French
DeutschTadeusz Kulisiewicz – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Tadeusz Kulisiewicz, fotografia (przed 1959) | |
| Data i miejsce urodzenia | 13 listopada 1899 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 18 sierpnia 1988 |
| Narodowość | polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Muzeum artysty | Centrum Rysunku i Grafiki im. Tadeusza Kulisiewicza w Kaliszu (1994) |
| Odznaczenia | |
     | |
Tadeusz Kulisiewicz (ur. 13 listopada 1899 w Kaliszu, zm. 18 sierpnia 1988 w Warszawie) – polski grafik i rysownik.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w Kaliszu, jako syn ślusarza Walentego Kowala i Marii z Popielińskich. Ukończył Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Kaliszu, w zbiorach którego znajdują się najwcześniejsze prace artysty. Studia artystyczne odbył w Państwowej Szkole Sztuk Dekoracyjnych w Poznaniu (1922–1923) i w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie (1923–1929), w pracowniach profesorów Miłosza i Mieczysława Kotarbińskich oraz Władysława Skoczylasa. Od 1926 należał do Stowarzyszenia Polskich Artystów Grafików „Ryt”. W latach 1933–1939 prowadził kursy rysunku w warszawskiej ASP w pracowni Mieczysława Kotarbińskiego.
Od 29 sierpnia 1946 był profesorem nadzwyczajnym rysunku Akademii Sztuk Plastycznych w Warszawie[1], a 12 sierpnia 1950 został mianowany profesorem zwyczajnym grafiki[2]. W 1955 został członkiem korespondentem Akademii Sztuki w Berlinie, a w 1965 otrzymał honorowe członkostwo Akademii Sztuk Pięknych we Florencji. Indywidualne wystawy prac artysty prezentowane były w licznych krajach Europy, Azji i obu Ameryk.
Był członkiem Rady Krajowej PRON w 1983[3]. W 1983 wybrany został w skład Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C39-2-6)[4].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
W 1926 Kulisiewicz odwiedził Szlembark, wieś w Gorcach. Od tego czasu powracał tam często przez całe życie. W latach 1928–1930 stworzył cykl drzeworytów poświęcony Szlembarkowi. W przeciwieństwie do modnej w latach 20. radosnej stylizacji góralszczyzny, ukazał świat Szlembarku w nastroju powagi i surowości. Drzeworyty Kulisiewicza wyróżniały się siłą ekspresji, monumentalizacją tematu. W okresie przedwojennym Kulisiewicz tworzył przeważnie drzeworyty. Prace swoje zestawiał w cykle monotematyczne. W ten sposób powstał zbiór szlembarski, złożony z czterech tek: „Szlembark” (1932), „Bacówka” (1932–1933), „Metody” (1934), „Wieś w Gorcach” (1935–1936), uzupełniony potem o zbiór rysunków „Szlembarskie rysunki” (1939)[5].
Okres wojny Kulisiewicz spędził w Krakowie i Szlembarku. W powstaniu warszawskim spłonęła jego pracownia, w tym 70 desek drzeworytniczych. Po wojnie zaniechał tworzenia drzeworytów i poświęcił się głównie rysunkowi i grafice miedziorytniczej – suchorytowi. W 1945 rysował ruiny Warszawy, tworząc cykl stu rysunków tuszem „Ruiny Warszawy 1945” pokazany w 1947 w Muzeum Narodowym w Warszawie i wydany w postaci wielkoformatowego albumu. Artysta sporządzał w terenie szkice ołówkowe, z których w pracowni powstawały rysunki tuszem.
W okresie powojennym w poszukiwaniu tematów artysta odbył wiele podróży m.in. do Niemiec, Belgii, Brazylii, Chin, Francji, Holandii, Indii, Meksyku, Włoch i ZSRR. Kilkakrotnie wyjeżdżał do Berlina Wschodniego, gdzie w teatrze Berliner Ensemble szkicował inscenizacje sztuk Bertolta Brechta: „Matki Courage i jej dzieci” (1949), „Kaukaskiego Koła Kredowego” (1954) i „Życia Galileusza” (1957). Następne podróże zaowocowały cyklami rysunków: z Czechosłowacji (1951), Chin (1952), Indii (1956), Meksyku (1957, 1958/1959), Wenecji (1958 i 1961), Brazylii (1963). W późniejszych cyklach zaczął pojawiać się kolor.
Oprócz rysunków Kulisiewicz tworzył także cykle suchorytów: „Żołnierze rewolucji i pokoju” (1948), „Bojownicy o wolność i demokrację” (1951), „Stalowe ptaki” (1965), „Kobieta” (1973/1974), „Macierzyństwo i matka” (1974) „Moja historia sztuki” (1975) „Krajobrazy spalone” (1979/1981), „Chiny” (1982) oraz „Ludzie Indii, Meksyku i Brazylii” (1982–1983).
W 1986 roku powołał fundację Stypendia i Nagrody im. Tadeusza Kulisiewicza promującą młodych artystów[6]. Na mocy testamentu Kulisiewicza wyposażenie jego warszawskiej pracowni przeszło na własność Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej w Kaliszu.
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Order Budowniczych Polski Ludowej (21 lipca 1971)[7]
- Order Sztandaru Pracy I klasy (11 lipca 1955)[8]
- Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)[9]
- Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)[10]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[11]
- Złota Odznaka „Odbudowy Warszawy” (17 stycznia 1953)[12]
- Srebrna odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1962)[13]
- Złoty Medal Calcutta Art Society (17 listopada 1964)[14]
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
- 1928: I nagroda na Salonie Grafiki Polskiej w Warszawie
- 1929: I nagroda na wystawie grafiki w Krakowie
- 1929: II nagroda na Poznańskiej Wystawie Krajowej
- 1933: I nagroda na Międzynarodowej Wystawie Drzeworytu w Warszawie
- 1937: Nagroda Miasta Łodzi za całokształt działalności artystycznej w dziedzinie grafiki i drzeworytnictwa[15]
- 1952: Nagroda Państwowa I stopnia za wybitne osiągnięcia artystyczne w dziedzinie grafiki[16][17]
- 1954: Nagroda UNESCO na XXVII Biennale w Wenecji[18]
- 1954: I nagroda w dziale rysunków na VI Biennale Sztuki w São Paulo[18]
- 1965: Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za prace eksponowane na wystawie centralnej „20 lat Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w Twórczości Plastycznej”[19]
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Imieniem Tadeusza Kulisiewicza nazwano ulice na Ursynowie w Warszawie[20], Kaliszu[21] i Szlembarku[22].
We wrześniu 1994 w Kaliszu otwarto Centrum Rysunku i Grafiki im. Tadeusza Kulisiewicza[23][24].
W 2019 z okazji 120. rocznicy urodzin Kulisiewicza w Centrum Rysunku i Grafiki im. Tadeusza Kulisiewicza zorganizowano wystawę czasową „Mistrz i uczniowie: Tadeusz Kulisiewicz i tradycje warszawskiej grafiki warsztatowej”[25].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Mianowanie profesorem nadzwyczajnym rysunku ASP w Warszawie [online], muzeawielkopolski.pl [dostęp 2019-12-28] (pol.).
- ↑ Mianowanie na profesora zwyczajnego grafiki ASP w Warszawie [online], muzeawielkopolski.pl [dostęp 2019-12-28] (pol.).
- ↑ Trybuna Robotnicza, nr 109 (12961), 10 maja 1983, s. 6.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
- ↑ Maciej Masłowski: Tadeusz Kulisiewicz, mies. „Arkady”, Warszawa 1937.
- ↑ Kulisiewicz Tadeusz · Artyści Kaliscy [online], artyscikaliscy.tarasin.pl [dostęp 2019-12-28].
- ↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 1, nr 200 z 22 lipca 1971.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
- ↑ Uznanie dla twórców kultury [w:] Trybuna Robotnicza, nr 170, 19 lipca 1984, s. 1–2.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
- ↑ Legitymacja potwierdzająca odznaczenie T. Kulisiewicza odznaką „Odbudowy Warszawy” [online], www.muzeawielkopolski.pl [dostęp 2019-12-28] (pol.).
- ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 5, 21 marca 1962, s. 2.
- ↑ Wręczenie Złotego Medalu Calcutta Art Society prof. Tadeuszowi Kulisiewiczowi [online], www.muzeawielkopolski.pl [dostęp 2019-12-28] (pol.).
- ↑ Nagrody Miasta Łodzi [online], BIP ŁÓDŹ [dostęp 2021-10-04] (pol.).
- ↑ Dziennik Polski, rok VIII, nr 176, (2639), s. 2.
- ↑ Zawiadomienie o przyznaniu Nagrody Państwowej I stopnia [online], www.muzeawielkopolski.pl [dostęp 2019-12-28] (pol.).
- ↑ a b Tadeusz Kulisiewicz Wystawa prac, Zachęta, Warszawa, marzec 1964.
- ↑ Zawiadomienie Ministerstwa Kultury i Sztuki o przyznaniu nagrody pieniężnej [online], www.muzeawielkopolski.pl [dostęp 2019-12-28] (pol.).
- ↑ Ul. Tadeusza Kulisiewicza - Mapa Warszawa, plan miasta, ulice w Warszawie [online], mapy.e-turysta.pl [dostęp 2023-09-18].
- ↑ Ul. Tadeusza Kulisiewicza - Mapa Kalisz, plan miasta, ulice w Kaliszu [online], mapy.e-turysta.pl [dostęp 2023-09-18].
- ↑ Na Kulisowym Szlembarku - do grudnia! - MOZK [online], www.muzeumwkaliszu.pl [dostęp 2022-10-24].
- ↑ Władysław Kościelniak, Krzysztof Walczak: Kronika miasta Kalisza. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2002, s. 235. ISBN 83-85638-43-1.
- ↑ Centrum Rysunku i Grafiki im. Tadeusza Kulisiewicza - MOZK [online], www.muzeumwkaliszu.pl [dostęp 2023-09-18].
- ↑ RAK, Mistrz i uczniowie, [w:] Monitor Wielkopolski, 1(224)/2020, s. 11.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Maciej Masłowski: Tadeusz Kulisiewicz, mies. „Arkady”, Warszawa 1937.
- Maria Twarowska, Tadeusz Kulisiewicz. Charakterystyka stylu, „Nike” 1937, s. 162–179.
- Maria Grońska, Nowoczesny drzeworyt polski, Ossolineum, s. 148–157.
- Warszawa 1945 w rysunkach Tadeusza Kulisiewicza, Czytelnik, Warszawa 1947.
- Zbiorowa wystawa grafiki i rysunków Tadeusza Kulisiewicza (katalog), Zachęta, Warszawa 1952.
- Joanna Guze: Kulisiewicz, Wydawnictwo Sztuka, 1956
- Matka Courage i jaj dzieci (Bertolt Brecht) Wydawnictwo Literackie, Kraków 1965.
- Mutter Courage und ihre Kinder (Bertolt Brecht), Aufbau-Verlag, Weimar 1968.
- Mutter Courage und ihre Kinder (Bertolt Brecht), Suhrkamp-Verlag, Frankfurt am Main, 1980.
- Dziennik kubański, Krajowa Agencja Wydawnicza, Katowice 1984.
- Jolanta Chrzanowska-Pieńkos, Andrzej Pieńkos, Leksykon sztuki polskiej XX wieku, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 1996, ISBN 83-86600-48-9, OCLC 835483149.
- Anna Tabaka: Tadeusz Kulisiewicz (1899–1988). Rysownik, grafik, kaliszanin, z serii Kaliszanie, 2019.