Ulica Belwederska w Warszawie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ulica Belwederska w Warszawie
Sielce, Ujazdów
Ilustracja
Ulica Belwederska przy ul. Chełmskiej i Dolnej
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Długość

1470 m[1]

Przebieg
ul. Jana III Sobieskiego
światła 0 m ul. Chełmska / ul. Dolna
190 m ul. Turecka
220 m ul. Promenada
230 m ul. Piaseczyńska
260 m ul. L. Nabielaka
450 m ul. Sułkowicka
480 m ul. A. Grottgera
światła 640 m ul. J. Gagarina

ul. Spacerowa

880 m ul. Lądowa
1040 m ul. A. Sulkiewicza
1130 m ul. Parkowa
1390 m ul. Klonowa
światła 1470 m ul. Bagatela
Al. Ujazdowskie
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Belwederska w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Ulica Belwederska w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Belwederska w Warszawie”
Ziemia52°12′37,6″N 21°01′40,3″E/52,210444 21,027861
Ulica Belwederska na wysokości ul. Tureckiej, widok w kierunku północnym

Ulica Belwederska – ulica w warszawskich dzielnicach Śródmieście i Mokotów.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ulica Belwederska powstała w XVII wieku jako droga wiodąca z Warszawy do Wilanowa. W 1593 wzniesiono przy niej drewniany kościół św. Anny i Małgorzaty, istniejący do 1818 roku, a tuż obok niego – willę Krzysztofa Zygmunta Paca zwaną Belwederem. Od nazwy tej posiadłości w latach 80. XVIII wieku została utworzona nazwa ulicy[2].

W 1780 roku w rejonie ul. Grottgera powstał Zameczek z Salonem – pawilon w formie ruiny należący do zespołu zabudowań pałacu Izabeli Lubomirskiej przy ul. Puławskiej, zwanego później pałacem Szustra. Autorem projektu Zameczku był Szymon Bogumił Zug.

Usypane w 1770 roku okopy Lubomirskiego większy odcinek ulicy pozostawiły poza granicami Warszawy. Za linią wału od XVIII wieku rozwijały się cegielnie, należące do magnaterii i Dominika Merliniego, architekta Stanisława Augusta Poniatowskiego. Po 1830 roku cegielnie przeszły na własność Wawrzyńca Mikulskiego, zaś w ich pobliżu wzniesiono domy robotnicze, będące jednymi z najwcześniej powstałych obiektów tego typu w mieście. Efektem działania cegielni były liczne glinianki i kanały; ich reliktem jest staw Morskie Oko w Parku Morskie Oko. W sąsiedztwie parku utworzono w XIX wieku miejsce zabaw zwane Promenadą, gdzie działała knajpka o tej samej nazwie. Jej właściciel doprowadził do swego lokalu kolejkę konną od Rogatek Belwederskich; stała się ona zaczątkiem istniejącej w latach 1892–1957 kolejki wilanowskiej kursującej ulicą Belwederską i dalej przez Sadybę do Wilanowa[3].

Od drugiej połowy XIX wieku przy ulicy działały liczne fabryki; do większych zaliczała się usytuowana u zbiegu z ul. Piaseczyńską Fabryka Naczyń Mleczarskich „K. Miller i S-ka”, zatrudniająca ponad 100 osób.

W 1881 roku u zbiegu z ul. Sułkowicką wybudowano schronisko dla paralityków, należące do gminy Ewangelicko-Augsburskiej. Budynek wzniesiono według projektu Jana Kacpra Heuricha. Po 1899 roku zabudowania powiększono o nowy pawilon zaprojektowany przez Józefa Piusa Dziekońskiego.

W 1908 roku do Warszawy przyłączono odcinek Belwederskiej aż po ul. Promenada; tereny znajdujące się pomiędzy ulicami Humańską a Dworkową nadal należały do kolonii wsi Mokotów. Pierwsze kamienice czynszowe powstawały przy Belwederskiej od początków XX wieku; okres międzywojenny przyniósł budowę licznych domów jednorodzinnych, w tym niezachowanej willi gen. Władysława Sikorskiego wzniesionej u zbiegu z ul. Turecką.

Rok 1939 nie przyniósł wielkich zniszczeń w zabudowie ulicy. W maju 1940 nazwa ulicy została zmieniona przez niemieckie władze okupacyjne na Sonnenstrasse[4].

W okresie powojennym wyburzono szereg ocalałych zabytków: w 1952 roku XVIII-wieczny Zameczek z Salonem Szustrów, po 1966 roku willę Sikorskiego, zaś po 1970 roku – zabudowania zakładu paralityków z czynną kaplicą, co wywołało protesty.

W 1955 przy ulicy wzniesiono monumentalny gmach Ambasady ZSSR nawiązujący do architektetury klasycystycznej, zaprojektowany przez Wielikanowa i Rożena[5]. W latach 1980–1981 u zbiegu z ul. Gagarina wzniesiono Centralny Dom Handlowy „Dom Książki” (Uniwersus) zaprojektowany przez Leszka Sołonowicza. Późnomodernistyczny budynek w typie kontenerowca był inspirowany twórczością Jamesa Stirlinga[6].

W 2022 ciągowi pieszo-jezdnemu usytuowanemu wzdłuż ulicy, po jej zachodniej stronie, na odcinku między ul. Bagatela a ul. Spacerową nadano nazwę aleja Ofiar Rosyjskiej Agresji[7].

Po zachodniej stronie ulicy biegnie droga rowerowa[8].

Ważniejsze obiekty[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Mapa Warszawy [online], Urząd m.st. Warszawy [dostęp 2023-11-04].
  2. Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 63. ISBN 83-86619-97X.
  3. Zbigniew Kaliciński: O Starówce, Pradze i ciepokach. 1983: Książka i Wiedza, s. 131. ISBN 83-05-11128-8.
  4. Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 48. ISBN 978-83-07-03239-9.
  5. Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 50.
  6. Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1965-1989. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 56. ISBN 83-908950-7-2.
  7. Uchwała nr LXXI/2342/2022 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 13 października 2022 r. w sprawie nadania nazwy obiektowi miejskiemu w dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego nr 10916 [on-line]. 25 października 2023. [dostęp 2023-02-24].
  8. Jarosław Osowski. Piesi będą bezpieczniejsi. „Gazeta Stołeczna”, s. 1, 29 grudnia 2015. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]