Tim Burton – Wikipedia, wolna encyklopedia

Tim Burton
Ilustracja
Tim Burton (2012)
Prawdziwe imię i nazwisko

Timothy Walter Burton

Data i miejsce urodzenia

25 sierpnia 1958
Burbank

Zawód

reżyser, producent, scenarzysta, animator

Współmałżonek

Lena Gieseke
(1989–1991; rozwód)

Lata aktywności

od 1971

Odznaczenia
Kawaler Orderu Sztuki i Literatury (Francja)
podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Tim Burton, właśc. Timothy Walter Burton[1][2] (ur. 25 sierpnia 1958 w Burbank) – amerykański reżyser, scenarzysta, producent filmowy i animator[1]. Wyreżyserował takie filmy jak: Edward Nożycoręki, Jeździec bez głowy czy Batman[1].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Burbank w Kalifornii jako syn Jean Burton (z domu Erickson), późniejszej właścicielki sklepu z pamiątkami o tematyce kotów, oraz Williama „Billa” Burtona, byłego piłkarza ligi małoletniej, który pracował dla Departamentu Parków i Rekreacji Burbank[3]. Jako nastolatek Burton kręcił krótkometrażowe filmy na swoim podwórku przy Evergreen Street przy użyciu prymitywnych technik animacji poklatkowej lub kręcił je na filmie 8 mm bez dźwięku. W wieku 13 lat nakręcił Wyspę Doktora Agora (The Island of Doctor Agor). Burton uczęszczał do Providencia Elementary School w Burbank. Naukę kontynuował w Burbank High School, ale nie był szczególnie dobrym uczniem. Grał w drużynie piłki wodnej w Burbank High. Czerpał przyjemność z malowania, rysowania i oglądania filmów, a także czytając dzieła Edgara Allana Poego[4]. Na jego przyszłe prace duży wpływ miały prace takich bohaterów z dzieciństwa, jak dr. Seuss i Roald Dahl. W 1981 ukończył studia na wydziale animacji w California Institute of the Arts[5] w Walencji w Kalifornii. Jako student CalArts Burton wykonał krótkometrażowe filmy – Spodenki z łodyg selera potwora (Stalk of the Celery Monster) i Król i ośmiornica (King and Octopus).

Kariera[edytuj | edytuj kod]

Po studiach, w latach 70. rozpoczął pracę w jako animator w studiu Walta Disneya, współpracując przy animacji kilku kreskówek, w tym Rox i Rouky[6]. Po tym doświadczeniu zrealizował dwa filmy krótkometrażowe – animowany Vincent (1982) i Frankenweenie (1984).

Stał się znany ze swoich mrocznych, gotyckich, makabrycznych i dziwacznych filmów grozy i fantasy[7], takich jak Sok z żuka (1988), Edward Nożycoręki (1990), Miasteczko Halloween (1993), Ed Wood (1994), Jeździec bez głowy (1999), Gnijąca panna młoda (2005), Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street (2007), Mroczne cienie (2012) i Frankenweenie (2012). Jest także znany z takich przebojów kasowych, jak komedia przygodowa Wielka przygoda Pee Wee Hermana (1985), filmy o superbohaterach – Batman (1989) i kontynuacja Powrót Batmana (1992), filmie fantastycznonaukowym Planeta małp (2001), muzycznym filmie przygodowym Charlie i fabryka czekolady (2005) oraz filmie fantastycznym Alicja w krainie czarów (2010), który zarobił na całym świecie ponad 1 miliard dolarów[8].

W 1989 artysta otworzył własną firmę produkcyjną Tim Burton Productions. W 1997 wydał książkę The Melancholy Death of Oyster Boy & Other Stories, będącą zbiorem 23 historii pełnych czarnego humoru.

Zasiadał w jury konkursu głównego na 50. MFF w Cannes (1997) oraz w jury sekcji „Cinéfondation” na 59. MFF w Cannes (2006). Przewodniczył obradom jury na 63. MFF w Cannes (2010).

Cechy charakterystyczne twórczości[potrzebny przypis][edytuj | edytuj kod]

  • Często pracuje z aktorami Johnnym Deppem i Heleną Bonham Carter oraz twórcą muzyki filmowej Dannym Elfmanem.
  • Często pokazuje w filmach martwe psy, klaunów, owce, poskręcane drzewa, latarnie z wydrążonej dyni i strachy na wróble.
  • W większości filmów umieszcza scenę przy stole.
  • Jego filmy najczęściej mają gotycki podtekst.
  • Indywidualizuje logo początkowe filmu.
  • W jego filmach można zauważyć wpływ grafik Edwarda Goreya.
  • Często używa cieni, by stworzyć straszny, złowieszczy klimat filmu.
  • Jego dzieła zawierają dość dużo czarno-białych pasków, krętych spiral i zakręconych krawędzi.
  • Postacie z jego filmów często mają długie nogi i małe stopy oraz bladą skórę. Często w jego filmach pojawiają się bohaterowie z podkrążonymi oczami (Miasteczko Halloween, Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street, Gnijąca panna młoda Tima Burtona, Edward Nożycoręki, Alicja w krainie czarów, Mroczne cienie).
  • W swoich filmach pokazuje często głównych bohaterów jako postacie, które nie radzą sobie z otaczającą ich rzeczywistością i z problemami dotyczącymi normalnego życia. Z tego powodu są oni odrzucani i nieakceptowani. Burton potrafi w ten sposób pokazać problemy dręczące też jego.
  • Jego filmy zazwyczaj mają morał lub pouczenie, które można wywnioskować z treści, np.: Edward Nożycoręki – „inność” Edwarda powoduje lęk u ludzi i strach oraz nieakceptowanie takim jakim jest.

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

24 lutego 1989 poślubił Lenę Gieseke, jednak 31 grudnia 1991 doszło do rozwodu. W latach 1993–2001 był związany z Lisą Marie Smith. W 2001 związał się z aktorką Heleną Bonham Carter, z którą ma syna Billy’ego Raya (ur. 4 października 2003) oraz córkę Nell (ur. 15 grudnia 2007). Po 13 latach para rozstała się pod koniec 2014[9].

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Rok Tytuł Reżyser Scenarzysta Producent Obsada aktorska (rola)
1971 Wyspa Doktora Agora (The Island of Doctor Agor, film krótkometrażowy) T T doktor Agor
Prehistoric Caveman (film krótkometrażowy) T
Houdini: The Untold Story (film krótkometrażowy) T
1972 Tim’s Dreams (film krótkometrażowy) T
1974 1997 (film krótkometrażowy) T
1976 Houdini: The Untold Story Harry Houdini
1979 Wielka wyprawa muppetów (The Muppet Movie) Muppet
Doctor of Doom (film krótkometrażowy) T T Don Carlo
Stalk of the Celery Monster (film krótkometrażowy) T T T dr Maxwell Payne
King and Octopus Animation (film krótkometrażowy) T
1982 Vincent (film krótkometrażowy) T T
Luau (film krótkometrażowy) T Najwyższa Istota / Mortie
1983 Hansel and Gretel (TV) T
1984 Frankenweenie T T
1985 Wielka przygoda Pee Wee Hermana T bandyta w zaułku
Nowa seria Alfred Hitchcock przedstawia (serial TV)
odc.: „The Jar” 		T
Faerie Tale Theatre (serial TV)
odc.: „Aladyn i jego cudowna lampa” 		T
1988 Sok z żuka T
1989–1991 Żukosoczek (serial TV) T
1989 Batman T
1990 Edward Nożycoręki T T T
1992 Powrót Batmana T T
Hoffa trup leżący w trumnie
Samotnicy (Singles) Brian
1993 Miasteczko Halloween T
Pies Binfordów (serial TV) T
1994 Ed Wood T T
Chłopiec okrętowy T
1995 Batman Forever T
1996 Marsjanie atakują! T T
Jakubek i brzoskwinia olbrzymka T
1999 Jeździec bez głowy T
2001 Planeta Małp T
2003 Duża ryba T
2005 Charlie i fabryka czekolady T
Gnijąca panna młoda T T
2007 Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street T
2009 – 9 T
2010 Alicja w Krainie Czarów T
2012 Abraham Lincoln: Łowca wampirów T
Faceci w czerni III kosmita na ekranie telewizora
Frankenweenie T T T
Mroczne cienie T T
2014 Wielkie oczy (Big Eyes) T T
2016 Osobliwy dom pani Peregrine[10] T pasażer na atrakcję
Alicja po drugiej stronie lustra T
2019 Dumbo T T
2022 Wednesday (serial) T T

Teledyski[edytuj | edytuj kod]

Rok Tytuł Wykonawca
2008 „Bones” The Killers
2012 „Here with Me”
„Powerless” Linkin Park

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Tim Burton. Listal. [dostęp 2020-02-02]. (ang.).
  2. ↑ Personalidade: Tim Burton (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2020-02-02]. (port.).
  3. ↑ Joe Morgenstern (1999-04-09): Tim Burton, Batman and The Joker. „The New York Times”. [dostęp 2020-02-02]. (ang.).
  4. ↑ Hal Erickson: Tim Burton Biography. AllMovie. [dostęp 2020-02-02]. (ang.).
  5. ↑ Tim Burton Biography (1958-). Film Reference. [dostęp 2020-02-02]. (ang.).
  6. ↑ Tim Burton biographie. AlloCiné. [dostęp 2020-02-02]. (fr.).
  7. ↑ Tim Burton. MYmovies. [dostęp 2020-02-02]. (wł.).
  8. ↑ Tim Burton. Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-02-02]. (ang.).
  9. ↑ Helena Bonham Carter i Tim Burton potwierdzili rozstanie. Fakt.pl. [dostęp 2020-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-02)]. (pol.).
  10. ↑ Osobliwy dom pani Peregrine w bazie Filmweb

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Filmy w reżyserii Tima Burtona
1980-89
1990-99
2000-09
2010-19

Honorowy Złoty Lew
1969–1989
1990–2009
2010–
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tim_Burton&oldid=73181980”