Wielkie Łunawy – Wikipedia, wolna encyklopedia
wieś | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (III 2011) | 205[2] |
Strefa numeracyjna | 56 |
Kod pocztowy | 86-200[3] |
Tablice rejestracyjne | CCH |
SIMC | 0841739 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Chełmno | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego | |
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego | |
53°23′12″N 18°36′50″E/53,386667 18,613889[1] |
Wielkie Łunawy (niem. Groß Lunau[4]) – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie chełmińskim, w gminie Chełmno.
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 205 mieszkańców[2]. Jest piętnastą co do wielkości miejscowością gminy Chełmno.
Historia i zabytki
[edytuj | edytuj kod]Wieś wzmiankowana w 1222 roku[5], była w XVII wieku zasiedlana przez kolonistów holenderskich[6]. W 1396 roku wymieniona jako własność miasta Chełmna, zobowiązana do płacenia danin. W 1438 roku miejscowość stała się własnością zakonu krzyżackiego, w komturstwie grudziądzkim. W 1459 roku przywilej na Łunawy otrzymał Jan Kalkstein od wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ludwiga von Erlichshausen[7] Jan Kalkstein był przodkiem Kalkstein Stolińskich z pobliskiego Stolna[8]W XVI w. część wsi stała się własnością Chełmna, a część z młynem była jedną z własności królewskich w starostwie grudziądzkim. W 1604 roku pojawili się tutaj pierwsi mennonici.
Na terenie wsi znajduje się kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, do 1945 roku ewangelicki, zbudowany w 1855 roku z cegły, neoromański, wyposażenie współczesne, kilka elementów barokowych z XVIII wieku. Kościół wpisany jest do rejestru zabytków NID[9] pod nr A/1689 z 7.12.2015.
We wsi znajduje się drewniany dwór z około 1820 roku, pozostałości parku z początku XIX w. i zadbany cmentarz mennonicki. Oprócz tego zachowały się zabudowania dawniej używane jako młyn, kuźnia i zajazd.
II wojna światowa
[edytuj | edytuj kod]Przed wsią, na skrzyżowaniu drogi do Paparzyna, znajduje się kamień z tablicą poświęconą 3 pomordowanym mieszkańcom i 2 żołnierzom z 1939 roku. Po II wojnie światowej wysiedlono stąd niemieckich protestantów[10].
Turystyka i rekreacja
[edytuj | edytuj kod]Wielkie Łunawy są często odwiedzane przez turystów z Holandii, którzy odwiedzają groby przodków pochowanych w XVIII wieku[10]. Na okolicznym wzniesieniu wzdłuż strugi ciągnącej się na krawędzi zbocza wykonano ścieżkę dydaktyczną z ławkami i stołami. Atrakcją jest także wodospad.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 146447
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1463 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom V - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-11-19] .
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom V - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-02-01] .
- ↑ Gabriela Mazur , Leksykon Miejscowości powiatu chełmińskiego, 2020 .
- ↑ Złota księga szlachty polskiej. R.2 - Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa [online], www.wbc.poznan.pl [dostęp 2021-01-31] (pol.).
- ↑ Żychliński Teodor , Złota księga szlachty polskiej. R.2, Leitgeber Jarosław, 1880 [dostęp 2023-12-11] .
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024, s. 26 [dostęp 2016-05-22] .
- ↑ a b Marek Weckwerth. Ścieżką przeszłości nad Wisłą. „Gazeta Pomorska”, s. 20, 2010-07-11.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Grudziądz i okolice. Przewodnik Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, Biblioteka Miejska w Grudziądzu, Grudziądz 1990
- Pod. red. Roberta Goni i Włodzimierza Bykowskiego, Dolina Dolnej Wisły dla ciekawych - przewodnik przyrodniczo-turystyczny, Wyd. TPDW, ZPKChiN, Apeiron. Świecie, 2010. Wydanie I, ISBN 978-83-61821-08-3, ISBN 978-93-62303-05-2