Terizinozaur – Wikipedia, wolna encyklopedia

Terizinozaur
	Therizinosaurus
	Maleev, 1954
	Okres istnienia: 70 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q ↓
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	tetanury
(bez rangi)	celurozaury
Nadrodzina	terizinozauroidy
Rodzina	terizinozaury
Rodzaj	terizinozaur
Gatunki
	Therizinosaurus cheloniformis
	Therizinosaurus cheloniformis
	Systematyka w Wikispecies

Terizinozaur (Therizinosaurus) – dinozaur z grupy celurozaurów, z nadrodziny terizinozauroidów^[1]^[2]. Był największym i jednym z najpóźniejszych przedstawicieli terizinozauroidów^[3].

Żył w okresie późnej kredy (ok. 70 mln lat temu) na terenach Azji^[1]^[3]. Długość ciała około 10 m, masa ok. 3-6 t^[4]^[5]. Jego szczątki znaleziono w Mongolii^[2]^[6].

Początkowo uważany był za żółwia^[6]. Terizinozaur był wielkim teropodem z gigantycznymi, rekordowymi w świecie zwierząt (nawet 70 cm) pazurami w kształcie kosy (z których największy znajdował się na 2 palcu), na przednich dwumetrowych kończynach^[7], długą szyją na której znajdowała się mała głowa^[8], oraz krępą sylwetką i krótkim ogonem^[9]. Ogromne pazury terizinozaura mogły służyć do naginania gałęzi, obrony lub rozgrzebywania kopców termitów oraz do ozdoby^[10]^[11]^[12].

Wciąż toczą się dyskusje na temat odżywiania się terizinozaura. Podobnie jak w przypadku owiraptorów i ornitomimów, trudno jest jednoznacznie stwierdzić, co jadły te dinozaury. Prawdopodobnie terizinozaur był wszystkożerny, lecz głównie żywił się roślinami i owadami^[13]^[14]. Mógł za życia być opierzony^[15]. Pojawił się w specjalnym wydaniu „Wędrówek z dinozaurami” w odcinku pt. „Pazur olbrzyma”^[16].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Fossilworks: Therizinosaurus [online], www.fossilworks.org [dostęp 2023-11-19] (ang.).
↑ ^a ^b Р.Р. Барсболд Р.Р., Barsbold 1976 (Russian).pdf, Google Docs, 1973 [dostęp 2023-11-19] .
↑ ^a ^b Rubén Molina-Pérez and AsierR.M.P.A. Larramendi, Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes, Princeton: Princeton University Press. P. 270, 25 czerwca 2019, s. 270, DOI: 10.1515/9780691190594, ISBN 978-0691180311 [dostęp 2023-11-21] (ang.).
↑ Alexey JuA.J. Retejum Alexey JuA.J., The Expanding Earth: Indisputable Evidences of the Gobi Desert, „Open Journal of Geology”, 10 (1), 2019, s. 1–12, DOI: 10.4236/ojg.2020.101001 [dostęp 2023-11-20] (ang.).
↑ Nicolás E.N.E. Campione Nicolás E.N.E., David C.D.C. Evans David C.D.C., The accuracy and precision of body mass estimation in non-avian dinosaurs, „Biological Reviews”, 95 (6), 2020, s. 1759–1797, DOI: 10.1111/brv.12638, ISSN 1464-7931 [dostęp 2023-11-20] (ang.).
↑ ^a ^b EvgenyE. Maleev EvgenyE., Новый черепахообразный ящер в Монголии”, dinochecker.com, 1954 [dostęp 2023-11-19] (ang.).
↑ Scott A.S.A. Lee Scott A.S.A., ZacharyZ. Richards ZacharyZ., The Surprisingly Strong Arms of the Therizinosaur Dinosaurs [online], pubs.aip.org, styczeń 2018 [dostęp 2023-11-21] (ang.).
↑ Michael P.M.P. Taylor Michael P.M.P., Mathew J.M.J. Wedel Mathew J.M.J., Why sauropods had long necks; and why giraffes have short necks, „PeerJ”, 1, 2013, e36, DOI: 10.7717/peerj.36, ISSN 2167-8359, PMID: 23638372, PMCID: PMC3628838 [dostęp 2023-11-21] (ang.).
↑ Lindsay E.L.E. Zanno Lindsay E.L.E., A taxonomic and phylogenetic re-evaluation of Therizinosauria (Dinosauria: Maniraptora), „Journal of Systematic Palaeontology”, 8 (4), 2010, s. 503–543, DOI: 10.1080/14772019.2010.488045, ISSN 1477-2019 [dostęp 2023-11-21] (ang.).
↑ Л. А. НЕСОВ, ДИНОЗАВРЫ СЕВЕРНОЙ ЕВРАЗИИ: НОВЫЕ ДАННЫЕ О СОСТАВЕ КОМПЛЕКСОВ, ЭКОЛОГИИ и ПАЛЕОБИОГЕОГРАФИИ [online], cretaceous.ru, 1995 [dostęp 2023-11-19] .
↑ StephanS. Lautenschlager StephanS., Morphological and functional diversity in therizinosaur claws and the implications for theropod claw evolution, „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 281 (1785), 2014, s. 20140497, DOI: 10.1098/rspb.2014.0497, ISSN 0962-8452, PMID: 24807260, PMCID: PMC4024305 (ang.).
↑ ZichuanZ. Qin ZichuanZ. i inni, Functional space analyses reveal the function and evolution of the most bizarre theropod manual unguals, „Communications Biology”, 6 (1), 2023, s. 1–13, DOI: 10.1038/s42003-023-04552-4, ISSN 2399-3642 [dostęp 2023-12-02] (ang.).
↑ ZichuanZ. Qin ZichuanZ. i inni, Functional space analyses reveal the function and evolution of the most bizarre theropod manual unguals, „Communications Biology”, 6 (1), 2023, s. 1–13, DOI: 10.1038/s42003-023-04552-4, ISSN 2399-3642 [dostęp 2023-11-19] (ang.).
↑ Lindsay E.L.E. Zanno Lindsay E.L.E. i inni, A new North American therizinosaurid and the role of herbivory in ‘predatory’ dinosaur evolution, „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 276 (1672), 2009, s. 3505–3511, DOI: 10.1098/rspb.2009.1029, ISSN 0962-8452, PMID: 19605396, PMCID: PMC2817200 [dostęp 2023-11-19] (ang.).
↑ KathrynK. Hulick KathrynK., Dinosaurs, ABDO, 15 grudnia 2022, strona 114, ISBN 978-1-0982-7572-3 [dostęp 2023-12-06] (ang.).
↑ The Giant Claw. Tim Haines, Jasper James. Chased by Dinosaurs. 2002-12-30. [dostęp 2023-12-06].

[:1-1] Fossilworks: Therizinosaurus [online], www.fossilworks.org [dostęp 2023-11-19] (ang.).

[:0-2] Р.Р. Барсболд Р.Р., Barsbold 1976 (Russian).pdf, Google Docs, 1973 [dostęp 2023-11-19] .

[:3-3] Rubén Molina-Pérez and AsierR.M.P.A. Larramendi, Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes, Princeton: Princeton University Press. P. 270, 25 czerwca 2019, s. 270, DOI: 10.1515/9780691190594, ISBN 978-0691180311 [dostęp 2023-11-21] (ang.).

[4] Alexey JuA.J. Retejum Alexey JuA.J., The Expanding Earth: Indisputable Evidences of the Gobi Desert, „Open Journal of Geology”, 10 (1), 2019, s. 1–12, DOI: 10.4236/ojg.2020.101001 [dostęp 2023-11-20] (ang.).

[5] Nicolás E.N.E. Campione Nicolás E.N.E., David C.D.C. Evans David C.D.C., The accuracy and precision of body mass estimation in non-avian dinosaurs, „Biological Reviews”, 95 (6), 2020, s. 1759–1797, DOI: 10.1111/brv.12638, ISSN 1464-7931 [dostęp 2023-11-20] (ang.).

[:2-6] EvgenyE. Maleev EvgenyE., Новый черепахообразный ящер в Монголии”, dinochecker.com, 1954 [dostęp 2023-11-19] (ang.).

[7] Scott A.S.A. Lee Scott A.S.A., ZacharyZ. Richards ZacharyZ., The Surprisingly Strong Arms of the Therizinosaur Dinosaurs [online], pubs.aip.org, styczeń 2018 [dostęp 2023-11-21] (ang.).

[8] Michael P.M.P. Taylor Michael P.M.P., Mathew J.M.J. Wedel Mathew J.M.J., Why sauropods had long necks; and why giraffes have short necks, „PeerJ”, 1, 2013, e36, DOI: 10.7717/peerj.36, ISSN 2167-8359, PMID: 23638372, PMCID: PMC3628838 [dostęp 2023-11-21] (ang.).

[9] Lindsay E.L.E. Zanno Lindsay E.L.E., A taxonomic and phylogenetic re-evaluation of Therizinosauria (Dinosauria: Maniraptora), „Journal of Systematic Palaeontology”, 8 (4), 2010, s. 503–543, DOI: 10.1080/14772019.2010.488045, ISSN 1477-2019 [dostęp 2023-11-21] (ang.).

[10] Л. А. НЕСОВ, ДИНОЗАВРЫ СЕВЕРНОЙ ЕВРАЗИИ: НОВЫЕ ДАННЫЕ О СОСТАВЕ КОМПЛЕКСОВ, ЭКОЛОГИИ и ПАЛЕОБИОГЕОГРАФИИ [online], cretaceous.ru, 1995 [dostęp 2023-11-19] .

[11] StephanS. Lautenschlager StephanS., Morphological and functional diversity in therizinosaur claws and the implications for theropod claw evolution, „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 281 (1785), 2014, s. 20140497, DOI: 10.1098/rspb.2014.0497, ISSN 0962-8452, PMID: 24807260, PMCID: PMC4024305 (ang.).

[12] ZichuanZ. Qin ZichuanZ. i inni, Functional space analyses reveal the function and evolution of the most bizarre theropod manual unguals, „Communications Biology”, 6 (1), 2023, s. 1–13, DOI: 10.1038/s42003-023-04552-4, ISSN 2399-3642 [dostęp 2023-12-02] (ang.).

[13] ZichuanZ. Qin ZichuanZ. i inni, Functional space analyses reveal the function and evolution of the most bizarre theropod manual unguals, „Communications Biology”, 6 (1), 2023, s. 1–13, DOI: 10.1038/s42003-023-04552-4, ISSN 2399-3642 [dostęp 2023-11-19] (ang.).

[14] Lindsay E.L.E. Zanno Lindsay E.L.E. i inni, A new North American therizinosaurid and the role of herbivory in ‘predatory’ dinosaur evolution, „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 276 (1672), 2009, s. 3505–3511, DOI: 10.1098/rspb.2009.1029, ISSN 0962-8452, PMID: 19605396, PMCID: PMC2817200 [dostęp 2023-11-19] (ang.).

[15] KathrynK. Hulick KathrynK., Dinosaurs, ABDO, 15 grudnia 2022, strona 114, ISBN 978-1-0982-7572-3 [dostęp 2023-12-06] (ang.).

[16] The Giant Claw. Tim Haines, Jasper James. Chased by Dinosaurs. 2002-12-30. [dostęp 2023-12-06].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Infrarzędy dinozaurów	ankylozaury ceratopsy ceratozaury ornitopody pachycefalozaury prozauropody stegozaury tetanury zauropody
Era dinozaurów	era mezozoiczna trias wymieranie triasowe jura kreda wymieranie kredowe
Dyscypliny powiązane	biologia paleontologia paleobotanika geologia ewolucja