Siogun – Wikipedia, wolna encyklopedia

Yoritomo Minamoto (1147-1199), pierwszy z siogunów siogunatu Kamakura
Takauji Ashikaga (1305-1358), pierwszy siogun siogunatu Ashikaga
Ieyasu Tokugawa (1543-1616), pierwszy siogun siogunatu Tokugawa
Yoshinobu Tokugawa, ostatni siogun siogunatu Tokugawa (1867)

Siogun (jap. 将軍 shōgun), szogun[1] – wódz naczelny, generał, zwierzchnik sił zbrojnych, generalissimus. Słowo shōgun jest skróconą wersją pierwotnego tytułu oficjalnego sei’i-taishōgun (jap. 征夷大将軍 sei’i-taishōgun; dosł. „głównodowodzący wojsk ekspedycyjnych przeciwko barbarzyńcom” lub „generalissimus do podboju (ujarzmienia) barbarzyńców”[2]). Początkowo był to stopień wojskowy dowodzących cesarską armią japońską, później dziedziczny tytuł wojskowych władców Japonii, sprawujących faktyczną władzę w kraju rządzonym tylko nominalnie przez cesarza.

Okres panowania siogunów nazywany jest po japońsku bakufu (jap. 幕府; dosł.: rządy spod namiotu[3]). W języku polskim używa się w tym znaczeniu także słowa „siogunat” (lub „szogunat”), pochodzącego nie z języka japońskiego, ale od angielskiego słowa: „shogunate”.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Funkcję sioguna, traktowaną wówczas jako tymczasową, wprowadzono w 794 r., przyznając ją Otomaro Ōtomo na czas wojny z Ajnami[4]. Po zakończeniu wojny w 811 r. została ona zniesiona. Przywrócono ją dopiero pod koniec XII w. W 1192 r. cesarz Go-Shirakawa przyznał ją Yoritomo Minamoto, który przekształcił ją w funkcję dożywotnią i dziedziczną.

W następnych stuleciach funkcja sioguna, jako wojskowego władcy Japonii, została umocniona przez rody Ashikaga i Tokugawa. Została zniesiona w trakcie restauracji Meiji, w drugiej połowie XIX w.

Wymowa słowa „siogun”[edytuj | edytuj kod]

Prawidłową wymową słowa japońskiego 将軍 w języku polskim jest „siogun” („sio-” jak w słowie siostra). Przyjęty przed laty zapis „szogun” pochodził z fonetycznego zapisu w języku angielskim "shogun". Wikipedia używa transkrypcji Hepburna i zgodnie z nią, prawidłowym zapisem jest „shōgun”[5], gdzie „ō” oznacza długą samogłoskę „o”.

„Siogun ciemności”[edytuj | edytuj kod]

W języku współczesnym funkcjonuje zwrot yami-shōgun[6], który w formie przydomka określa polityków, którzy posiadają silne wpływy zakulisowe, także w sprawach personalnych. W dosłownym tłumaczeniu na język polski zwrot ten oznacza „sioguna ciemności”, w znaczeniu „szarej eminencji”. W języku angielskim zwrot ten jest tłumaczony jako „shadow shogun” (lub king-maker)[7].

Lista siogunów japońskich[edytuj | edytuj kod]

 Okres podbojów Ajnów
Nr Siogun Kanji Okres życia Lata panowania Uwagi
1 Otomaro Ōtomo 大伴弟麻呂 731–809 793–809 stopień wojskowy
2 Tamuramaro Sakanoue 坂上田村麻呂 758–811 809–811 stopień wojskowy
3 Watamaro Bun’ya 文屋綿麻呂 765–823 811–813 stopień wojskowy
Okres rebelii Masakado Tairy
4 Tadabumi Fujiwara 藤原忠文 873–947 940 stopień wojskowy
Okres wojny Gempei
5 Yoshinaka Minamoto[8] 源義仲 1154–1184 1181–1184 zabity w bitwie pod Awazu
6 Yoshitsune Minamoto[9] 源義経 1159–1189 1184–1189 zmuszony do popełnienia seppuku
Siogunat Kamakura – Ród Minamoto
7 (1) Yoritomo Minamoto 源頼朝 1147–1199 1192–1199 założyciel siogunatu
8 (2) Yori'ie Minamoto[10] 源頼家 1182–1204 1202–1203 abdykował; zamordowany
9 (3) Sanetomo Minamoto 源実朝 1192–1219 1203–1219 zamordowany
Siogunat Kamakura – Ród Kujō
10 (4) Yoritsune Kujō 藤原頼経 1218–1256 1226–1244 (Yoritsune Fujiwara)
11 (5) Yoritsugu Kujō 藤原頼嗣 1239–1256 1244–1252 (Yoritsugu Fujiwara)
Siogunat Kamakura – Ród cesarski
12 (6) Książę Munetaka 宗尊親王 1242–1274 1252–1266 abdykował
13 (7) Książę Koreyasu 惟康親王 1264–1326 1266–1289 abdykował
14 (8) Książę Hisa’aki 久明親王 1276–1328 1289–1308 abdykował
15 (9) Książę Morikuni 守邦親王 1301–1333 1308–1333 abdykował
Restauracja Kenmu
16 (1) Książę Moriyoshi 護良親王 1308–1335 1333–1334 ścięty z rozkazu Tadayoshiego Ashikagi
17 (2) Książę Narinaga 成良親王 1326–1344 1335–1336 dwie wersje śmierci
Siogunat Ashikaga
18 (1) Takauji Ashikaga 足利尊氏 1305–1358 1338–1358 założyciel siogunatu
19 (2) Yoshiakira Ashikaga 足利義詮 1330–1367 1358–1367
20 (3) Yoshimitsu Ashikaga 足利義満 1358–1408 1368–1394 abdykował
21 (4) Yoshimochi Ashikaga 足利義持 1386–1428 1394–1423
22 (5) Yoshikazu Ashikaga 足利義量 1407–1425 1423–1425 śmierć z upicia
21 (4) Yoshimochi Ashikaga 足利義持 1386–1428 1425–1428
23 (6) Yoshinori Ashikaga 足利義教 1394–1441 1429–1441 zamordowany
24 (7) Yoshikatsu Ashikaga 足利義勝 1434–1443 1442–1443 śmiertelny wypadek
25 (8) Yoshimasa Ashikaga 足利義政 1436–1490 1443[11][12]–1473 wojna Ōnin
26 (9) Yoshihisa Ashikaga 足利義尚 1465–1489 1473–1489 zabity w Ōmi
27 (10) Yoshitane Ashikaga 足利義稙 1466–1523 1490–1493 abdykował
28 (11) Yoshizumi Ashikaga 足利義澄 1480–1511 1493[13]–1508
27 (10) Yoshitane Ashikaga 足利義稙 1466–1523 1508–1521 powrócił na urząd
29 (12) Yoshiharu Ashikaga 足利義晴 1511–1550 1522–1546
30 (13) Yoshiteru Ashikaga 足利義輝 1536–1565 1547–1565 popełnił seppuku
31 (14) Yoshihide Ashikaga 足利義栄 1538–1568 1568
32 (15) Yoshiaki Ashikaga 足利義昭 1537～1597 1568–1573
Okres Azuchi-Momoyama[14]
33 (1) Nobunaga Oda 織田信長 1534–1582 1573–1582 kontrolował 33 z 66 prowincji, nie posiadał tytułu sioguna
34 (2) Hideyoshi Toyotomi 豊臣秀吉 1537–1598 1582–1598 kontrolował wszystkie prowincje, nie posiadał tytułu sioguna
35 (3) Ieyasu Tokugawa 徳川家康 1543–1616 1598–1603
Siogunat Tokugawa
35 (1) Ieyasu Tokugawa 徳川家康 1543–1616 1603–1605 założyciel siogunatu
36 (2) Hidetada Tokugawa 徳川秀忠 1579–1632 1605–1623
37 (3) Iemitsu Tokugawa 徳川家光 1604–1651 1623–1651
38 (4) Ietsuna Tokugawa 徳川家光 1641–1680 1651–1680
39 (5) Tsunayoshi Tokugawa 徳川綱吉 1646–1709 1680–1709
40 (6) Ienobu Tokugawa 徳川家宣 1662–1712 1709–1712
41 (7) Ietsugu Tokugawa 徳川家継 1709–1716 1713–1716
42 (8) Yoshimune Tokugawa 徳川吉宗 1684–1751 1716–1745
43 (9) Ieshige Tokugawa 徳川家重 1712–1761 1745–1760
44 (10) Ieharu Tokugawa 徳川家治 1737–1786 1760–1786
45 (11) Ienari Tokugawa 徳川家斉 1773–1841 1787–1837
46 (12) Ieyoshi Tokugawa 徳川家慶 1793–1853 1837–1853
47 (13) Iesada Tokugawa 徳川家定 1824–1858 1853–1858
48 (14) Iemochi Tokugawa 徳川家茂 1846–1866 1858–1866
49 (15) Yoshinobu Tokugawa 徳川慶喜 1837–1913 1867–1868

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Słownik języka polskiego PWN
  2. ↑ Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Ltd., 1991, s. 1459, 1592. ISBN 4-7674-2015-6.
  3. ↑ Jolanta Tubielewicz: Historia Japonii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, 1984, s. 159. ISBN 83-04-01486-6.
  4. ↑ Jolanta Tubielewicz: Historia Japonii. Wrocław: Zakład narodowy im. Ossolińskich, 1984, s. 79. ISBN 83-04-01486-6.
  5. ↑ Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Ltd., 1991, s. 1592. ISBN 4-7674-2015-6.
  6. ↑ 闇将軍 (Yami-shōgun). 日本語俗語辞書 (słownik gwary, slangu), 2015. [dostęp 2015-03-01]. (jap.).
  7. ↑ Shadow shogun. Japan Reference, 2015. [dostęp 2015-03-01]. (ang.).
  8. ↑ Formalnie nie nosił tytułu sioguna, lecz „asahi-shōguna”
  9. ↑ Formalnie nie nosił tytułu sioguna
  10. ↑ Od panowania Yori'ie do restauracji Kenmu faktyczną władzę w tym okresie sprawował shikken
  11. ↑ Wojna Ōnin. W: Jolanta Tubielewicz: Historia Japonii. Ossolineum, 1984, s. 197. ISBN 83-04-01486-6.
  12. ↑ W latach 1443-1449 sprawował rządy jako Yoshinari Ashikaga
  13. ↑ Wojna Ōnin. W: Jolanta Tubielewicz: Historia Japonii. Ossolineum, 1984, s. 199. ISBN 83-04-01486-6.
  14. ↑ Faktyczni władcy wojskowi Japonii bez tytułu sioguna

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Karl.F.Friday Hired Swords, Stanford University Press 1992, ISBN 0-8047-2696-5
  • Jolanta Tubielewicz, Historia Japonii, Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1984, ISBN 83-04-01486-6, OCLC 830236012.
  • R.H.P. Mason, J.G. Caiger, A History of Japan, Charles E. Tuttle Comapny Tokyo 1977, 0221-000349-4615
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Siogun&oldid=73365908”