Theodor van Eupen – Wikipedia, wolna encyklopedia

Theodor van Eupen
SS-Hauptsturmführer SS-Hauptsturmführer
Data i miejsce urodzenia

24 kwietnia 1907
Düsseldorf

Data i miejsce śmierci

11 grudnia 1944
Lipówka

Przebieg służby
Lata służby

do 1944

Formacja

Schutzstaffel

Stanowiska

komendant obozu karnego w Treblince i obozu pracy w Młodzawach Dużych

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa
deportacja Żydów warszawskich

Wieś Lipówka, w której zabity został Theodor van Eupen, zbrodniarz z obozu w Treblince

Theodor van Eupen (ur. 24 kwietnia 1907 w Düsseldorfie, zm. 11 grudnia 1944 w Lipówce) – zbrodniarz hitlerowski, członek SS w stopniu Hauptsturmführera, komendant niemieckiego obozu karnego w Treblince i obozu pracy w Młodzawach Dużych[1].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Adwokat. Członek SS o nr identyfikacyjnym 4528. Komendantem obozu karnego w Treblince był przez cały okres jego funkcjonowania (od lata 1941 do 23 lipca 1944 roku[2]). W czasie pełnienia tej funkcji, 21 października 1941 roku został awansowany do stopnia SS-Hauptsturmführera[3]. W styczniu 1943 roku brał udział w deportacjach warszawskich Żydów do obozu zagłady Treblinka II.

Z powodu ofensywy Armii Czerwonej na froncie wschodnim, opuścił obóz i w połowie sierpnia 1944 roku przybył do Chrobrza wraz z oddziałem liczącym 50 SS-manów. Przez pewien czas stacjonował w Młodzawach Dużych, gdzie był komendantem znajdującego się tam niemieckiego obozu pracy, przez który przeszło około 20 tysięcy Polaków. Strażnikami byli tam sami Niemcy z SS. Za uchylanie się od pracy karano śmiercią: między innymi w Młodzawach Dużych Niemcy zastrzelili 3 kobiety. SS-mani oddziału von Eupena maltretowali ludność polską, bili i szczuli psami. Po pewnym czasie Eupen przeniósł się do Chrobrza, gdzie jego pluton SS urządził sobie własny „Stützpunkt" w gospodarstwie Edmunda Wojtasika. Głównym zadaniem tego oddziału SS było zmuszanie mieszkańców wsi nadnidziańskich do kopania rowów. Praca trwała od rana do wieczora. SS-mani egzekwowali te czynności z niezwykłą brutalnością, nie cofając się przed strzelaniem do ludzi[3].

Eupen został zabity 11 grudnia 1944 r. we wsi Lipówka w wyniku zasadzki zorganizowanej przez oddział partyzancki "Awangarda" dowodzony przez Wasyla Tichonina[4]. Akcję zaplanowano na podstawie informacji uzyskanych przez wywiad Armii Ludowej[5][4]. Do zamachu doszło przed zabudowaniami wsi, na drodze od strony Pińczowa. Ostrzelany przez partyzantów samochód zapalił się, a jadący nim Niemcy zaczęli uciekać. Zastrzeleni zostali wtedy dwaj niemieccy podoficerowie i jeden lotnik, sam Theo van Eupen przedostał się opłotkami na drugą stronę wsi i, niezauważony przez mieszkańców, schronił się na strychu ostatniego domu, znajdującego się ok. 150 m przed odejściem drogi na Dziewięczyce. Niedługo potem do zabudowań dotarli partyzanci poszukujący uciekiniera. Rosjanin, grożąc bronią, kazał Wincentemu Bartosikowi wejść na strych, osłaniając się w ten sposób przed ewentualnym ostrzelaniem. Na strychu, pod pamułą leżała wiązka słomy, spod której wystawały buty. Rosjanin serią z karabinu zabił ukrywającego się Niemca, po czym zrzucił jego ciało ze strychu do sieni i pozostawił przerażonym domownikom. Po pewnym czasie partyzanci radzieccy zabrali ciała zabitych Niemców na podwody, wywieziono je poza wieś wrzucono do stawu zwanego Rachwalec znajdującego się już na terenie sąsiedniej wsi – Węchadłowa[3].

Tożsamość Eupena ustalono na podstawie znalezionych przy nim dokumentów. Norbert Michta stwierdził: Najcenniejszą jednak zdobycz partyzantów stanowiła mapa operacyjna z naniesioną dyslokacją wojsk niemieckich nad Wisłą [...] Portfel hauptsturmführera otrzymał na pamiątkę Dowódca okręgu PPR i AL „Wiślica” Franciszek Kucybała – „Stary Franek”[3][6].

Następnego dnia zwłoki Eupena zostały wydobyte z jeziorka przez przybyły oddział niemiecki i przewiezione do Lipówki a następnie do Jędrzejowa, gdzie prawdopodobnie zostały pochowane 13 grudnia 1944 roku[3].

 Osobny artykuł: Zamach na van Eupena.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Muzeum Treblinka: Treblinka I - Załoga. muzeumtreblinka.eu. [dostęp 2022-03-28].
  2. Bartrop i Grimm 2022 ↓, s. 248.
  3. a b c d e Karina Berkowicz. Ucieczka z fortyfikacyjnego obozu pracy w Młodzawach Dużych [kierowanego przez zbrodniarza niemieckiego Theo van Eupena (1907-1944)] w relacji Stanisławy Popek. „Świętokrzyskie”. 28(32), s. 53-57, 2021. Kielce. [dostęp 2022-03-27]. 
  4. a b Gogun 2016 ↓.
  5. Paczyńska 1978 ↓, s. 227.
  6. Ważniewski 1980 ↓, s. 142.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]