Wiosna 1905 – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wiosna roku 1905
Ilustracja
Autor

Stanisław Masłowski

Data powstania

1906 (według sygnatury)

Medium

olej/płótno

Wymiary

121 × 170,5 cm

Miejsce przechowywania
Lokalizacja

Muzeum Narodowe w Warszawie, numer identyfikacyjny: MP 2152 MNW

Wiosna roku 1905 – obraz olejny na płótnie polskiego malarza Stanisława Masłowskiego sygnowany 1906, znajdujący się (2022) w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie – Dział: Zbiory Sztuki Polskiej do 1914 roku (numer identyfikacyjny: MP 2152 MNW)[1].

Opis[edytuj | edytuj kod]

Jest to obraz olejny na płótnie polskiego malarza Stanisława Masłowskiego o wymiarach 121x170,5 cm sygnowany: ST.MASŁOWSKI/WARSZAWA/ 1906 przedstawiający patrol konny Kozaków w służbie carskiej eskortujący dwóch aresztowanych mężczyzn w Alejach Ujazdowskich w Warszawie[2].

Obraz ten – związany z wydarzeniami Rewolucji 1905 roku – występował pod różnymi nazwami: początkowo jako „Patrol Kozaków”, później, kiedy policja szykanująca obraz zabroniła używania tego tytułu, występował jako „Świt 1906”, lub „Wiosna 1905”. Bliższe wyjaśnienie tej sytuacji zawiera fragment listu jego autora do Fryderyka Dolmana w Londynie (przekł. pol.): „Ten obraz posiadający przedtem tytuł Patrol Kozaków, nazywa się obecnie Świt 1906, policja bowiem zażądała skasowania poprzedniego tytułu”[3]

Zwraca uwagę szczegółowe, realistyczne potraktowanie, na obrazie, zarówno dwu aresztowanych, eskortowanych mężczyzn, czterech eskortujących ich Kozaków w służbie carskiej, koni, zmoczonej deszczem jezdni i chodnika, jak i jasnej, wiosennej zieleni drzew, zza których widoczne są fragmenty architektury któregoś z położonych tam – należących zapewne do jakiejś arystokratycznej rodziny – pałacyków. Równie realistycznie – niemal dokumentalnie potraktowane jest najbliższe otoczenie pałacyku: fragmenty ogrodzenia, latarnia (zapewne gazowa), rzeźba wśród kwitnących krzewów i figura ludzka na chodniku.

Patrząc na ten realistyczny obraz można między innymi dowiedzieć się, że – gdy był malowany – Alejami Ujazdowskimi przebiegała linia tramwajowa, wówczas jeszcze nie zelektryfikowana (tramwaj konny), na obrazie bowiem odmalowano po lewej torowisko i szyny, ale nie zaznaczono trakcji elektrycznej (słupów, przewodów zasilających).

Uzupełniające informacje[edytuj | edytuj kod]

Syn artysty w swym opracowaniu poświęconym ojcu podawał (1957)[4], że obraz „Świt 1906”, określany także jako „Wiosna 1905” (lub „1906”), malował Masłowski wiosną i latem 1906 roku w swej pracowni przy Mokotowskiej 37 m. 18[5] i że wykonał jego dwie repliki[6]. Początkowa wersja należąca do kolekcji Bohdana Wydżgi później znalazła się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Obraz w różnych latach był wielokrotnie reprodukowany – między innymi w „Albumie sztuki polskiej i obcej”, wyd. „Świat” (reprod. barwna), w Tygodniku Ilustrowanym, 1907, półr.I, s. 295, w edycji „5 wieków malarstwa polskiego”, Warszawa, 1952, PIW, tabl.142, i omawiany – między innymi przez W. Wankiego w artykule „Z wystaw warszawskich”, „Świat”, 1907, półr.I, s. 15, Henryka Piątkowskiego w artykule pt. „Kronika malarska. Obrazy S.Masłowskiego w salonie Kulikowskiego”, „Tygodnik Illustrowany”, 1907, półr.I, ss.331-332[7]

„Strajk” – obraz Stanisława Lentza, 1910

Z obrazem „Świt” kojarzą się ambiwalentne określenia: „postępowy” i „wsteczny”, gdyż – według syna artysty – był „lewy” politycznie, a był zarazem „najbardziej prawy wsteczny malarsko, był krokiem w tył w stosunku do ostatnich prób i poszukiwań. Grupa konna Kozaków eskortująca aresztowanych była potraktowana z ostrym realizmem, na tle impresjonistycznego przepojonego światłem i kolorem porannego krajobrazu. Obraz miał duże powodzenie. Z miejsca był reprodukowany barwnie w wydawnictwie Świata – „Albumie sztuki polskiej i obcej”. Replikowany był przez malarza na zamówienie jeszcze dwukrotnie.” [...][8] Tadeusz Dobrowolski pisał (1960) na temat tego obrazu: „W 1906 r. wykonał artysta wyjątkowy w jego spuściźnie artystycznej obraz olejny, określany tytułem Wiosna 1905 roku (ryc.105), związany z rewolucją w tymże roku. W latach dziewięćsetnych tworzył jednak artysta, jak dotychczas, liczne akwarelowe krajobrazy o charakterystycznych dla siebie motywach, związanych głównie z Mazowszem”. Zaś w innym miejscu ten sam autor porównywał omawiany obraz Masłowskiego z obrazem Strajk Lentza pisząc: (1960): „Obraz Masłowskiego Wiosna roku 1905, ukazujący kontrast słonecznej pory roku i świeżej zieleni drzew z tragizmem ludzkiego losu, należy obok Strajku Lentza do najbardziej wymownych przedstawień związanych z rewolucją. Opracowany pobieżnie nie jest jednak wolny od usterek osłabiających jego ekspresję (ryc.105). Przewyższa go wspomniany „Strajk” charakteryzujący wnikliwie typy robotników, pełen mocnego nawet brutalnego patosu, malowany przy tym energicznie i śmiało, dzięki czemu osiągnął efekt przekonywającej syntezy.” [...][9]

Plan sytuacyjny położenia pracowni Masłowskiego w 1906 przy Mokotowskiej 37 m. 18 w Warszawie, w pobliżu Alei Ujazdowskich[10]

Porównując oba obrazy łatwo spostrzec, że Strajk Lentza (1910) – ilustracja obok – był malowany z wyobraźni, adresowany do emocji widza-odbiorcy i przypomina ekspresjonistyczny plakat agitacyjny, podczas, gdy Wiosna to obraz oparty o własne wielokrotnie powtarzające się realistyczne obserwacje i pobudzający do szeroko pojmowanych refleksji. Pracownia artysty była bowiem położona przy ulicy Mokotowskiej 37 m. 18[11], to jest w bardzo bliskim sąsiedztwie miejsca akcji ukazanej na obrazie (w Alejach Ujazdowskich). Potwierdza to zachowana korespondencja artysty z jego żoną, a mianowicie list do niej z Warszawy, datowany „14 VII 1906”, w którym pisał: „Dzisiaj rano około 5 przez otwarte okno słyszę strzały, zrywam się i widzę naprzeciw zbiegowisko żołnierzy uzbrojonych, wpadli w bramę goniąc kogoś, na ulicy pusto, kilku stróżów w negliżach; nareszcie po kwadransie hałasów w owej bramie, wypada paru żołnierzy wołając do innych: „pajmali”. Tych żołnierzy było 9, wyprowadzili jakiegoś młodzieńca bez czapki, w kurtce i w moich oczach bijąc go niemiłosiernie kolbami i pięściami wiedli tak do cyrkułu. Czy go doprowadzili żywego nie wiem. Za każdym uderzeniem odchylał głowę biedną w przeciwną stronę, krzycząc: O Jezu” [...][12]

Warto dodać, że omawiany obraz stał się inspiracją dla piosenki Jacka Kaczmarskiego (1980) zaczynającej się od słów: „Wiosenny dzień – zapach lip. Po deszczu ulica lśni. Stuk podków i siodeł skrzyp.[...]” – https://www.kaczmarski.art.pl/tworczosc/wiersze/wiosna-1905, https://www.youtube.com/watch?v=WozUE6r8X0I[13][14]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Zob.:https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/508271 (dostęp: sob, 23 lip 2022, 22:51:07).
  2. ↑ Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, opracował: Maciej Masłowski, Ossolineum, Wrocław 1957, s. 144–145.
  3. ↑ W zachowanym brulionie innego listu Masłowskiego do Dolmana odnajdujemy wzmiankę w języku francuskim: „Ce tableau préalablement intitulé Une patrouille de Cosaques se nomme actuellement L’aube1906, la police ayant cru devoir supprimer le premier titre” – zob.: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, opracował: Maciej Masłowski, Wrocław 1957, Ossolineum, s. 145.
  4. ↑ Stanisław Masłowski – Materiały...., op.cit. s. 144–145.
  5. ↑ Syn artysty, historyk sztuki, Maciej Masłowski podawał (1957) następujące informacje dotyczące adresów pracowni artysty w latach 1896–1918: [...] „Lata 1905–1907 spędza Masłowski w pracowni, można dodać: w swojej nowej, pięknej pracowni przy ulicy Mokotowskiej 37 m.18. Zajął ją w 1904 roku, na razie wspólnie z malarzem Edwardem Grajnertem, i rezydował w niej – wkrótce już sam – aż gdzieś do 1918 roku. A wcześniej? Wiem, że w 1903 korzystał z wynajętej dodatkowo pracowni na Wierzbowej, którą później zajął Antoni Piotrowski, że w 1900 jakiś czas używał pracowni Pankiewicza. Z l. 1896–1897 znam adres Złota 63, zdaje się, że tam miał wówczas swoje malarskie atelier; więcej niestety nie wiem.” [...] – zob.: Stanisław Masłowski – Materiały, op.cit., s. 141–142. Tu należy zwrócić uwagę, że artysta w liście do swej żony datowanym „Tunis, 25 VI 1912” pisał: „Jednocześnie z tym listem wysyłam Ci trochę pieniędzy, mianowicie rs 100, 20 [skrót: ‘rs’ = 'rubli srebrem'] zaś na opłacenie pracowni. Bądź łaskawa te 20 rs posłać na Mokotowską 49" [...] – ibidem, s. 284.
  6. ↑ Repliki: 1. z r. 1907 w Muzeum Sztuki w Łodzi, repr.w: T. Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo polskie, Ossolineum 1960, il.105 2. z r. 1906, sygnowna: ŚWIT ROKU 1906 | ST MASŁOWSKI | WARSZA [ostatnie dwie litery nazwiska zamazane, brak dwóch ostatnich liter w słowie Warszawa], w Muzeum Niepodległości w Warszawie, ol. pł. 124, 5 × 171 cm – zob.:https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/508271 (dostęp:pon, 25 lip 2022, 20:50:00).
  7. ↑ Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości..., op.cit., s. 144–145, przypis 74.
  8. ↑ Ibid.
  9. ↑ Tadeusz Dobrowolski: Nowoczesne malarstwo polskie, t.II, Wrocław – Kraków, 1960 Ossolineum, s. 170.
  10. ↑ Adres według danych opublikowanych przez syna artysty (1957) – zob.: Stanisław Masłowski – Materiały..., op.cit., s. 141–142. Tu należy zwrócić uwagę, że artysta w liście do swej żony datowanym „Tunis, 25 VI 1912” podawał odmienny adres na Mokotowskiej pisząc: „Jednocześnie z tym listem wysyłam Ci trochę pieniędzy, mianowicie rs 100, 20 [skrót: ‘rs’ = 'rubli srebrem'] zaś na opłacenie pracowni. Bądź łaskawa te 20 rs posłać na Mokotowską 49" [...] – ibidem, s. 284.
  11. ↑ Tu należy zwrócić uwagę, że artysta w liście do swej żony datowanym „Tunis, 25 VI 1912” podawał odmienny adres na Mokotowskiej pisząc: „Jednocześnie z tym listem wysyłam Ci trochę pieniędzy, mianowicie rs 100, 20 [skrót: ‘rs’ = 'rubli srebrem'] zaś na opłacenie pracowni. Bądź łaskawa te 20 rs posłać na Mokotowską 49" [...] – ibidem, s. 284.
  12. ↑ Stanisław Masłowski – Materiały...., op.cit. s. 197.
  13. ↑ https://www.kaczmarski.art.pl/tworczosc/wiersze/wiosna-1905/ – https://www.youtube.com/watch?v=WozUE6r8X0I.
  14. ↑ Komentarz do wspomnianej piosenki Kaczmarskiego zamieściła Małgorzata Lisecka (Uniwersytet Mikołaja Kopernika) – „DROGI SWEJ NIE WIDZĄ...” WIOSNA 1905 – „Przegląd Humanistyczny” nr 6, 2013 – zob. https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/1840/wiosna%201905.pdf?sequence=1 (dostęp pon, 25 lip 2022, 17:18:28).

Literatura[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wiosna_1905&oldid=73367359”