Torton – Wikipedia, wolna encyklopedia

System	Oddział	Piętro	Wiek (mln lat)
Czwartorzęd	Plejstocen	Gelas	młodsze
Neogen	Pliocen	Piacent	2,58–3,6
	Pliocen	Zankl	3,6–5,333
	Miocen	Messyn	5,333–7,246
		Torton	7,246–11,63
		Serrawal	11,63–13,82
		Lang	13,82–15,97
		Burdygał	15,97–20,44
		Akwitan	20,44–23,03
Paleogen	Oligocen	Szat	starsze
Podział neogenu według IUGS, luty 2022

Torton (ang. Tortonian)

w sensie geochronologicznym – piąty wiek epoki miocenu w erze kenozoicznej, którego początek datuje się na około 11,608 a koniec na 7,246 mln lat temu. Torton jest młodszy od serrawalu a starszy od messynu.

w sensie chronostratygraficznym – piąte piętro miocenu, wyższe od serrawalu i niższe od messynu. Stratotyp dolnej granicy tortonu znajduje się na klifie u podnóża wzgórza Monte dei Corvi koło Ankony we Włoszech.

Nazwa piętra (wieku) pochodzi od włoskiego miasta Tortona.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

p
d
e

Geologiczna historia Ziemi

Prekambr (nieformalny; 4,567 mld lat temu – 538,8 mln lat temu)

W lewych kolumnach znajdują się eony; prawa kolumna: pogrubionym tekstem zaznaczone są ery; zwykłym tekstem zaznaczone są okresy
Hadeik (4,567 – 4,0 mld lat temu)
Archaik (4,0 – 2,5 mld lat temu)	Eoarchaik (4 – 3,6 mld lat temu) Paleoarchaik (3,6 – 3,2 mld lat temu) Mezoarchaik (3,2 – 2,8 mld lat temu) Neoarchaik (2,8 – 2,5 mld lat temu)
Proterozoik (2,5 mld lat temu – 538,8 mln lat temu)	Paleoproterozoik (2,5 – 1,6 mld lat temu) Sider (2,5 – 2,3 mld lat temu) Riak (2,3 – 2,05 mld lat temu) Orosir (2,05 – 1,8 mld lat temu) Stater (1,8 – 1,6 mld lat temu) Mezoproterozoik (1,6 – 1 mld lat temu) Kalim (1,6 – 1,4 mld lat temu) Ektas (1,4 – 1,2 mld lat temu) Sten (1,2 – 1 mld lat temu) Neoproterozoik (1 mld lat temu – 542 mln lat temu) Ton (1 mld lat temu – 720 mln lat temu) Kriogen (720 – 635 mln lat temu) Ediakar (635 – 538,8 mln lat temu)

Fanerozoik (538,8 mln lat temu – dziś)

Poziomo zaznaczono ery; W lewych kolumnach znajdują się okresy; prawa kolumna: pogrubionym tekstem zaznaczone są epoki; zwykłym tekstem zaznaczone są wieki

Paleozoik (538,8 – 251,9 mln lat temu)

Kambr (538,8 – 485,4 mln lat temu)	Terenew (538,8 – 521 mln lat temu) Fortun (538,8 – 529 mln lat temu) wiek 2 (529 – 521 mln lat temu) Epoka 2 (521 – 509 mln lat temu) wiek 3 (521 – 514 mln lat temu) wiek 4 (514 – 509 mln lat temu) Miaoling (509 – 497 mln lat temu) Wuliuan (509 – 504,5 mln lat temu) Drum (504,5 – 500,5 mln lat temu) Gużang (500,5 – 497 mln lat temu) Furong (497 – 485,4 mln lat temu) Paib (497 – 494 mln lat temu) Dziangszan (494 – 489,5 mln lat temu) wiek 10 (489,5 – 485,4 mln lat temu)
Ordowik (485,4 – 443,8 mln lat temu)	Wczesny ordowik (485,4 – 470,0 mln lat temu) Tremadok (485,4 – 477,7 mln lat temu) Flo (477,7 – 470,0 mln lat temu) Ordowik środkowy (470,0 – 458,4 mln lat temu) Daping (470,0 – 467,3 mln lat temu) Darriwil (467,3 – 458,4 mln lat temu) Ordowik późny (458,4 – 443,8 mln lat temu) Sandb (458,4 – 453,0 mln lat temu) Kat (453,0 – 445,2 mln lat temu) Hirnant (445,2 – 443,8 mln lat temu)
Sylur (443,8 – 419,2 mln lat temu)	Landower (443,8 – 433,4 mln lat temu) Ruddan (443,8 – 440,8 mln lat temu) Aeron (440,8 – 438,5 mln lat temu) Telicz (438,5 – 433,4 mln lat temu) Wenlok (433,4 – 427,4 mln lat temu) Szejnwud (433,4 – 430,5 mln lat temu) Homer (430,5 – 427,4 mln lat temu) Ludlow (427,4 – 423,0 mln lat temu) Gorst (427,4 – 425,6 mln lat temu) Ludford (425,6 – 423,0 mln lat temu) Przydol (423,0 – 419,2 mln lat temu)
Dewon (419,2 – 358,9 mln lat temu)	Wczesny dewon (419,2 – 393,3 mln lat temu) Lochkow (419,2 – 410,8 mln lat temu) Prag (410,8 – 407,6 mln lat temu) Ems (407,6 – 393,3 mln lat temu) Dewon środkowy (393,3 – 382,7 mln lat temu) Eifel (393,3 – 387,7 mln lat temu) Żywet (387,7 – 382,7 mln lat temu) Dewon późny (382,7 – 358,9 mln lat temu) Fran (382,7 – 372,2 mln lat temu) Famen (372,2 – 358,9 mln lat temu)
Karbon (358,9 – 298,9 mln lat temu)	Missisip (358,9 – 323,2 mln lat temu) Wczesny missisip/Turnej (358,9 – 346,7 mln lat temu) Środkowy missisip/Wizen (346,7 – 330,9 mln lat temu) Późny missisip/Serpuchow (330,9 – 323,2 mln lat temu) Pensylwan (323,2 – 298,9 mln lat temu) Wczesny pensylwan/Baszkir (323,2 – 315,2 mln lat temu) Środkowy pensylwan/Moskow (315,2 – 307,0 mln lat temu) Późny pensylwan (307,0 – 298,9 mln lat temu): Kasimow (307,0 – 303,7 mln lat temu) Gżel (303,7 – 298,9 mln lat temu)
Perm (298,9 – 251,9 mln lat temu)	Cisural (298,9 – 273,0 mln lat temu) Assel (298,9 – 293,5 mln lat temu) Sakmar (293,5 – 290,1 mln lat temu) Artinsk (290,1 – 283,5 mln lat temu) Kungur (283,5 – 273,0 mln lat temu) Gwadalup (273,0 – 259,5 mln lat temu) Road (273,0 – 266,9 mln lat temu) Word (266,9 – 264,3 mln lat temu) Kapitan (264,3 – 259,5 mln lat temu) Loping (259,5 – 251,9 mln lat temu) Wucziaping (259,5 – 254,1 mln lat temu) Czangsing (254,1 – 251,9 mln lat temu)

Mezozoik (251,9 – 66,0 mln lat temu)

Trias
(251,9 – 201,3 mln lat temu)

Wczesny trias (251,9 – 247,2 mln lat temu): Ind (251,9 – 251,2 mln lat temu); Olenek (251,2 – 247,2 mln lat temu)

Środkowy trias (247,2 – 235 mln lat temu): Anizyk (247,2 – 242 mln lat temu); Ladyn (242 – 237 mln lat temu)

Późny trias (237 – 201,3 mln lat temu): Karnik (237 – 227 mln lat temu); Noryk (227 – 208,5 mln lat temu); Retyk (208,5 – 201,4 mln lat temu)

Jura
(201,4 – 145,0 mln lat temu)

Jura wczesna (201,4 – 174,7 mln lat temu): Hettang (201,4 – 199,5 mln lat temu); Synemur (199,5 – 192,9 mln lat temu); Pliensbach (192,9 – 184,2 mln lat temu); Toark (184,2 – 174,7 mln lat temu)

Jura środkowa (174,7 – 161,5 mln lat temu): Aalen (174,7 – 170,9 mln lat temu); Bajos (170,9 – 168,2 mln lat temu); Baton (168,2 – 165,3 mln lat temu); Kelowej (165,3 – 161,5 mln lat temu)

Jura późna (161,5 – 145,0 mln lat temu): Oksford (161,5 – 154,8 mln lat temu); Kimeryd (154,8 – 149,2 mln lat temu); Tyton (149,2 – 145,0 mln lat temu)

Kreda
(145,0 – 66 mln lat temu)

Wczesna kreda (145,0 – 100,5 mln lat temu): Berrias (145,0 – 139,8 mln lat temu); Walanżyn (139,8 – 132,6 mln lat temu); Hoteryw (132,6 – 125,77 mln lat temu); Barrem (125,77 – 121,4 mln lat temu); Apt (121,4 – 113,0 mln lat temu); Alb (113,0 – 100,5 mln lat temu)

Późna kreda (100,5 – 66 mln lat temu): Cenoman (100,5 – 93,9 mln lat temu); Turon (93,9 – 89,8 mln lat temu); Koniak (89,8 – 86,3 mln lat temu); Santon (86,3 – 83,6 mln lat temu); Kampan (83,6 – 72,1 mln lat temu); Mastrycht (72,1 – 66 mln lat temu)

Kenozoik (66 mln lat temu – dziś)

Paleogen
(66 – 23,03 mln lat temu)

Paleocen (66 – 56 mln lat temu): Dan (66 – 61,6 mln lat temu); Zeland (61,6 – 59,2 mln lat temu); Tanet (59,2 – 56 mln lat temu)

Eocen (56 – 33,9 mln lat temu): Iprez (56 – 47,8 mln lat temu); Lutet (47,8 – 41,2 mln lat temu); Barton (41,2 – 37,71 mln lat temu); Priabon (37,71 – 33,9 mln lat temu)

Oligocen (33,9 – 23,03 mln lat temu): Rupel (33,9 – 27,82 mln lat temu); Szat (27,82 – 23,03 mln lat temu)

Neogen
(23,03 – 2,58 mln lat temu)

Miocen (23,03 – 5,332 mln lat temu): Akwitan (23,03 – 20,44 mln lat temu); Burdygał (20,44 – 15,97 mln lat temu); Lang (15,97 – 13,82 mln lat temu); Serrawal (13,82 – 11,63 mln lat temu); Torton (11,63 – 7,246 mln lat temu); Messyn (7,246 – 5,333 mln lat temu)

Pliocen (5,333 – 2,58 mln lat temu): Zankl (5,333 – 3,600 mln lat temu); Piacent (3,600 – 2,58 mln lat temu)

Czwartorzęd
(2,58 mln lat temu – dziś)

Plejstocen (2,58 mln lat temu – 11,7 tys. lat temu): Gelas (2,58 – 1,80 mln lat temu); Kalabr (1,80 mln lat temu – 774 tys. lat temu); Chiban (774 – 129 tys. lat temu); Późny plejstocen (129 – 11,7 tys. lat temu)

Holocen (11,7 tys. lat temu – dziś): Grenland (11,7 – 8,2 tys. lat temu); Northgrip (8,2 – 4,2 tys. lat temu); Megalaj (4,2 tys. – dziś)

Źródło: International Stratigraphic Chart, Międzynarodowa Komisja Stratygrafii, dostęp 22 maja 2023.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

International Commission on Stratigraphy. stratigraphy.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-07-11)]. (ang.)

Encyklopedia internetowa (wiek):

Britannica: science/Tortonian-Stage

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Torton&oldid=69381227”