionej trasie z krańcówki "Widzew Stadion" do Zgierza[39].

  • 11 z Placu Kilińskiego w Zgierzu do pętli Widzew Stadion w Łodzi

14 Maja 2008 roku, "jedenastka" ponownie zmieniła trasę. Tym razem zaczęła kursować na trasie Chojny Kurczaki - Zgierz [40].

  • 11 z Placu Kilińskiego w Zgierzu do pętli Chojny - Kurczaki w Łodzi

Po zakończeniu budowy Łódzkiego Tramwaju Regionalnego, od 1 lipca 2008 roku do Zgierza dojeżdżały linie: 16 i 46. Linia 16 kursowała na trasie Plac Kilińskiego – Chojny Kurczaki, a linia 46 na trasie Zdrowie – Ozorków.

  • 16 z Placu Kilińskiego w Zgierzu do pętli Chojny – Kurczaki w Łodzi
  • 46 z pętli Cegielniana w Ozorkowie przez Zgierz do pętli Zdrowie w Łodzi

2 kwietnia 2017 roku z powodu reformy komunikacyjnej w łodzi przywrócono poprzednią numerację linii 16 na 45, oraz zmieniono trasy obu tramwajów:

  • 45 z Placu Kilińskiego w Zgierzu do pętli Telefoniczna Zajezdnia w Łodzi
  • 46 z Ozorkowa przez Zgierz do pętli Stoki w Łodzi

Obie linie obsługiwane były przez MPK-Łódź. Obowiązywała na nich taryfa Lokalnego Transportu Zbiorowego w Łodzi (w Zgierzu i Ozorkowie strefa aglomeracyjna, w Łodzi strefa miejska).

4 lutego 2018 r. w związku z katastrofalnym stanem infrastruktury MPK Łódź zawiesiło kursowanie linii 45 do Zgierza i 46 do Ozorkowa, uruchomiono autobusowe linie zastępcze Z45 i Z46 do granicy Łodzi. Linie Z45 i Z46 rozpoczynały trasy na krańcówce ''Radogoszcz Wschód'' przy ul. Świtezianki w Łodzi. Po generalnym remoncie linia 45 wróciła na tory pod koniec 2021 roku, jako linia tramwajowa nr 6 kursująca z Placu Kilińskiego na łódzki Widzew Augustów[41].

  • 6 z Placu Kilińskiego w Zgierzu do pętli Widzew – Augustów w Łodzi

6 stycznia 2024 linia nr 6 przestała kursować na Widzew. Od tego dnia tramwajowa „szóstka” wróciła na swoją „macierzystą” krańcówkę na terenie Łodzi, czyli na Kurczaki. Od tego dnia tramwaje ze Zgierza kursują na zmienionej trasie Plac Kilińskiego – Chojny Kurczaki[42].

  • 6 z Placu Kilińskiego w Zgierzu do pętli Chojny – Kurczaki w Łodzi

W związku z zakończeniem prac inwestycyjnych na ul. Wojska Polskiego w Łodzi, w dniu 16 marca 2024 linia nr 6 powróciła na swoją stałą trasę Kurczaki – Doły, a do Zgierza wróciła linia tramwajowa nr 45 na swojej stałej trasie sprzed zawieszenia czyli Plac Kilińskiego – Telefoniczna Zajezdnia [43].

  • 45 z Placu Kilińskiego w Zgierzu do pętli Telefoniczna Zajezdnia w Łodzi

W marcu 2024 władze Zgierza poinformowały że mają w planach odbudować drugą linię tramwajową w granicach miasta czyli linię nr 46 [44]. Powrót "czterdziestki szóstki" jadącej przez Zgierz jest planowany po przebudowie infrastruktury tramwajowej na odcinku od węzła tramwajowego Kurak do Proboszczewic łącznie to około 3,8 km torowiska. Wniosek aplikacyjny z projektem obejmującym tą inwestycję otrzymał pozytywną ocenę w marcu 2024 [45]. Według władz Zgierza procedury i odbudowa infrastruktury potrwają jednak z pewnością kilka lat. Kursy linii 46 na jej skróconej trasie na terenie Zgierza mogą więc pojawić się na komunikacyjnej mapie województwa łódzkiego ok. dekadę po wyłączeniu linii 46 z eksploatacji czyli w 2028 roku [46]. Za to nie toczą się prace mające na celu przywrócenie połączenia pomiędzy zgierskimi Proboszczewicami a Ozorkowem [47].

Zgierski autobus Mercedes-Benz O530, na linii 61 na Dw. Łódź Fabryczna

Komunikacja Autobusowa – Wraz z budową osiedla 650-lecia na przełomie lat 60 i 70. XX wieku pojawiły się pierwsze linie autobusowe w Zgierzu. Wówczas były one obsługiwane przez łódzkie MPK. W 1994 roku świadczenie usług przewozowych na terenie Zgierza, zostało przejęte przez nowego przewoźnika. Stało się nim Zgierskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Markab, przewoźnik świadczący usługi w zakresie pasażerskiego transportu zbiorowego, powstała spółka z udziałem Miasta Zgierza powstała 1 Czerwca 1994 roku[48]. Jedyna funkcjonująca zgierska zajezdnia autobusowa mieści się na ul. Wiosny Ludów 26[48]. Organizacją miejskiej komunikacji w Zgierzu, dystrybucją i kontrolą biletów, administracją i nazewnictwem przystanków, a także ustaleniem rozkładów jazdy i ich koordynowaniem z innymi przewoźnikami, przejęły od MPK Łódź Miejskie Usługi Komunikacyjne (MUK Zgierz).Zakład budżetowy miasta powstały w 1993[49].

Obecnie w mieście kursuje 16 linii autobusowych [1]. Tabor autobusowy stanowi głównie model Mercedes O530.

W latach 1993–2002 do Zgierza jeździła łódzka linia autobusowa nr 94 kursująca na trasie Zgierz „Konstantynowska” – Łódź Wieczność/Cmentarz. W 1999 roku linia została wydłużona z Wieczność do dworca kolejowego Łódź Kaliska[50]W 2002 roku łódzką linię nr 94 zastąpiła zgierska linia autobusowa nr 6 obsługiwana przez zgierski Markab, na trasie Zgierz Osiedle 650 lecia – Dw. Łódź Kaliska[51][52].

W latach 2002–2017 do Zgierza kursowała łódzka linia nr 51 na trasie Łódź Pl. Dąbrowskiego – Zgierz Osiedle 650 lecia[53] W 2017 roku linię 51 zastąpiła, linia nr 61 obsługiwana przez zgierski Markab, na trasie Zgierz Osiedle 650 lecia – Dw. Łódź Fabryczna[54].

Od 1 października 2013 na trasie Stryków – Zgierz – Aleksandrów Łódzki kursuje linia międzygminna 2 (dawniej jako linia 3A). Obecnie linia nosi numer 2BIS[55]

Od 2022 roku ze Zgierza do Ozorkowa kursuje zgierski autobus nr 10, kursujący za zlikwidowaną łódzką linię autobusową Z46 (która w latach 2018–2022 zastępowała zawieszony tramwaj 46 z Łodzi przez Zgierz do Ozorkowa)[56].

Transport lotniczy[edytuj | edytuj kod]

W 2012 przy ul. Parzęczewskiej otwarto sanitarne lądowisko, należące do Szpitala Wojewódzkiego.

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Panorama placu Jana Pawła II
Panorama placu Jana Pawła II

Cmentarze[edytuj | edytuj kod]

Cmentarz żydowski w Zgierzu
  • Cmentarz rzymskokatolicki pod wezwaniem św. Józefa i św. Wawrzyńca – Przy ul. Piotra Skargi. Został założony w 1820 r. W 1921 r. przeniesiono tutaj modrzewiowy kościółek szpitalny pw. św. Wawrzyńca i św. Józefa z 1643 r., który w 1987 spłonął. Na jego miejscu wymurowano kaplicę, za którą w alei znajdują się mogiły legionistów Józefa Piłsudskiego z prochami przywiezionymi w 1999 r. przez harcerzy z Kostiuchnówki na Wołyniu, żołnierzy niemieckich z 1914 r., żołnierzy polskich poległych w 1920 r. W równoległej do tej, na prawo, alei znajdują się pomniki m.in. J.S.Cezaka – założyciela i wieloletniego dyrektora Państwowej Szkoły Kupieckiej, A. Pawińskiego – słynnego polskiego historyka czy Jana Pietrusińskiego. W kolejnej alei z prawej, tj. wzdłuż muru cmentarnego, znajduje się pomnik Ofiar 1939 roku – 83 żołnierzy i 72 cywilów a dalej oryginalny grób Rodziny Wieczorków. Możemy również znaleźć wiele innych ciekawych grobów, zarówno ze względów historycznych, jak i artystycznych. Teren jest zadrzewiony.
  • Cmentarz ewangelicko-augsburski – przy ul. Spacerowej został założony ok. 1820. Znajdują się na nim groby wielu zasłużonych zgierzan (m.in. ks. Henryka Bando, ks. Ernesta Bursche, ks. prof. Karola Seriniego, ks. Aleksandra Falzmanna) oraz okazałe grobowce rodzinne (Borstów, Hoffmanów, Ernstów, Moesów, Kruschów, Bredschneiderów, Zachertów).
  • Cmentarz komunalny – przy ul. Konstantynowskiej 75, założony w 1989.
  • Cmentarz żydowski – przy ul. Barona, założony w 1826 roku, rozbudowany w 1885.
  • Cmentarz mariawicki – przy ul. Cmentarnej, założony na początku XX w.
  • Cmentarz baptystów – przy ul. Spacerowej z końca XIX w.
  • Cmentarz wojenny – w Lesie Krogulec, urządzony przez władze miejskie w 1916 roku dla złożenia na nim poległych w czasie działań wojennych po 1914 roku żołnierzy polskich, niemieckich i rosyjskich – spotyka się tam młodzież.
  • Cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej – przy ul. Parzęczewskiej.
  • Mogiły zbiorowe – ofiar niemieckiego terroru usytuowane na terenie lasu „Okręglik” – obecnie Miejsce Pamięci Narodowej.
  • Cmentarz opuszczony w polach wzdłuż końca ul.Stepowizna (okolice firmy ATLAS)

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Do wybuchu II wojny światowej ludność miasta, podobnie jak całego łódzkiego okręgu przemysłowego, była wielowyznaniowa i wieloetniczna. Najliczniejszą grupę mieszkańców stanowili katolicy, ale także była tu prężnie działająca gmina wyznaniowa żydowska. Miasto zamieszkiwali także ewangelicy. W 1938 Zgierz miał 27853 mieszkańców, ich struktura narodowościowa prezentowała się w następujący sposób:

Narodowość Liczba Odsetek
Polacy 20 923 75,12%
Żydzi 4532 16,27%
Niemcy 2385 8,56%
pozostali 13 0,05%
Kościół Matki Boskiej Dobrej Rady
Kościół starokatolicki mariawitów w Zgierzu
Kościół ewangelicko-augsburski Opatrzności Bożej

W wyniku wojny struktura ta się ujednoliciła i obecnie najliczniejszą grupę wyznaniową stanowią katolicy. W mieście istnieją następujące kościoły i związki wyznaniowe:

Kultura i sztuka[edytuj | edytuj kod]

Klasycystyczny Dom Pod Lwami z 1828 roku (ob. Muzeum Miasta Zgierza)
Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna im. B. Prusa

W mieście działają liczne ośrodki i towarzystwa kultury:

  • Miejski Ośrodek Kultury Stary Młyn (w którym funkcjonują m.in. ośrodek twórczości teatralnej, tanecznej, kino, galeria)[63]
  • Centrum Kultury Dziecka,
  • Młodzieżowy Dom Kultury,
  • Dom Kultury SEM,
  • Towarzystwo Śpiewacze Lutnia,
  • Biblioteka Miejska im. B. Prusa została założona w 1913 roku przez Zgierskie Towarzystwo Szerzenia Wiedzy im. B. Prusa,
  • Muzeum Miasta Zgierza mieści się w klasycystycznym, zabytkowym, jednopiętrowym budynku z 1828 roku, tzw. Dom Pod Lwami przy ul. Gen. J.H. Dąbrowskiego 21. Prezentowane są w nim:
    • wystawy stałe:
      • Dzieje Zgierza – wystawa dotyczy dziejów Zgierza od czasów najdawniejszych do niemal współczesnych.
      • Kruszówka – wnętrze pofabrykanckie z przełomu XIX i XX wieku – salon, jadalnia, sypialnia, kuchnia.
    • wystawy czasowe, tj.
      • Archeologia w Muzeum Miasta Zgierza
      • Między Dobrą a Dalikowem. Powstanie styczniowe 1863-1864.

Wybrane zespoły i grupy artystyczne oraz imprezy:

  • Stowarzyszenie Artystów „Młyn”[64].
  • Zgierski Kaziuk, doroczna impreza plenerowa, organizowana w pierwszej połowie marca na wzór wileńskich „Kaziuków”. Wydarzenie ma charakter jarmarku, na którym promowane są tradycyjne produkty rękodzielnicze i spożywcze z Wileńszczyzny. Jarmarkowi towarzyszą występy zespołów ludowych i spotkania z wileńskimi twórcami[65].
  • Ogólnopolski Przegląd Filmów Amatorskich „Ogień w głowie”, organizowany corocznie od 2005 roku,
  • Święto Miasta Zgierza – termin: pierwszy weekend czerwca. Występy artystów (lokalnych i zaproszonych gwiazd); warsztaty, pokazy, stoiska handlowe. Urozmaicony program przyciąga osoby o różnych zainteresowaniach. Każda z edycji ma wyjątkowy charakter: sportowy, kulinarny czy edukacyjny[66].
  • Doroczne eliminacje regionalne do Ogólnopolskiego Festiwalu Twórczości Teatralno-Muzycznej Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną „Albertiana”, organizowanego przez Fundację im. Brata Alberta i Fundację Anny Dymnej „Mimo Wszystko” oraz Koło Zgierskie Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną[67].
  • Zakończenie Lata – termin: weekend w pierwszej połowie września. Koncerty plenerowe i wydarzenia towarzyszące. Podczas imprezy można wziąć udział w akcjach edukacyjnych, warsztatach, skosztować charakterystycznej dla różnych stron świata kuchni (festiwal food truck) oraz obejrzeć pokazy świetlne. Jednym ze stałych elementów Zakończenia lata jest festiwal ZgJeżoGranie, podczas którego uczestnicy wykonują piosenki gwiazdy danej edycji imprezy. Wykonawca jest członkiem jury i zaprasza zwycięzcę festiwalu na scenę podczas głównego występu[66].
  • Zespół Pieśni i Tańca „Boruta”[68].
  • Słodkobłękity – Zgierskie Spotkania Małych Teatrów[69].

Zgierz jest miastem otwartym dla artystów. Działają tutaj liczni twórcy z takich dziedzin jak malarstwo, rzeźba, grafika, fotografia. Liczne plenery rzeźbiarskie wprowadzają wciąż nowe dzieła w rzeczywistość miasta. Tworzyli tutaj między innymi tacy artyści jak Jerzy Wieczorek, Jan Nawrot, czy Władysław Rząb. Do dzisiaj ze Zgierzem silnie związany jest postimpresjonista Józef Wasiołek.

Edukacja[edytuj | edytuj kod]

W skład zgierskiego szkolnictwa publicznego wchodzi 11 szkół podstawowych:

  • Szkoła Podstawowa nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi
  • Szkoła Podstawowa nr 3
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Niepokoja
  • Szkoła Podstawowa nr 5
  • Szkoła Podstawowa nr 6 im. Jana Kochanowskiego w Zgierzu z Oddziałami Dwujęzycznymi i Oddziałami Sportowymi
  • Szkoła Podstawowa nr 7 im. Adama Mickiewicza
  • Szkoła Podstawowa nr 8
  • Szkoła Podstawowa nr 10 im. Marii Skłodowskiej-Curie
  • Szkoła Podstawowa nr 11
  • Szkoła Podstawowa nr 12 im. Armii Krajowej
  • Szkoła Podstawowa nr 13 specjalna

4 szkoły średnie:

1 szkoła wyższa:

  • Kolegium Nauczycielskie

Od 1990 pod patronatem Towarzystwa Przyjaciół Zgierza istnieją:

24 listopada 2018 roku odbyły się uroczyste obchody jubileuszu 120-lecia powstania I LO im. Stanisława Staszica i 100-lecia nadania imienia Stanisława Staszica[70].

Sport i rekreacja[edytuj | edytuj kod]

Plakat reklamujący imprezy sportowe w czasie łódzkiego okręgowego Zlotu Sokołów w Zgierzu w 1928 roku.

Jedną z pierwszych sportowych organizacji w Zgierzu był regionalny oddział Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.

Na terenie Zgierza znajduje się centrum sportu Stacja Nowa Gdynia ul. Sosnowa 1, m.in. z kompleksem basenowym, krytymi kortami tenisowymi i do squasha, kręgielnią, siłownią, restauracją i centrum hotelowo-konferencyjnym.

Ponadto miasto dysponuje innymi obiektami do uprawiania sportów:

  • kompleks „Malinka” – kąpielisko, strzelnica golfowa, kompleks wielofunkcyjnych boisk, pump track, place zabaw, w tym wodny plac zabaw, zbiornik wodny z wypożyczalnią sprzętu oraz oświetlony stok narciarskim z wyciągiem[71],
  • baseny pływackie w Szkole Podstawowej nr 8 (dawniej Gimnazjum nr 3 im. Adama Mickiewicza) przy ul. Leśmiana i Łaźni Miejskiej (Miejski Zakład Kąpielowy w Zgierzu) ul. Łęczycka 24,
  • dwa stadiony piłkarskie:
    • Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji (dawniej KS Boruta) wraz z halą sportową i salą gimnastyczną (ul. Wschodnia 2),
    • Zgierskiego Klubu Sportowego „Włókniarz” (ul. Musierowicza).
  • sztuczna ściana do wspinaczki,
  • Wilcze doły – trasy do freeride’u zrobione własnoręcznie przez amatorów tego sportu,
  • Park Linowy w Parku Miejskim, zarządzany przez MOSiR Zgierz.

Polityka[edytuj | edytuj kod]

Władze miasta[edytuj | edytuj kod]

Budynek Urzędu Miasta Zgierz

Siedzibą Prezydenta Miasta Zgierza i Rady Miasta jest budynek Urzędu Miasta (wybudowany w 1847 r.) przy pl. Jana Pawła II 16. Obecnie prezydentem miasta jest Przemysław Staniszewski, pełniący kadencję od 2014 roku.

Prezydenci i burmistrzowie[edytuj | edytuj kod]

Imię i nazwisko nazwa funkcji od do
Samuel Grzegorzewski burmistrz miasta Zgierza 1821 1829
prezydent miasta Zgierza 1829 1837
Andrzej Borodzicz prezydent miasta Zgierza 1837 1841
Alojzy Skalski prezydent miasta Zgierza 1841 1845
Michał Blumenfeld prezydent miasta Zgierza 1848 1860
(?) Styczenko[72] prezydent miasta Zgierza ? ?
Władysław Pieńkowski prezydent miasta Zgierza 1878 1882
Edward Ślósarski prezydent miasta Zgierza 1883 1890[73][74]
Henryk Strzałkowski prezydent miasta Zgierza 1890[75] 1890[76]
Wincenty Łuszkiewicz prezydent miasta Zgierza 1890 1899
Edmund Fryze prezydent miasta Zgierza 1899 1906
August Sokołek prezydent miasta Zgierza 1906 1912
Józef Bortnowski prezydent miasta Zgierza 1912 1914
Jakub Stübel burmistrz miasta Zgierza 1915 1916
(?) Warnack burmistrz miasta Zgierza 1916 1916
(?) Lober burmistrz miasta Zgierza 1916 1918
(?) Rauscher burmistrz miasta Zgierza 1918 1918
Oskar Gerlicz burmistrz miasta Zgierza 1918 1918
Jan Margoński burmistrz miasta Zgierza 1918 1919
Jan Świercz burmistrz miasta Zgierza 1919 1933
prezydent miasta Zgierza 1933 1936
Henryk Jankowski prezydent miasta Zgierza 1936 1937
Jan Świercz prezydent miasta Zgierza 1937 1939
Stanisław Aleksander Metelski prezydent miasta Zgierza 1945 1950
Jan Maciej Czajkowski prezydent miasta Zgierza 1990 1998
Zbigniew Zapart prezydent miasta Zgierza 1998 2002
Karol Maśliński prezydent miasta Zgierza 2002 2006
Jerzy Sokół prezydent miasta Zgierza 2006 2010
Iwona Wieczorek prezydent miasta Zgierza 2010 2014
Przemysław Staniszewski prezydent miasta Zgierza 2014 2018
prezydent miasta Zgierza 2018 –

Przewodniczącym Rady jest Grzegorz Leśniewicz. Miasto jest członkiem Związku Miast Polskich.

W mieście znajduje się także siedziba starostwa powiatu zgierskiego oraz wiejskiej gminy Zgierz.

Parlamentarzyści[edytuj | edytuj kod]

Zgierz wchodzi w skład sieradzkiego okręgu wyborczego.

Posłowie na Sejm RP IX kadencji posiadający podstawowe biura poselskie w mieście: Agnieszka Hanajczyk (PO) i Marek Matuszewski (PiS). W Zgierzu filię biura poselskiego ma poseł Paweł Bejda (PSL) oraz biura senatorskiego ma senator X kadencji Przemysław Błaszczyk (PiS).

Miasta i rejony partnerskie[edytuj | edytuj kod]

Nazwa Jednostka administracyjna Państwo Data podpisania umowy
Glauchau miasto  Niemcy 23 listopada 1996
Hódmezővásárhely miasto  Węgry 15 marca 2005
Kieżmark miasto  Słowacja 20 lutego 1998
Kupiszki rejon  Litwa 5 czerwca 1998
Maniewicze rejon  Ukraina 4 czerwca 1999
Orzysz gmina i miasto  Polska 2 czerwca 2001
Supraśl gmina  Polska 5 października 2001
Zgierz gmina  Polska 27 sierpnia 2000
Igława miasto Czechy Czechy 15 sierpnia 2018[77]
Bischwiller gmina i miasto  Francja 8–10 listopada 2019

Garnizon Zgierz[edytuj | edytuj kod]

Garnizon Zgierz z siedzibą w Zgierzu obejmuje miasto Zgierz i gminę Zgierz[78].

Byłe i obecne jednostki wojskowe stacjonujące w Zgierzu:

W Zgierzu zlokalizowana była Wojskowa Komenda Uzupełnień, obejmująca zasięgiem działania powiaty: łęczycki, poddębicki i zgierski zlikwidowana w 2011 r.[80]

Osoby związane ze Zgierzem[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani ze Zgierzem.
Statuetka „Honorowy Obywatel Miasta Zgierza”

Honorowi obywatele[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Honorowi obywatele Zgierza.

Tytuł Honorowy Obywatel Miasta Zgierza został ustanowiony w 2000, a nadany po raz pierwszy w 2002 r. Tytuł nadaje Rada Miasta osobom fizycznym, które nie są mieszkańcami miasta Zgierza za szczególny wkład wniesiony w rozwój i kształtowanie pozycji miasta Zgierza w skali kraju i na forum międzynarodowym. Nadanie tytułu wiąże się z wręczeniem okolicznościowej statuetki i dyplomu. Od 2007 r. tytuł w danym roku może być nadany tylko jednej osobie.

Poniżej w kolejności chronologicznej wymienione są osoby, które otrzymały tytuł „Honorowy Obywatel Miasta Zgierza”.

Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]

Zgierskie serwisy i portale internetowe[edytuj | edytuj kod]

  • miasto.zgierz.pl (oficjalny miejski infoserwis)
  • ezg.info.pl
  • zgierz.dbv.pl
  • TuZgierz.pl
  • https://zgierz.naszemiasto.pl/
  • https://www.facebook.com/MiastoZgierz/?locale=pl_PL
  • www.karta.miasto.zgierz.pl (do wyrobu karty mieszczanina)

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wielka Encyklopedia PWN. Warszawa: PWN, 2004.
  2. ↑ Archiwalna Miasto Zgierz – Historia [online], cms.miasto.zgierz.pl [dostęp 2019-04-18].
  3. ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.
  4. ↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 65.
  5. ↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  6. ↑ O Mieście | Miasto Zgierz [online], www.miasto.zgierz.pl [dostęp 2023-02-17].
  7. ↑ Powrót linii tramwajowej nr 45 z dniem 16 marca 2024 r. : Miejskie Usługi Komunikacyjne w Zgierzu [online], www.muk.zgierz.pl [dostęp 2024-03-23].
  8. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  9. ↑ Historia [online], cms.miasto.zgierz.pl [dostęp 2020-08-15] (pol.).
  10. ↑ Bank Danych Regionalnych – Strona główna [online], GUS [dostęp 2010-09-14] (pol.).
  11. ↑ Zgierz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  12. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XIV – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2019-12-13].
  13. ↑ Wojciech Jankowski, Mały przewodnik po Polsce, Wydawnictwo Sport i Turystyk Warszawa 1983 ISBN 83-217-2329-2, s. 348.
  14. ↑ Dia-pozytyw: Zgierz [online] [dostęp 2013-11-12] [zarchiwizowane z adresu 2009-09-27].
  15. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 452.
  16. ↑ a b c d e f https://www.miasto.zgierz.pl/pl/content/osiedla.
  17. ↑ Osiedla | Miasto Zgierz [online], www.miasto.zgierz.pl [dostęp 2024-01-15].
  18. ↑ Osiedla | Miasto Zgierz [online], www.miasto.zgierz.pl [dostęp 2024-01-15].
  19. ↑ Uchwała Nr XXXIX/314/97 Rady Miasta Zgierza z dnia 4 grudnia 1997 r.
  20. ↑ Uchwała Nr XXXIII/296/05 Rady Miasta Zgierza z dnia 28 kwietnia 2005 r.
  21. ↑ Uchwała Nr XXVII/120/88 Rady Miasta Zgierza z dnia 9 maja 1988 r.
  22. ↑ Uchwała Nr XXIII/180/96 Rady Miasta Zgierza z dnia 30 maja 1996 r.
  23. ↑ a b c d e Uchwała Nr XXXIX/315/97 Rady Miasta Zgierza z dnia 4 grudnia 1997 r.
  24. ↑ Uchwała Nr XXX/276/05 Rady Miasta Zgierza z dnia 28 stycznia 2005 r.
  25. ↑ Łaźnie Miejska w Zgierzu [online] [dostęp 2013-11-12] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-12].
  26. ↑ Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Zgierz [online] [dostęp 2013-11-12].
  27. ↑ W takim opisie herb nie był zgodny z obowiązującymi zasadami heraldycznymi. Stąd w końcu lutego 2021 Rada Miasta Zgierza przyjęła uchwałę o modyfikacji herbu miasta. W dużym stopniu oparto się tu na publikacji z 2010 r. prof. Uniw. Łódzkiego – Marka Adamczewskiego pt. „Pieczęcie i herby miejskie Zgierza”. Wprowadzone zmiany: mur ma szerszą podstawę, wyraźny gzyms, trzy baszty bez okien, w przejeździe umieszczony Orzeł Biały w złotej koronie i ze złotymi pazurami (orężem). Całość osadzona na polu późno gotyckiej tarczy typu hiszpańskiego [na podst.: (rk), Nowy herb Zgierza, [w:] „Zgierz – moja przestrzeń”, miesięcznik, marzec 2021, s. 8]. Reprodukowany przy tym artykule herb jest już zgodny ze wspomnianą uchwałą...
  28. ↑ Zgierz będzie miał nowy herb i flagę [online], radiolodz.pl, 27 lutego 2021.
  29. ↑ Baza Aktów Własnych [online], www.prawomiejscowe.pl [dostęp 2023-02-17].
  30. ↑ Portal miasta Zgierza, Wanda Chotomska (biogram). [online], miasto.zgierz.pl [dostęp 2017-12-18] (pol.).
  31. ↑ Wprowadzamy docelowe nazwy węzłów – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad – Portal Gov.pl [online], Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad [dostęp 2023-09-20] (pol.).
  32. ↑ Portal, Jak idą postępy w pracach na S14 w okolicy Zgierza? [zdjęcia] [online], TuZgierz.pl, 28 października 2022 [dostęp 2023-07-18] (pol.).
  33. ↑ a b c d e Łódzkie tramwaje i autobusy – krańcówka Zgierz [online], mkmlodz.webd.pl [dostęp 2022-10-09].
  34. ↑ Strona domeny muzeumzgierz.pl [online], www.muzeumzgierz.pl [dostęp 2022-04-02].
  35. ↑ a b c d e Łódzkie tramwaje i autobusy – linia tramwajowa 45 [online], mkmlodz.webd.pl [dostęp 2023-09-30].
  36. ↑ Linia 11A [online], buslodz.pl [dostęp 2023-09-30].
  37. ↑ Redakcja, Mamy trzy najdłuższe linie tramwajowe w Polsce! [online], Łódź Nasze Miasto, 13 lutego 2004 [dostęp 2022-09-23] (pol.).
  38. ↑ https://lodz.naszemiasto.pl/zgierz-rezygnuje-z-tramwaju-regionalnego/ar/c3-51921
  39. ↑ Linia 11 [online], www.buslodz.pl [dostęp 2024-03-26].
  40. ↑ Linia 11 [online], www.buslodz.pl [dostęp 2024-03-26].
  41. ↑ Na trasę z Łodzi do Zgierza wrócił tramwaj [online], www.lodzkie.pl [dostęp 2022-04-02] (pol.).
  42. ↑ Portal, Tramwaj MPK Łódź nr 6 na stałe zmieni swoją trasę. Jak pojedzie zgierska szóstka? [online], TuZgierz.pl - wiadomości Zgierz - portal informacyjny, 22 grudnia 2023 [dostęp 2024-01-07] (pol.).
  43. ↑ Powrót linii tramwajowej nr 45 z dniem 16 marca 2024 r. : Miejskie Usługi Komunikacyjne w Zgierzu [online], www.muk.zgierz.pl [dostęp 2024-03-23].
  44. ↑ https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/zgierz-bierze-sie-za-tramwaj-46-pozytywna-ocena-wniosku-82514.html
  45. ↑ https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/zgierz-bierze-sie-za-tramwaj-46-pozytywna-ocena-wniosku-82514.html
  46. ↑ https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/zgierz-kiedy-pojawia-sie-szansa-musimy-inwestowac-w-tramwaj--82608.html
  47. ↑ https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/zgierz-bierze-sie-za-tramwaj-46-pozytywna-ocena-wniosku-82514.html
  48. ↑ a b PRZEWOŹNIK: ZPK MARKAB ZGIERZ | lodzkakomunikacja [online] [dostęp 2023-08-15] (pol.).
  49. ↑ muk zgierz – Szukaj w Google [online], www.google.com [dostęp 2023-08-15].
  50. ↑ Linia 94 [online], www.buslodz.pl [dostęp 2024-01-09].
  51. ↑ Linia 94 [online], www.buslodz.pl [dostęp 2024-01-09].
  52. ↑ 6 : Miejskie Usługi Komunikacyjne w Zgierzu [online], www.muk.zgierz.pl [dostęp 2024-01-09].
  53. ↑ Linia 51 [online], www.buslodz.pl [dostęp 2024-01-09].
  54. ↑ Zgierz odzyskuje autobus do centrum Łodzi [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2024-01-09] (pol.).
  55. ↑ Miejskie Usługi Komunikacyjne w Zgierzu [online], www.muk.zgierz.pl [dostęp 2023-08-15].
  56. ↑ Od 1 lutego autobusy linii 10 zamiast Z46. Wszystkie migawki zakupione przed 1 lutego 2022 r. zachowają ważność [online], ezg24.net, 2022 [dostęp 2024-01-09] (pol.).
  57. ↑ O parafii [online], Parafia pw. św. Jana Pawła II w Zgierzu [dostęp 2023-02-17] (ang.).
  58. ↑ Greckokatolicka placówka duszpasterska w Zgierzu [online], grekokatolicy.pl [dostęp 2023-06-15].
  59. ↑ Parafie [online], mariawita.pl [dostęp 2023-06-15].
  60. ↑ Zgierz [online], luteranie.pl [dostęp 2023-06-15].
  61. ↑ Zbory [online], adwent.pl [dostęp 2023-06-15].
  62. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-20].
  63. ↑ Stary Młyn Zgierz, Oferta | Stary Młyn Zgierz [online], starymlynzgierz.pl [dostęp 2023-07-18] (pol.).
  64. ↑ Stowarzyszenie Artystów „Młyn” | Miasto Zgierz [online], www.miasto.zgierz.pl [dostęp 2023-07-18].
  65. ↑ Zgierski Kaziuk | Miasto Zgierz [online], www.miasto.zgierz.pl [dostęp 2023-02-17].
  66. ↑ a b Imprezy Cykliczne | Miasto Zgierz [online], www.miasto.zgierz.pl [dostęp 2023-07-18].
  67. ↑ Albertiana w Zgierzu II-gi etap eliminacji [online], www.pfron.org.pl [dostęp 2023-02-17] (pol.).
  68. ↑ Zaloguj się do Facebooka [online], Facebook [dostęp 2023-07-18] (pol.).
  69. ↑ Zaloguj się do Facebooka [online], Facebook [dostęp 2023-07-18] (pol.).
  70. ↑ 120 lat Staszica | Miasto Zgierz [online], www.miasto.zgierz.pl [dostęp 2023-09-20].
  71. ↑ MALINKA [online], Mosir Zgierz [dostęp 2023-02-17] (ang.).
  72. ↑ [bez autora]. Kronika Łódzka. Dom przytułku w Zgierzu. „Dziennik Łódzki”. Rok V (nr 92), s. 2, 1888-04-25. Antoni Chomętowski (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2016-03-06]. Cytat: [...] W roku 1871 ówczesny prezydent m. Zgierza, Styczenko, oddał całą nieruchomość w administracyę prywatną zarządzającego gminą ewangelicką pastora Bursche [...]. 
  73. ↑ [bez autora]. Kronika krajowa. W Zgierzu.... „Gazeta Handlowa”. Rok XXVII (nr 61), s. 2, 1890-03-14. Rudolf Okręt (red.). Warszawa: Rudolf Okręt. [dostęp 2016-04-20]. Cytat: W Zgierzu w nocy dnia 10 b. m. zakończył życie prezydent tego miasta, Edward Ślósarski. 
  74. ↑ [bez autora]. Ogłoszenia. Ś.p. Edward Konstanty Ślósarski [nekrologi]. „Dziennik Łódzki”. Rok VII (nr 58), s. 3–4, 1890-03-13. Bolesław Knichowiecki (red.). Łódź: Stefan Kossuth. [dostęp 2016-04-24]. 
  75. ↑ [bez autora]. Z miasta i okolicy. Na prezydenta miasta Zgierza.... „Dziennik Łódzki”. Rok VII (nr 121), s. 2, 1890-06-03. Bolesław Knichowiecki (red.). Łódź: Stefan Kossuth. [dostęp 2016-05-02]. Cytat: Na prezydenta miasta Zgierza mianowano b. sędziego gminnego 6 okręgu powiatu noworadomskiego, Henryka Strzałkowskiego. 
  76. ↑ [bez autora]. Z miasta i okolicy. Prezydent miasta Zgierza.... „Dziennik Łódzki”. Rok VII (nr 162), s. 2, 1890-07-22. Bolesław Knichowiecki (red.). Łódź: Stefan Kossuth. [dostęp 2016-05-03]. Cytat: Prezydent miasta Zgierza [...] Henryk Strzałkowski otrzymał nominacyę na prezydenta miasta Piotrkowa. Opuszczone przez niego miejsce w m. Zgierzu, obejmie burmistrz miasta Pabianic p. Wincenty Łuszkiewicz. 
  77. ↑ Jihlava (Czechy) | Miasto Zgierz [online], www.miasto.zgierz.pl [dostęp 2023-07-18].
  78. ↑ Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 20 lipca 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie utworzenia garnizonów oraz określenia zadań, siedzib i terytorialnego zasięgu właściwości ich dowódców Dz.U. z 2005 r. nr 142, poz. 1192.
  79. ↑ Dowódcy i Bataliony [online], www.wojsko-polskie.pl [dostęp 2023-09-20].
  80. ↑ Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowych komend uzupełnień Dz.U. z 2004 r. nr 66, poz. 613.
  81. ↑ Isakowicz-Zaleski Tadeusz | Miasto Zgierz [online], www.miasto.zgierz.pl [dostęp 2022-08-31].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Cytaty w Wikicytatach
 Wiadomości w Wikinews
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku
Dzielnice i osiedla Zgierza
Części miasta wg TERYT
Dzielnice i osiedla
Inne

Herb Zgierza

Miasta województwa łódzkiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa łódzkiego

Powiat zgierski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu zgierskiego

Powiat łódzki (1867–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie
(1867–1954 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zgierz&oldid=73370811”