Sylvia Plath – Wikipedia, wolna encyklopedia

Sylvia Plath

Data i miejsce urodzenia	27 października 1932 Boston
Data i miejsce śmierci	11 lutego 1963 Londyn
Narodowość	amerykańska
Język	angielski
Dziedzina sztuki	liryka, proza
Epoka	konfesyjny
Ważne dzieła
Szklany klosz Ariel
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Sylvia Plath (ur. 27 października 1932 w Bostonie, zm. 11 lutego 1963 w Londynie) – amerykańska poetka, pisarka i autorka krótkich opowiadań. Współcześnie znana m.in. dzięki na poły autobiograficznej powieści Szklany klosz. Jej poezja należy do nurtu poezji konfesyjnej. Sylvia Plath jest przy tym jedną z czołowych postaci kierunku w literaturze lat 50. i 60. XX wieku, określanego mianem Konfesjonalistów (ang. Confessionalist)^[1], do którzych także zalicza się jej przyjaciółkę Anne Sexton jak i Roberta Lowella oraz W.D. Snodgrassa.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Sylvia Plath urodziła się w dzisiejszej bostońskiej dzielnicy Jamaica Plain jako córka pochodzącego z Grabowa koło Poznania w Cesarstwie Niemieckim Otto Platha i Aurelii z d. Schober, Austriaczki z pochodzenia. Już od lat dziecinnych wykazywała niezwykły talent poetycki, publikując swój pierwszy wiersz w wieku 8 lat w dziale dziecięcym gazety Boston Herald. W tym okresie zmarł jej ojciec, profesor college’u, a zarazem pszczelarz.

W wieku 11 lat Sylvia Plath dostała swój pierwszy dziennik od matki. Od tej pory regularnie pisała dzienniki do końca życia.

W sierpniu 1950 Sylvia Plath opublikowała w magazynie dla dziewcząt Seventeen swój pierwszy utwór fabularny, a w gazecie The Christian Science Monitor ukazał się jej pierwszy dojrzały wiersz.

Po ukończeniu drugiego roku w ekskluzywnym college’u dla kobiet Smith College w Northampton (Massachusetts), Plath odbyła staż w redakcji czasopisma Mademoiselle. Po ukończeniu stażu, otrzymała odmowę przyjęcia na seminarium pisania w Harvardzie. W tym czasie chorowała na zaburzenia depresyjne. Po powrocie do domu miała pierwszą próbę samobójczą wczołgując się pod werandę i zażywając tabletki nasenne. Ten okres swego życia opisała w autobiograficznej powieści Szklany klosz (1963, The Bell Jar, wyd. polskie 1975). Po tej próbie samobójczej Plath podjęła leczenie w prywatnym szpitalu psychiatrycznym McLean Hospital w Belmont koło Bostonu pod okiem dr Ruth Barnhouse Beuscher.

W 1955 Sylvia Plath wyjechała jako stypendystka Fulbrighta na studia do Anglii w Newnham College, część Cambridge University. 25 lutego 1956 tam poznała na przyjęciu poetę Teda Hughesa, którego poślubiła niespełna cztery miesiące pózniej, 16 czerwca 1956.

Wraz z mężem wiele podróżowała m.in. do Francji oraz Hiszpanii. W wakacje 1959 Sylvia Plath i Ted Hughes podróżowali przez Amerykę Północną. Para mieszkała w Cambdridge oraz w Londynie, a latem 1957 przeprowadzilła się do USA, gdzie najpierw mieszkała w Northampton (Massachusetts), a potem od 1958 w Bostonie, przy 9 Willow Street. Podczas czasu w Northampton Sylvia Plath wykładała literaturę angielską na Smith College. W grudniu Sylvia Plath i Ted Hughes zdecydowali wrócić do Anglii, gdzie zamieszkali w Londynie, przy 3 Chalcot Square.

W lutym 1960 Plath podpisała umowę na wydanie swojego pierwszego tomiku poezji Kolos (The Colossus) w wydawnictwie Heinemanna.

1 kwietnia 1960 Sylvia Plath urodziła pierwsze z dwójki dzieci, Friedę Hughes, a w lipcu małżonkowie kupili spory dom Court Green w North Tawton w hrabstwie Devon, którego hipotekę spłacili w grudniu 1961. Ich syn Nicholas Hughes urodził się 17 stycznia 1962.

Maj 1962 był początkiem końca małżeństwa Sylvii Plath i Teda Hughesa, który rozpoczął romans z zaprzyjaźnioną Assią Wevill z którą przebywał w związku po śmierci Plath. Kilka lat później (23 marca 1969) Wevill popełniła samobójstwo w identyczny sposób, jak Sylvia Plath, także zagazowując swoją i Hughesa czteroletnią córkę Shurę.

Pod koniec 1962 doszło między małżonkami do separacji; w grudniu Plath przeniosła się z dwojgiem dzieci (Friedą i Nicholasem) ze wspólnego domu w hrabstwie Devon do Londynu. Zamieszkała w domu po W.B. Yeatsie, za rogiem od Chalcot Square. Bardzo ciężka dla niej okazała się zima 1962/63. W okresie jesienno-zimowym Plath napisała swoje najlepsze wiersze m.in. „Tatusia”, „Ukłucia”, „Kobietę Łazarz”, „Ariel”, „Kurierów”, „Mistyczkę” i ostatni wiersz „Krawędź”. 14 stycznia 1963 ukazała się powieść Szklany Klosz. Poetka brała wówczas leki przeciwdepresyjne. Schorowana Sylvia Plath popełniła samobójstwo przez zatrucie gazem. Dzieci zamknęła w dobrze wentylowanym pokoju, zostawiając im śniadanie. Została pochowana na cmentarzu w Heptonstall, w hrabstwie West Yorkshire w Anglii.

Ariel oraz inne tomy jej poezji zostały wydane pośmiertnie. Poezje zebrane (The Collected Poems) z 1981 roku zostały nagrodzone w 1982 roku Nagrodą Pulitzera. W 2000 ukazał się kompletny zbiór istniejących dzienników Sylvii Plath obejmujący dwanaście ostatnich lat jej życia, a w 2017 i 2018 dwa tomy listów pisanych przez poetkę od 1940-1963.

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Poezja[edytuj | edytuj kod]

• The Colossus (1960)
• Ariel (1965)
• Crossing the Water (1971)
• Winter Trees (1972)
• The Collected Poems (1981), Nagroda Pulitzera w 1982 r.
• Ariel: The Restored Edition: A Facsimile of Plath's Manuscript, Reinstating Her Original Selection and Arrangement (2005)

Przekładów wierszy Sylvii Plath na język polski dokonali: Teresa Truszkowska, Ewa Fiszer, Julia Hartwig, Jan Rostworowski, Zbigniew Herbert.

Proza[edytuj | edytuj kod]

• Szklany klosz (1963), pod ps. Victoria Lucas, ISBN 83-86530-69-3
• Listy do domu (1975)
• Johnny Panic and the Bible of Dreams (1977), Upiorny Jaś i Biblia Snów & Pośród trzmieli, Zysk i S-ka
• The Journals of Sylvia Plath (1982)
• The Magic Mirror (1989)
• The Unabridged Journals of Sylvia Plath (2000), red. Karen V. Kukil, Dzienniki 1950-1962, Prószyński i S-ka ISBN 83-7337-739-5
• Letters of Sylvia Plath Volume I: 1940-1956 (2017), red. Karen V. Kukil i Peter K. Steinberg
• Letters of Sylvia Plath Volume II: 1956 – 1963 (2018), red. Karen V. Kukil i Peter K. Steinberg
• Mary Ventura and The Ninth Kingdom (2019)
• The Collected Prose of Sylvia Plath (2024), red. Peter K. Steinberg

Twórczość dla dzieci[edytuj | edytuj kod]

• The Bed Book (1976)
• The It-Doesn't-Matter Suit, Garnitur na każdą okazję (1996), Wydawnictwo: Dwie Siostry ISBN 978-83-6085-007-7
• Collected Children’s Stories (Anglia, 2001)
• Mrs. Cherry’s Kitchen (2001)

Biografie[edytuj | edytuj kod]

Wybór biografii:

• Edward Butscher: Sylvia Plath: Method and Madness (1976)
• Linda Wagner-Martin: Sylvia Plath: A Biography (1987)
• Anne Stevenson: Bitter Fame. A Life of Sylvia Plath (1989)
• Paul Alexander: Rough Magic: A Biography of Sylvia Plath (1991)
• Ronald Hayman: Death and Life of Sylvia Plath (1991)
• Janet Malcolm: Milcząca kobieta (1992), Zysk i S-Ka, ISBN 978-83-7150-215-6
• Erica Wagner: Sylvia Plath i Ted Hughes (2000), Wydawnictwo Literackie ISBN 83-08-03505-1
• Diane Middlebrook: Jej mąż. Ted Hughes i Sylvia Plath (2003), Wydawnictwo Literackie ISBN 83-08-03690-2
• Yehuda Koren, Eilat Negev: Femme fatale. Życie i tragiczna śmierć Assi Wevill, rywalki Sylvii Plath (2008), Wydawnictwo Videograf II ISBN 978-83-7183-585-8
• Carl Rollyson: American Isis: The Life and Art of Sylvia Plath (2013)
• Andrew Wilson: Mad Girl's Love Song: Sylvia Plath and Life Before Ted (2013)
• Elizabeth Winder: Sylvia Plath w Nowym Jorku. Lato 1953 (2013), Marginesy ISBN 978-83-6470-037-8
• Carl Rollyson: Ostatnie dni Sylvii Plath. Biografia (2020), Prószyński i S-ka ISBN 978-83-8234-058-7
• Heather Clark: Red Comet: The Short Life and Blazing Art of Sylvia Plath (2020), nominowana do Nagrody Pulitzera

Powieśći biograficzne o ostatnich miesiącach życia Sylvii Plath:

• Kate Moses^[2]: Przezimowanie (2003), Świat Książki ISBN 978-83-7391-656-2
• Elin Cullhed: Euforia. Powieść o Sylvii Plath (2021), Książnica ISBN 978-83-271-6228-1

Film[edytuj | edytuj kod]

W 2003 powstał film fabularny Sylvia z Gwyneth Paltrow w roli głównej, który opowiada o życiu Sylvii Plath od chwili jej spotkania z Tedem Hughesem do samobójczej śmierci, przy czym koncentrował się na jej problemach małżeńskich.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Artykuł z serii „ Porterty kobiet” poświęcony Sylvi Plath, „Wysokie obcasy” 2001(pol.)
• Sylvia Plath (wł.)
• PlathOnline (ang.)
• Sylvia Plath Forum (ang.)
• Sylvia Plath (pol.)
• PLATH Sylwia: bibliografia podmiotowo-przedmiotowa, Oprac. Bożena Lewandowska przy współpracy Marty Boszczyk, listopad 2002 r.. pbw.kielce.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-07-01)].
• Peter K. Steinberg - A celebration, this is: A website for Sylvia Plath