Ukaz czerwcowy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ukaz czerwcowy – ukaz Jego Cesarsko-Królewskiej Mości dotyczący urządzenia włościan z 26 maja (7 czerwca) 1846 r.[1] Dekret wydany 7 czerwca 1846 przez cesarza Rosji i króla Polski Mikołaja I, dotyczący poprawy sytuacji ekonomicznej chłopów w Królestwie Polskim.

Ukaz czerwcowy był reakcją na rabację chłopską w Galicji i miał on na celu zapobieżenie rozszerzeniu się buntów chłopskich na teren Królestwa Polskiego. Akt ten wprowadzał korzystne dla chłopów zmiany łagodzące ucisk feudalny. Były to m.in. zakaz rugowania chłopów z posiadanych gospodarstw rolnych o powierzchni większej niż trzy morgi oraz zniesienie darmochy (daremszczyzny) - tj. darmowej pracy chłopów na rzecz dworu, nie wchodzącej w wymiar pańszczyzny[2]. Prace, których obowiązek zniesiono powyższym ukazem, obejmowały m.in. pasanie koni dworskich, odbywanie stróży dworskiej, pilnowanie w nocy kop zboża w polu, czy wycieranie sadzy w budynkach plebańskich[3].

Ukaz czerwcowy bronił chłopów przed rugami, jednak wbrew intencjom jego twórców nie zapobiegał niekorzystnym dla chłopów zabiegom, jakich dokonywali feudałowie. Jednym z takich działań była zamiana gruntów. Przykładowo, chłopi z gminy Parzno w powiecie piotrkowskim w wyniku zamiany gruntów zostali bardzo skrzywdzeni, o czym napisali w skardze: Grunta przez nas od wieków używane i posiadane do folwarków wcielone, a w miejsce ich piaski i nieużytki nam nadane zostały[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dziennik Praw Królestwa Polskiego Nr 118 [1], tom 38, s. 4 - 17). Szczegółowe wyliczenie dopuszczalnych powinności zawierało postanowienie Rady Administracyjnej z 14 (26) listopada 1846 r. znoszące darmochy w dobrach prywatnych mieyskich i wieyskich (Dziennik Praw Królestwa Polskiego Nr 119), tom 38, s. 252 - 293.
  2. ↑ Praca zbiorowa, Słownik historii Polski i świata, Katowice 2005, s. 286.
  3. ↑ Robert Zwierzyniecki: Zarys historii wsi parafii Szaniec, Kraków 2017, s. 62–63.
  4. ↑ Caban i Markowski 1999 ↓, s. 18.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Wiesław Caban, Mieczysław Markowski: Wieś a dwór na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Wyd. 1. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, 1999. ISBN 83-7133-106-1.
  • Robert Zwierzyniecki: Zarys historii wsi parafii Szaniec. Kraków: 2017. ISBN 978-83-8104-498-1.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ukaz_czerwcowy&oldid=70790341”