Thomas Henry Huxley – Wikipedia, wolna encyklopedia

Thomas Henry Huxley
	; Thomas Henry Huxley w 1874
Państwo działania	Wielka Brytania
Kraj	Anglia
Data i miejsce urodzenia	4 maja 1825 ; Middlesex
Data i miejsce śmierci	29 czerwca 1895 ; Sussex
	profesor
	Specjalność: zoolog, paleontolog
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Thomas Henry Huxley (ur. 4 maja 1825 w Ealing w Middlesex, zm. 29 czerwca 1895 w Eastbourne w Susseksie) – angielski naukowiec: zoolog, paleontolog, fizjolog i filozof, a z wykształcenia lekarz; członek Royal Society, w latach 1883–1885 jego prezes, profesor Royal School of Mines i Royal College of Surgeons^[1]. Laureat Medalu Copleya.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był obrońcą i propagatorem darwinizmu, a także pionierem kierunku ewolucyjnego w naukach zoologicznych. Twierdził, że proces ewolucji dotyczy również człowieka ("Stanowisko człowieka w przyrodzie"). Adwersarz biskupa Oksfordu Samuela Wilberforce'a w słynnej debacie oksfordzkiej z 1860 roku^[a] pomiędzy ewolucjonistami a kreacjonistami. Przez złośliwych zwany buldogiem Darwina.

Badał pochodzenie płazów i ptaków oraz czaszki kręgowców. Ustalił genealogię konia i wykazał pochodzenie ptaków od gadów kopalnych i pochodzenie płazów od ryb. Badał również przemianę pokoleń u jamochłonów oraz podobieństwo ich budowy do listków zarodkowych. W poglądach filozoficznych reprezentował agnostycyzm.

Dzieła[edytuj | edytuj kod]

"O przyczynach zjawisk w naturze organicznej" (pełny tekst polski) 1862, wyd. pol. 1873
"Stanowisko człowieka w przyrodzie" 1863, wyd. pol. 1874
On the application of the laws of evolution to the arrangement of the Vertebrata and more particularly of the Mammalia. Proceedings of the Zoological Society of London, 1880:649 –662.
"Zasady fizjologii" 1866, wyd. pol. 1892, 1894, 1912
"Ewolucja i etyka" 1874, wyd. pol. 1904

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Krótki opis przebiegu debaty, która odbyła się w Muzeum Historii Naturalnej w Oxfordzie 30 czerwca 1860 roku, opublikował w roku 2010 The Guardian z okazji uroczystości odsłonięcia pamiątkowego cokołu w miejscu zdarzenia^[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Huxley Thomas Henry, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-29] .
↑ Alison Flood. Plinth commemorates Huxley-Wilberforce evolution debate. „The Guardian”, 10 września 2010. Guardian Media Group. ISSN 0261-3077. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Wiktor Werner, Między krytyką a fetyszyzacją. Różne reakcje na pojawienie się ewolucjonistycznej koncepcji natury. „Roczniki Antropologii Wiedzy”, Rocznik I (2004) 2005, s. 45–56
Wiktor Werner, Skandal ewolucji, idea ewolucji. O medialnym i ideologicznym aspekcie dyskusji wokół hipotezy ewolucyjnej. „Roczniki Antropologii Wiedzy”, Rocznik I (2004) 2005, s. 57–70
Michał Zaborski, Rafał Chmura, Karol Pieniak, Debaty, które zmieniły historię, [w:] Tomasz Dołęgowski, Wojciech Labuda (red.), Szermierka na słowa. O debacie oksfordzkiej i nie tylko, wyd. 1, Warszawa: Poltext, 2021, s. 213-245, ISBN 978-83-8175-313-5

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Thomas Henry Huxley – publikacje w bibliotece Polona

[3] Krótki opis przebiegu debaty, która odbyła się w Muzeum Historii Naturalnej w Oxfordzie 30 czerwca 1860 roku, opublikował w roku 2010 The Guardian z okazji uroczystości odsłonięcia pamiątkowego cokołu w miejscu zdarzenia^[2].

[1] Huxley Thomas Henry, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-29] .

[Guardian2010-2] Alison Flood. Plinth commemorates Huxley-Wilberforce evolution debate. „The Guardian”, 10 września 2010. Guardian Media Group. ISSN 0261-3077. (ang.).

[1]

[a]

[2]

lata 20.	1826: J. Ivory, J. Dalton 1827: F.G.W. Struve, H. Davy 1828: J.F. Encke, W.H. Wollaston 1829: Ch. Bell, E. Mitscherlich
lata 30.	1830: A.J. Balard, D. Brewster 1831–1832: nie przyznano 1833: A.P. de Candolle, J. Herschel 1834: Ch. Lyell, J.W. Lubbock 1835: M. Faraday, W.R. Hamilton 1836: G. Newport, J. Herschel 1837: W. Whewell 1838: W.F. Talbot, Th. Graham 1839: J. Ivory, M. Barry
lata 40.	1840: Ch. Wheatstone, J. Herschel 1841: E. Hodgkinson, R. Kane 1842: J.F. Daniell, W. Bowman 1843: Ch. Wheatstone, J.D. Forbes 1844: G. Boole, Th. Andrews 1845: G.B. Airy, Th.S. Beck 1846: M. Faraday, R. Owen 1847: G. Fownes, W.R. Grove 1848: Ch.J. Hargreave, Th. Galloway 1849: E. Sabine, G. Mantell
lata 50.	1850: B. Brodie, Th. Graham 1851: W. Parsons, G. Newport 1852: J.P. Joule, Th.H. Huxley 1853: Ch. Darwin, J. Tyndall 1854: A.W. von Hofmann, J.D. Hooker 1855: J.O. Westwood, J.R. Hind 1856: J. Richardson, W. Thomson (Lord Kelvin) 1857: E. Frankland, J. Lindley 1858: A. Hancock, W. Lassell 1859: A. Cayley, G. Bentham
lata 60.	1860: A.V. Waller, W. Fairbairn 1861: J.J. Sylvester, W.B. Carpenter 1862: A.W. Williamson, J.T.R. Robinson 1863: J.P. Gassiot, M.J. Berkeley 1864: J.A.L. Clarke, W. De La Rue 1865: A. Smith, J. Prestwich 1866: W. Huggins, W.K. Parker 1867: J.B. Lawes, J.H. Gilbert, W.E. Logan 1868: A.R. Wallace, G. Salmon 1869: A. Matthiessen, Th. Maclear
lata 70.	1870: Th. Davidson, W.H. Miller 1871: G. Busk, J. Stenhouse 1872: H.J. Carter, Th. Anderson 1873: G.J. Allman, H.E. Roscoe 1874: H.C. Sorby, W.C. Williamson 1875: Th. Oldham, W. Crookes 1876: Ch.W. Thomson, W. Froude 1877: F.A. Abel, O. Heer 1878: A.C.L.G Günther, J.A. Broun 1879: A.C. Ramsay, W.H. Perkin
lata 80.	1880: A. Noble, J. Lister 1881: J.H. Jellett, F.M. Balfour 1882: J.W. Strutt (Lord Rayleigh), W.H. Flower 1883: Th.A. Hirst, J.S. Burdon-Sanderson 1884: G. Darwin, D. Oliver 1885: D.E. Hughes, R. Lankester 1886: P.G. Tait, F. Galton 1887: A.R. Clarke, H.N. Moseley 1888: O. Reynolds, F. von Mueller 1889: Th.E. Thorpe, W.H. Gaskell
lata 90.	1890: J. Hopkinson, D. Ferrier 1891: A.W. Rucker, Ch. Lapworth 1892: Ch. Pritchard, J.N. Langley 1893: H.M. Ward, A. Schuster 1894: J.J. Thomson, V. Horsley 1895: J. Murray, J.A. Ewing 1896: A. Geikie, Ch.V. Boys 1897: R. Strachey, A. Forsyth 1898: J. Kerr, W. Gardiner 1899: W.C. McIntosh, G.F. Fitzgerald
rok 1900	A. Newton, P.A. MacMahon