William Friedkin – Wikipedia, wolna encyklopedia

William Friedkin
Ilustracja
William Friedkin (2017)
Imię i nazwisko przy narodzeniu

William David Friedkin

Data i miejsce urodzenia

29 sierpnia 1935
Chicago

Data i miejsce śmierci

7 sierpnia 2023
Los Angeles

Zawód

reżyser
producent filmowy
scenarzysta

Współmałżonek

Jeanne Moreau
(1977–1979; rozwód)
Lesley-Anne Down
(1982–1985; rozwód)
Kelly Lange
(1987–1990: rozwód)
Sherry Lansing
(1991–2023; jego śmierć)

Lata aktywności

1962–2023

podpis

William David Friedkin (ur. 29 sierpnia 1935 w Chicago, zm. 7 sierpnia 2023 w Los Angeles[1]) – amerykański reżyser, producent filmowy i scenarzysta, ściśle utożsamiany z ruchem „Nowe Hollywood” lat 70. XX wieku[2][3].

Rozpoczynając karierę od filmów dokumentalnych na początku lat 60. XX wieku, wyreżyserował dreszczowiec kryminalny Francuski łącznik (1971), który zdobył pięć Oscarów, w tym za najlepszy film, najlepszy scenariusz adaptowany i najlepszą reżyserię, oraz horror o zjawiskach nadprzyrodzonych Egzorcysta (1973), za który otrzymał Złoty Glob dla najlepszego reżysera i nominację do Oscara dla najlepszego reżysera[4].

14 sierpnia 1997 otrzymał własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 6925 Hollywood Boulevard[5][6].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Chicago[7] w stanie Illinois. W 1953 ukończył Senn High School[8], gdzie nie był zbyt dobrym uczniem, ale grał w koszykówkę na tyle dobrze, że mógł rozważyć przejście na zawodowstwo[9]. Jednak chciał zmienić ścieżkę kariery na dziennikarstwo[9]. Jako nastolatek zaczął chodzić do kina, gdzie oglądał m.in. Widmo, Cenę strachu i Psychozę. W 1960, w wieku 25 lat po obejrzeniu Obywatela Kane’a Orsona Wellesa, podjął decyzję o karierze filmowca[8].

Kariera[edytuj | edytuj kod]

William Friedkin (1971)

Początkowo reżyserował na potrzeby telewizji. W 1962 zrealizował telewizyjny film dokumentalny The People vs. Paul Crump o więźniu Paulu Crumpie, który siedział w celi śmierci za rozbój i morderstwo, a zyskał międzynarodowy rozgłos i został zwolniony warunkowo po napisaniu powieści Burn, Killer, Burn[10]. W 1965 był reżyserem jednego z odcinków serialu NBC Spotkanie z Alfredem Hitchcockiem (The Alfred Hitchcock Hour) – pt. „Off Season”, sygnowanego przez Alfreda Hitchcocka[11]. W 1967 zadebiutował w kinie komedią Dobre czasy (Good Times) z udziałem Sonny’ego Bono i Cher[12]. Jego najgłośniejsze dzieła powstały w pierwszej połowie lat 70. W 1971 nakręcił obsypanego Oscarami Francuskiego łącznika (sam otrzymał statuetkę dla najlepszego reżysera), a w 1973 powstał Egzorcysta, jeden z najlepszych horrorów w historii kina[13]. Żaden z jego kolejnych filmów nie dorównał klasą wymienionym arcydziełom[13].

W 1981 na Broadwayu reżyserował spektakl Duet dla jednego[14] z udziałem Anne Bancroft i Maxa von Sydowa.

Jego dramat kryminalny Zadanie specjalne (1980) z Alem Pacino po premierze został źle przyjęty przez krytyków i zdobył dwie nominacje do Złotej Maliny: dla najgorszego reżysera i najgorszego scenariusza[12]. Produkcja wywołała kontrowersje wśród protestujących na rzecz praw gejów[12]. Kolejne realizacje to: Żyć i umrzeć w Los Angeles (1985), Jade (1995)[15], Regulamin zabijania (2000) i Zabójczy Joe (Killer Joe, 2011) z Matthew McConaugheyem i Giną Gershon[16].

Zmarł 7 sierpnia 2023 w swoim domu w Bel Air w Los Angeles w Kalifornii z powodu niewydolności serca i zapalenia płuc w wieku 87 lat[13][9].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

William Friedkin i jego żona Sherry Lansing (2012)

William David Friedkin był synem Rachael (z domu Green), pielęgniarki, i Louisa Friedkina, marynarza handlowego, sprzedawcy odzieży męskiej i półprofesjonalnego gracza w softball[17]. Jego ojciec urodził się w Illinois w USA w rodzinie rosyjskich Żydów, a matka była żydowską emigrantką z Ukrainy, która urodziła się w Kijowie[18].

Był czterokrotnie żonaty. Na początku lat 70. związany był z Kitty Hawks (ur. 1946), córką reżysera Howarda Hawksa. W latach 1972–76 pozostawał w nieformalnym związku z tancerką i choreografką Jennifer Nairn-Smith, z którą miał syna Cedrica (ur. 1976). 8 lutego 1977 zawarł związek małżeński z francuską aktorką Jeanne Moreau[19]. W 1979 doszło do rozwodu[19]. W latach 1982–1985 jego drugą żoną była aktorka Lesley-Anne Down[19], z która miał syna Jacka Anthony’ego (ur. 30 sierpnia 1982)[20]. Związek małżeński z dziennikarką Kelly Lange trwał od 7 czerwca 1987 do 1990 roku[21][22]. 6 lipca 1991 poślubił producentkę filmową Sherry Lansing[23].

Friedkin wychował się jako Żyd, ale w późniejszym życiu nazwał siebie agnostykiem[24].

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Filmy kinowe[edytuj | edytuj kod]

Rok Tytuł Reżyser Scenarzysta Producent
1967 Dobre czasy (Good Times) T niewymieniony
1968 Przyjęcie urodzinowe (The Birthday Party) T
1968 Noc, w którą zamordowano Minsky’ego (The Night They Raided Minsky’s) T
1970 The Boys in the Band T
1971 Francuski łącznik (The French Connection) T niewymieniony
1973 Egzorcysta (The Exorcist) T
1977 Cena strachu (Sorcerer) T niewymieniony T
1979 Skok na Brinka (The Brink’s Job) T
1980 Zadanie specjalne (Cruising) T T T
1983 Układ stulecia (Deal of the Century) T
1985 Żyć i umrzeć w Los Angeles (To Live and Die in L.A.) T T
1987 Szaleństwo (Rampage) T T T
1990 Opiekunka (The Guardian) T T
1994 Drużyna asów (Blue Chips) T
1995 Jade T niewymieniony
2000 Regulamin zabijania (Rules of Engagement) T
2003 Nożownik (The Hunted) T
2007 Fobia (Bug) T T
2011 Zabójczy Joe (Killer Joe) T
2023 The Caine Mutiny Court-Martial T T

Filmy TV[edytuj | edytuj kod]

Rok Tytuł
1986 KOT. Squad (C.A.T. Squad)
1988 KOT. Squad: Python Wolf (C.A.T. Squad: Python Wolf)
1994 Jailbreakers
1997 Dwunastu gniewnych ludzi (12 Angry Men)

Seriale[edytuj | edytuj kod]

Rok Tytuł Odcinek
1965 Spotkanie z Alfredem Hitchcockiem (The Alfred Hitchcock Hour) „Off Season”
1967 The Pickle Bros. pilot
1985 The Twilight Zone „Nightcrawlers”
1992 Opowieści z krypty (Tales from the Crypt) „On a Deadman’s Chest”
2007 CSI: Kryminalne zagadki Las Vegas (CSI: Crime Scene Investigation) „Cockroaches”
2009 „Mascara”

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Rok Nagroda Kategoria Film
1972 Złoty Glob Najlepsza reżyseria[25] Francuski łącznik (1971)
Nagroda Akademii Filmowej Najlepsza reżyseria[25]
1974 Złoty Glob Najlepsza reżyseria[25] Egzorcysta (1973)
1991 Nagroda Saturn Nagroda pamięci George’a Pala[25]
1999 Nagroda Prezydenta[25]
2006 59. MFF w Cannes Nagroda FIPRESCI[25] Robak (2006)
2007 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Monachium Nagroda CineMerit[25]
Kataloński Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sitges Nagroda honorowa wehikułu czasu[25]
2009 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Locarno Lampart honoru[25]
2011 68. MFF w Wenecji Złota Mysz[25] Zabójczy Joe (2011)
2013 Nagroda Saturn Nagroda za całokształt twórczości[25]
70. MFF w Wenecji Honorowy Złoty Lew[25]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Nie żyje William Friedkin. Reżyser „Egzorcysty” miał 87 lat, Onet.pl, 7 sierpnia 2023 [dostęp 2023-08-07] [zarchiwizowane z adresu 2023-08-07] (pol.).
  2. June 1977: When New Hollywood Got Weird. The Film Stage, 2017-06-21. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  3. William Friedkin Biography. AllMovie. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  4. William Friedkin Awards. AllMovie. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  5. William Friedkin. Walk of Fame. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  6. Gary Goldstein: Hollywood Star Walk: William Friedkin. „Los Angeles Times”, 2010-07-14. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  7. William Friedkin. Rotten Tomatoes. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  8. a b Stephen Galloway: William Friedkin, Acclaimed Director of ‘The French Connection’ and ‘The Exorcist,’ Dies at 87. „The Hollywood Reporter”, 2023-08-07. [dostęp 2016-12-08]. (ang.).
  9. a b c Carmel Dagan: William Friedkin, ‘The Exorcist’ Director, Dies at 87. „Variety”, 2023-08-07. [dostęp 2016-12-08]. (ang.).
  10. Associated Press: Paul Crump, 72, Killer Who Wrote Novel. „The New York Times”, 2002-10-17. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  11. Christi Carras: William Friedkin, director of ‘The Exorcist’ and ‘The French Connection,’ dies at 87. „Los Angeles Times”, 2023-08-07. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  12. a b c Benjamin Lee: William Friedkin, director of The Exorcist and The French Connection, dies at 87. „The Guardian”, 2023-08-07. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  13. a b c William Grimes: William Friedkin, Director of ‘French Connection’ and ‘Exorcist,’ Dies at 87. „The New York Times”, 2023-08-07. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  14. William Friedkin. Internet Broadway Database. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  15. William Friedkin Director. FilmReference.com. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  16. Catherine Shoard: William Friedkin: 'If I wasn't a director, I might have become a serial killer'. „The Guardian”, 2012-06-29. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  17. William Friedkin Biography (1935–2023). FilmReference.com. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  18. William Friedkin Ethnicity of Celebs. EthniCelebs.com, 2023-07-27. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  19. a b c Richard Sanders: Director Billy Friedkin and Lesley-Anne Down Make a Home Movie-Divorce Hollywood Style. „People”, 1985-09-02. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  20. Jackson Friedkin w bazie IMDb (ang.)
  21. Ocala Star-Banner – Wyszukiwanie w archiwum Wiadomości Google, news.google.com [dostęp 2023-08-09] (ang.).
  22. Ruth Ryon, Still Anchored in the Hills, Los Angeles Times, 31 maja 1992 [dostęp 2023-08-09] (ang.).
  23. Paul Teetor: 'The Exorcist' Director William Friedkin Tells All in His No-Bullshit Memoir. „LA Weekly”, 2023-08-07. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  24. Brent Lang: Director William Friedkin on Clashes With Pacino, Hackman and Why an Atheist Couldn’t Helm 'The Exorcist'. Yahoo!, 2013-04-12. [dostęp 2023-08-08]. (ang.).
  25. a b c d e f g h i j k l William Friedkin Awards. IMDb. [dostęp 2023-08-08]. (ang.).

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]