French
DeutschWładysław Hańcza – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Władysław Hańcza | |
| Imię i nazwisko | Władysław Tosik |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 18 maja 1905 |
| Data i miejsce śmierci | 19 listopada 1977 |
| Zawód | |
| Współmałżonek | 1. Helena Chaniecka (rozwód) |
| Lata aktywności | 1927–1977 |
| Odznaczenia | |
    | |
Władysław Hańcza; właśc. Władysław Tosik (ur. 18 maja 1905 w Łodzi, zm. 19 listopada 1977 w Warszawie) – polski aktor filmowy i teatralny, pedagog.
Młodość i kariera sceniczna[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w Łodzi 18 maja 1905 w rodzinie związanej z przemysłem włókienniczym[1]. Syn Władysława Tosika i Karoliny z Chanieckich. Nazwisko Tosik zostało zmienione 17 lipca 1946 aktem nr XX.O.IV.3-1/76/46 prezydenta miasta Łodzi. W 1924 zdał maturę w Gimnazjum Humanistycznym im. ks. I. Skorupki w Łodzi. Początkowo miał być inżynierem włókiennikiem, ale sprawy rodzinne przeszkodziły mu w wyjeździe na studia do Belgii. Wtedy zdecydował przenieść się do Poznania, gdzie na Uniwersytecie Poznańskim podjął studia filozoficzne i polonistyczne, które przerwał w 1927, by rozpocząć naukę w Szkole Dramatycznej przy Teatrze Polskim w Poznaniu.
27 listopada 1927 zadebiutował jako aktor na poznańskiej scenie rolą Hermesa w przedstawieniu Noc listopadowa według Wyspiańskiego. W czerwcu 1929 zdał egzamin kwalifikacyjny ZASP-u i stał się pełnoprawnym aktorem. Na poznańskiej scenie występował do roku 1930, później do wybuchu wojny grał kolejno w: Teatrze Śląskim w Katowicach w latach 1930–1931, Teatrze Miejskim w Toruniu w latach 1931–1932, Teatrze Stanisławy Wysockiej w Łodzi w latach 1932–1933, ponownie w Teatrze Polskim w Poznaniu w latach 1933–1937 oraz w łódzkich teatrach – w sezonie 1937/1938 w teatrze Kameralnym[2] i Teatrze Miejskim w latach 1937–1939. Tuż przed wybuchem wojny przeniósł się do Warszawy, gdzie miał grać w Teatrze Narodowym. W czasie wojny pracował w Warszawie jako magazynier i konwojent. Po upadku powstania warszawskiego został wywieziony przez Niemców do obozu pracy w Chociebużu, gdzie przebywał od października 1944 do maja 1945.
Po powrocie do kraju występował w latach 1945–1946 i 1947–1948 w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi, a w sezonie 1946–1947 krótko grał w Krakowie, gdzie zadebiutował również jako reżyser teatralny. W 1948 rozpoczął pracę w Teatrze Polskim w Warszawie, którego aktorem pozostał aż do śmierci w 1977. Lektor Polskiej Kroniki Filmowej w latach 1944–1953. Przez wiele lat był wykładowcą PWST w Warszawie.
Kariera filmowa[edytuj | edytuj kod]
W filmie zadebiutował dopiero po wojnie rolą byłego obozowego kapo Filipa w filmie Dwie godziny z 1946 (premiera odbyła się w 1957). To właśnie role filmowe przyniosły Hańczy największą popularność i uznanie. Zagrał w ok. 40 filmach i serialach telewizyjnych; kreował zwykle role drugoplanowe, jednak jego wyrazista sylwetka, dykcja i charakterystyczny głos zwracały uwagę i utrwalały się w pamięci. Prawdziwą sławę i stałe miejsce w pamięci widzów przyniosły mu głównie trzy wybitne filmowe kreacje. Pierwsza z nich to Władysław Kargul w komediowej trylogii Sylwestra Chęcińskiego, na którą składają się filmy: Sami swoi (1967), Nie ma mocnych (1974) oraz Kochaj albo rzuć (1977). Stworzył w nich niezapomniany duet z Wacławem Kowalskim. Kolejnymi wielkimi rolami Hańczy były: Maciej Boryna w serialu Chłopi (1971–1972) Jana Rybkowskiego oraz Janusz Radziwiłł w Potopie (1974) Jerzego Hoffmana.
22 lipca 1973 otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia[3].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną Hańczy była aktorka Helena Chaniecka. Byli małżeństwem od 1929 do rozwodu w 1948[4]. Mieli jednego syna, również Władysława[5] (1932–1966). Jego drugą żoną była popularna aktorka Barbara Ludwiżanka. Byli małżeństwem do śmierci Hańczy w 1977[6]. Nie mieli dzieci.
.JPG)
Zachorował niespodziewanie jesienią 1977. Trafił do szpitala w Warszawie, gdzie zmarł 19 listopada 1977. Miał 72 lata. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 167-3-3)[7]. W 1990 spoczęła obok niego żona, Barbara Ludwiżanka.
Filmografia[edytuj | edytuj kod]
Role teatralne[edytuj | edytuj kod]
- Horsztyński, jako Horsztyński
- Rozdroże miłości (1947), jako ksiądz Jan
- Na dnie (1949), jako Bubnow
- Lorenzaccio (1955), jako Alexandro Medici
- Dziady (1955), jako senator
- Maria Stuart (1958), jako Botwel
- Mazepa (1958), jako wojewoda
- Don Carlos (1960), jako Inkwizytor (także reżyseria)
- Pożądanie w cieniu wiązów (1961), jako Cabot
- Król Lear (1962), jako król Lear
- Bracia Karamazow (1963), jako Fiodor
- Borys Godunow (1963), jako Borys Godunow
- Lilla Weneda (1968), jako Derwid
- Martwe dusze, (1969); reżyseria
- Zmierzch długiego dnia (1972), jako James Tyrone
- Przy pełni księżyca (1977), jak Matwiej (ostatnia teatralna rola)
Słuchowiska dla dzieci[edytuj | edytuj kod]
- Czerwony kapturek (1961), jako Wilk
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Order Sztandaru Pracy I klasy (1976)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1964)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)[8]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[9]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stanisław Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938, s. 248–249.
- ↑ „Łódź w Ilustracji”, 1 I 1938, nr 1, s. 1 (w sztuce G. Zapolskiej Kobieta bez skazy).
- ↑ Dziennik Polski, rok XXIX, nr 172 (9145), s. 2.
- ↑ Helena Chaniecka, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2022-09-06].
- ↑ niektóre źródła podają formę imienia Włodzisław; np. Tomasz Mościcki Władysław Hańcza w: culture.pl lub Stanisław Dąbrowski, Zbigniew Raszewski Słownik biograficzny teatru polskiego, IS PAN PWN 1994, albo Włodzimierz, np. Słowo Ludu, nr 110, 10–11 maja 1958
- ↑ Tygodnik „Życie na Gorąco” nr 18, 5 maja 2016, s. 32–33.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: WŁADYSŁAW HAŃCZA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-06-13].
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- E. Bielska, Władysław Hańcza.
- Władysław Hańcza w bazie filmpolski.pl
- Władysław Hańcza, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-09].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Władysław Hańcza w bazie IMDb (ang.)
- Władysław Hańcza w bazie Filmweb
- Władysław Hańcza na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Władysław Hańcza w bazie Akademii Polskiego Filmu
- Władysław Hańcza o swoich rolach, wirtualny album