French
DeutschSokoliki (wieś) – Wikipedia, wolna encyklopedia
| wieś | |
 Zrujnowana cerkiew po stronie ukraińskiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo | |
| Wysokość | 836 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2006) | 0 |
| Kod pocztowy | 38-713[3] |
| SIMC | 0992237 |
Położenie na mapie gminy Lutowiska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego  | |
 49°06′01″N 22°51′58″E/49,100278 22,866111[1] | |
.jpg)
Sokoliki – nieistniejąca po polskiej stronie granicy z Ukrainą wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Lutowiska, po obu stronach rzeki San na obszarze Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Mimo to miejscowość figuruje jako wieś w rejestrze TERYT[4]. Podlega sołectwu Stuposiany.
Po ukraińskiej stronie Sanu pozostała osada ze stacją kolejową Sokoliki (linia kolejowa Lwów – Użhorod) i kilkoma domami administracyjnie należącymi do wsi Tureczki Niżne.
Do 1934 roku odrębna gmina jednostkowa, a w latach 1934–1945 gromada w zbiorowej gminie Tarnawa Niżna, należącej do powiatu turczańskiego w woj. lwowskim (do 1931 woj. stanisławowskie). W latach 1945–51 w obrębie powiatu leskiego w woj. rzeszowskim, w 1952–72 powiatu ustrzyckiego, a w 1972–75 powiatu bieszczadzkiego w tymże województwie (1952–54 i od 1973 w gminie Lutowiska (Szewczenko)).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś była lokowana w dwóch etapach około roku 1556, co potwierdza dokument o podziale majątku po Barbarze Herburt, córce Jana Herbuta właściciela ziem leskich, żonie Piotra Kmity (1477–1553), marszałka wielkiego koronnego, wojewody krakowskiego. Zapisano wtedy, że część wsi jest zwolniona z podatków.
Właścicielami wsi Sokoliki była patriotyczna rodzina Dybowskich. W 1848 roku dwór był punktem przerzutowym ochotników, którzy wędrowali z Galicji na Węgry do powstania.
W 1863 r. podczas powstania styczniowego córki Dybowskiego – Olimpia i Wanda – prowadziły działalność patriotyczną nie tylko w Sokolikach, ale także we Lwowie, kwestując na potrzeby powstania, organizując pomoc dla rannych powstańców i szerząc oświatę. Wanda Dybowska (1842–1915), w której za czasów gimnazjalnych zakochany był poeta i powstaniec styczniowy Mieczysław Romanowski (1833–1863), wyszła za mąż za Franciszka Longchamps de Bérier (1840–1914), również powstańca (adiutanta generała Walerego Wróblewskiego) i znanego polskiego przemysłowca (syna Bogusława Longchamps de Bérier (1808–1888), lekarza, powstańca z 1831 roku), który osiadł w Sokolikach w majątku żony w 1864 r. Potem majątek dziedziczyli jego synowie i wnukowie. Groby tej rodziny znajdują się na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie w kwaterze powstańców listopadowych, zwanej kwaterą „Żelaznej Kompanii”.
Pod koniec XIX wieku w Sokolikach prowadził badania etnograficzne Izydor Kopernicki. Powstała sieć kolejek wąskotorowych w dolinie Górnego Sanu, a także w dolinie potoku Wołosaty i Terebowiec. Od roku 1905 przez miejscowość prowadzi linia kolejowa łączącą Użhorod z Samborem, znajduje się tu stacja kolejowa Sokoliki.
W 1921 wieś liczyła jeszcze 1421 mieszkańców (w tym 65% grekokatolików). W latach 30. XX wieku stała się modnym letniskiem. Korzystne położenie komunikacyjne (linia kolejowa Lwów – Użhorod przez Przełęcz Użocką) umożliwiło rozwój lokalnego przemysłu drzewnego. Budowa kolei normalnotorowych i wąskotorowych, spowodowała rozkwit miejscowości. Sokoliki stały się centrum przemysłu drzewnego. Przeładowywano w nich drewno na normalną kolej i wysyłano na Węgry i dalej. Sokoliki Górskie stały się punktem końcowym bieszczadzkich kolejek leśnych z dolin Wołosatego i Terebowca.
Do roku 1939 we wsi znajdował się dwór, którego właścicielem był Henryk Rubinstein. II wojna światowa (a szczególnie jej koniec) doprowadziła do całkowitej zagłady miejscowości i wysiedleń mieszkańców po obu stronach Sanu.
W styczniu 1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 30 Polaków[5].
Po II wojnie światowej – w 1945 roku i w czerwcu 1946 roku – ukraińskich mieszkańców wywieziono do ZSRR. Dzisiejsze Sokoliki to tylko popadająca w ruinę, opuszczona cerkiew pw. św. Wielkiego Męczennika Dymitra, służąca przez wiele lat pogranicznikom ZSRR za stajnię i magazyn. W odległości ok. 2 km od centrum dawnej wsi znajdują się zabudowania stacji kolejowej i kilka domów.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
 | Ta sekcja od 2020-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
W 1767 Sokoliki zamieszkiwało 225 osób w tym 204 wyznania grekokatolickiego, 6 wyznania rzymskokatolickiego oraz 15 wyznania mojżeszowego[6].
- W 1921 Sokoliki Górskie zamieszkiwało 1417 osób w 248 domach mieszkalnych:
- 926 wyznania greckokatolickiego
- 244 wyznania mojżeszowego
- 247 wyznania rzymskokatolickiego
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 175851
- ↑ Strona gminy, sołectwa
- ↑ Stuposiany, [w:] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1232 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rejestr TERYT
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 1106, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ Spis ludności wsi Sokoliki, 1767 [online], Spis ludności wsi Sokoliki, 1767 [dostęp 2024-03-29].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Sokoliki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 18.
- Sokoliki Górskie
- Cerkiew w Sokolikach
- Siedziba gminy: Lutowiska
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Części wsi |
|
| Nieoficjalna część wsi | |
| Miejscowości opuszczone |
|
