Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zakon Rycerski Świętego Grobu w Jerozolimie
Dewiza: DEUS LO VULT
(Bóg tak chce)
Herb zakonu
Pełna nazwa

Zakon Rycerski Świętego Grobu w Jerozolimie

Nazwa łacińska

Ordo Equestris Sancti Sepulcri Hierosolymitani

Skrót zakonny

OESSH

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Założyciel

Aleksander VI

Data założenia

1336

Przełożony

Fernando Filoni

Liczba członków

30 000 (2023)[1]

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Godło Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie (krzyż jerozolimski)
Członkowie Zakonu w czasie procesji Bożego Ciała we Frybyrgu w Szwajcarii (2023)
Kościół św. Onufrego w Rzymie, główna siedziba administracyjna Zakonu
Palazzo Della Rovere(inne języki), siedziba oficjalnych sal recepcyjnych Zakonu w Rzymie
Dom Arcybiskupów Warszawskich, siedziba Zwierzchnictwa Zakonu i Wielkiego Przeora w Polsce

Zakon Rycerski Świętego Grobu w Jerozolimie (OESSH) (łac. Ordo Equestris Sancti Sepulcri Hierosolymitani), pot. bożogrobcy – papieski zakon rycerski zrzeszający osoby świeckie i duchowne, pierwotnie utworzony w celu opieki nad Bazyliką Grobu Świętego w Jerozolimie i jej zbrojnej ochrony[2], a także propagowania idei pielgrzymowania do Ziemi Świętej wśród możnowładców europejskich[3], od 1996 posiadający osobowość prawną Państwa Watykańskiego[2]. Wspomaga w swojej działalności Łaciński Patriarchat Jerozolimy[2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Wielcy mistrzowie Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie.

Wedle legendy bożogrobcy wywodzą się od 20-osobowej grupy świeckich rycerzy i duchownych wyznaczonych w 1099 r. przez Gotfryda z Bouillon do opieki nad Bazyliką Grobu Świętego w Jerozolimie wraz z grupą 50 krzyżowców mających zapewniać jej obronę[2] i chronić pielgrzymów przybywających do Ziemi Świętej[4].

Historyczne początki Zakonu pozostają niejasne, tradycja datuje je na pierwszą krucjatę[5]. Pierwsze dokumenty potwierdzające inwestyturę rycerską pochodzą z 1336 r.[5] Zakon Rycerski Świętego Grobu w Jerozolimie korzystał z opieki papieży, którzy na przestrzeni wieków go reorganizowali i wzbogacali jego przywileje[5]. Papież Aleksander VI ogłosił się w 1496 r. najwyższym moderatorem Zakonu i przekazał franciszkanom władzę nadawania rycerstwa szlachcie pielgrzymującej do Ziemi Świętej (władza inwestytury)[5].

W 1847 r. Pius IX reaktywował Łaciński Patriarchat Jerozolimy, a nowo mianowanemu patriarsze podporządkował całą strukturę gałęzi rycerskiej Zakonu[2]. W 1868 r. zatwierdził pierwszy statut odnowionego Zakonu i nadał patriarsze godność Wielkiego Mistrza[2]. W 1888 r. za sprawą papieża Leona XIII zaczęto przyjmować do Zakonu również kobiety[2].

W 1907 r. Pius X zdecydował, że tytuł Wielkiego Mistrza Zakonu będzie należeć do papieża[2]. W 1928 r. Pius XI zrzekł się godności Wielkiego Mistrza na rzecz patriarchy łacińskiego Jerozolimy[2]. W 1932 r. Pius XI zatwierdził nowe statuty i zezwolił Kawalerom i Damom na otrzymanie inwestytury w miejscach ich pochodzenia, a nie tylko w Jerozolimie[5].

14 września 1949 r. Pius XII nadał Zakonowi kościelną osobowość prawną; postanowił, że godność Wielkiego Mistrza będzie sprawowana przez kardynała mianowanego przez papieża, bezpośrednio podlegającego Stolicy Apostolskiej[2]. Patriarsze łacińskiemu Jerozolimy przyznano godność Wielkiego Przeora[2]. W tym okresie główną siedzibę Zakonu przeniesiono z Jerozolimy do Rzymu[6]. W 1962 r. nowa konstytucja Zakonu została zaaprobowana przez Jana XXIII, a w 1977 r., w okresie odnowy soborowej, przez Pawła VI[5]. 1 lutego 1996 r. Jan Paweł II nadał Zakonowi watykańską osobowość prawną[2]. Najnowszy statut Zakonu z 11 maja 2020 r. potwierdził papież Franciszek[7].

Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie skupia duchownych i świeckich, niezwiązanych ślubami zakonnymi[8]. Aktywnie wspiera katolików w Ziemi Świętej, np. dotuje w około 50% zwyczajny budżet Łacińskiego Patriarchatu Jerozolimy[8]. Utrzymuje i prowadzi w Ziemi Świętej blisko 100 szkół podstawowych i zawodowych, do których mogą uczęszczać dzieci niezależnie od pochodzenia i wyznawanej wiary[8]. W 2023 r. liczył na świecie ok. 30 000 Kawalerów i Dam z 45 państw zorganizowanych w 65 Zwierzchnictwach i Delegaturach Magistralnych[1].

Wielkim Mistrzem Zakonu jest od 8 grudnia 2019 r. kardynał Fernando Filoni[9]. Oprócz Wielkiego Mistrza w skład ścisłych władz Zakonu wchodzą Wielki Przeor Zakonu, łaciński patriarcha Jerozolimy kardynał Pierbattista Pizzaballa[10], oraz Asesor Zakonu, arcybiskup Tommaso Caputo[11]. Naczelnym kierownictwem administracyjnym Zakonu jest Wielkie Magisterium, którego Prezydium obejmuje Zwierzchnika Generalnego, Gubernatora Generalnego, Wicegubernatorów Generalnych, Kanclerza i Ceremoniarza[10].

Główna siedziba administracyjna Zakonu mieści się w kościele św. Onufrego w Rzymie, a oficjalne sale recepcyjne w Palazzo Della Rovere(inne języki)[6]. Kościół św. Onufrego jest eksterytorialną własnością Państwa Watykańskiego[12]. Zakon opiekuje się przy nim niewielkim muzeum poety Torquata Tassa, autora eposu rycerskiego Jerozolima wyzwolona (1581)[13].

Zakon Rycerski Grobu Bożego w Polsce[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Bożogrobcy w Polsce.

Do XX wieku bożogrobcy jako zakon rycerski nie posiadali w Polsce struktur organizacyjnych ani majątków[4]. W swojej gałęzi duchownej, Kanoników Regularnych Grobu Bożego, zostali sprowadzeni do Polski w 1163 r. przez Jaksę z Miechowa, który osadził ich w swoich dobrach[2] i ufundował klasztor bożogrobców w Miechowie[14]. W 1819 r. zakon uległ kasacji[2].

Bożogrobcy ponownie pojawili się w Polsce w latach 90. XX wieku, jako zakon rycerski. W wyniku wieloletnich starań 8 grudnia 1995 r. dekretem ówczesnego Wielkiego Mistrza Zakonu kardynała Carla Furno utworzono Polskie Zwierzchnictwo Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu w Jerozolimie (łac. Ordo Equestris Sancti Sepulchri Hierosolymitani Locumtenentia in Polonia) i mianowano jego Wielkim Przeorem kardynała Józefa Glempa[2], który sprawował tę funkcję do 2013 r.[15] 29 sierpnia 2013 r. funkcję Wielkiego Przeora Polskiego Zwierzchnictwa Zakonu objął kardynał Kazimierz Nycz[15]. Zwierzchnikiem Zakonu w Polsce od 1996 r. do października 2008 r. był prof. Jerzy Wojtczak-Szyszkowski, następnie Karol Bolesław Szlenkier (2008–2017), prof. Piotr Małoszewski (8–21 marca 2017) i Józef Dąbrowski (2017–2022)[15]. W 2022 r. nominację na Zwierzchnika otrzymał dr Andrzej Sznajder[7].

W 2009 r. dekretem polskiego Zwierzchnika Zakonu ustanowiony został Order „Gloria Polskiego Zwierzchnictwa Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie”, najwyższe wyróżnienie nadawane członkom Zakonu i innym osobom za ich postawę oraz zasługi na rzecz Zwierzchnictwa Zakonu w Polsce[16]. Order „Gloria” posiada trzy klasy: Złotą, Srebrną i Brązową[16].

Polskie Zwierzchnictwo Zakonu dzieli się na cztery prowincje (Prowincja Gdańska, Prowincja Warszawska, Prowincja Krakowska, Prowincja Wrocławska)[17]. Główna siedziba Zwierzchnictwa i Wielkiego Przeora mieści się w Domu Arcybiskupów Warszawskich (ul. Miodowa 17/19)[18]. W 2023 r. Zakon liczył w Polsce ok. 300 Kawalerów i Dam[1]. Ostatnia polska inwestytura Zakonu nastąpiła w Toruniu 17 czerwca 2023 r.[19]

Niektórzy polscy członkowie zakonu[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Polscy członkowie Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie.

Rangi w Zakonie[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Grobu Świętego.

Klasa Kawalerów i Dam Naszyjnika:

  • Kawaler Naszyjnika
  • Dama Naszyjnika

Klasa Kawalerów:

  • KGCSSH – Kawaler Wielkiego Krzyża
  • C*SSH – Komandor z Gwiazdą
  • CSSH – Komandor
  • KSSH – Kawaler

Klasa Dam:

  • DGCSSH – Dama Wielkiego Krzyża
  • DC*SSH – Dama Komandorska z Gwiazdą
  • DCSSH – Dama Komandorska
  • DSSH – Dama

Oraz:

  • Ekscelencja – tytuł przysługujący duchownym Dostojnikom Zakonu w czasie pełnienia urzędu Zwierzchnika Generalnego, Generalnego Gubernatora lub jego zastępcy, a także Zwierzchnikom[20]
Heraldyka
Kawaler/Dama
Komandor/Dama Komandorska
Komandor/Dama Komandorska z Gwiazdą
Kawaler/Dama Wielkiego Krzyża
Kawaler/Dama Naszyjnika
Sposób noszenia orderu
Baretki
Kawaler/Dama
Komandor/Dama Komandorska
Komandor/Dama Komandorska z Gwiazdą
Kawaler/Dama Wielkiego Krzyża
Kawaler/Dama Naszyjnika

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c OESSH – Zakon Rycerski Świętego Grobu w Jerozolimie. oessh.pl. [dostęp 2023-08-17].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Jerzy Bielecki. Bożogrobcy na ziemiach polskich (1163–2013). „Częstochowskie Studia Teologiczne”. XLI, s. 7–11, 14, 2013. Częstochowa: Częstochowskie Wydawnictwo Archidiecezjalne „Regina Poloniae”. ISSN 0137-4087. [dostęp 2023-08-06]. 
  3. ↑ Jerzy Duchniewski: Grób Chrystusa. Zakony i zgromadzenia. W: Encyklopedia katolicka. T. 6. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1996, s. 200–201. ISBN 83-86668-00-8.
  4. ↑ a b Henryk Gapski: Bożogrobcy w Polsce. Krótki zarys dziejów i stan obecny. oessh.pl. [dostęp 2023-09-07].
  5. ↑ a b c d e f Order of the Holy Sepulchre of Jerusalem. vatican.va. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
  6. ↑ a b Order of the Holy Sepulchre of Jerusalem. The Order’s Headquarters. vatican.va. [dostęp 2023-08-17]. (ang.).
  7. ↑ a b Nowy zwierzchnik Zwierzchnictwa w Polsce Zakonu Grobu Bożego. archwwa.pl. [dostęp 2023-09-07].
  8. ↑ a b c Uroczystości Inwestytury Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie. Łowicz, 23–25 kwietnia 2009 roku. diecezja.lowicz.pl, 24 kwietnia 2009. [dostęp 2023-08-21].
  9. ↑ Card. Fernando Filoni appointed Grand Master of Order of Holy Sepulchre of Jerusalem. lpj.org, 9 grudnia 2019. [dostęp 2023-08-21]. (ang.).
  10. ↑ a b Władze Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie. oessh.opoka.net.pl. [dostęp 2022-09-27].
  11. ↑ Msgr. Tommaso Caputo, new Assessor of the Order. santosepulcro.va, 2019. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
  12. ↑ Zone extraterritoriali vaticane. vatican.va. [dostęp 2023-09-07]. (wł.).
  13. ↑ John Paul Sonnen: Official Rome Church of the Knights and Dames of the Order of the Holy Sepulchre: Sant'Onofrio on the Janiculum. liturgicalartsjournal.com, 9 czerwca 2020. [dostęp 2023-08-20]. (ang.).
  14. ↑ Włodzimierz Barczyński: Małopolski Szlak Bożogrobców. Miechów: Parafia Grobu Bożego w Miechowie, 2014, s. 10–11, 28. ISBN 978-83-926396-4-0. [dostęp 2023-09-07].
  15. ↑ a b c Historia Zakonu Bożogrobców. oessh.opoka.net.pl. [dostęp 2023-08-13].
  16. ↑ a b Gloria Polskiego Zwierzchnictwa OESSH. oessh.opoka.net.pl. [dostęp 2023-08-10].
  17. ↑ Prowincje w Polsce. oessh.pl. [dostęp 2023-08-17].
  18. ↑ Le Luogotenenze nel Mondo. Luogotenenti e Gran Priori. Polska. vatican.va. [dostęp 2023-08-20].
  19. ↑ Inwestytura Zakonu Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie. diecezja-torun.pl, 17 czerwca 2023. [dostęp 2023-08-13].
  20. ↑ Statut Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie. oessh.opoka.net.pl. [dostęp 2014-07-12].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Papieskie odznaczenia (według rangi)
Ordery
Odznaczenia honorowe
Ordery/zakony religijne chronione
Odznaczenia zniesione w 1870 roku
Odznaczenia zniesione w 1954 roku

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zakon_Rycerski_Grobu_Bożego_w_Jerozolimie&oldid=71402447”