Siły Powietrzne – Wikipedia, wolna encyklopedia

Siły Powietrzne

Orzeł Sił Powietrznych
Państwo	Polska
Siły zbrojne	Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej
Nazwa skrócona	SP
Data utworzenia	listopad 1918
Znak rozpoznawczy
Proporzec
Liczebność	17 182 (02.2022)[1]
Najwyższe dowództwa
Wojskowe	Inspektorat Sił Powietrznych (podległy Dowództwu Generalnemu RSZ), Centrum Operacji Powietrznych – Dowództwo Komponentu Powietrznego (podległe Dowództwu Operacyjnemu RSZ), Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Siły Powietrzne (SP) – jeden z pięciu rodzajów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, obok Wojsk Lądowych, Marynarki Wojennej, Wojsk Specjalnych i Wojsk Obrony Terytorialnej. Ich głównymi zadaniami są prowadzenie operacji mających na celu uzyskanie przewagi w powietrzu i wspieranie oddziałów innych rodzajów Sił Zbrojnych. Składają się z Wojsk Lotniczych, Wojsk Obrony Przeciwlotniczej i Wojsk Radiotechnicznych.

Prekursorem Sił Powietrznych było lotnictwo Błękitnej Armii podczas I wojny światowej. Do 1 lipca 2004 roku Siły Powietrzne nosiły nazwę Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej (WLOP), które z kolei utworzono 1 lipca 1990 roku przez połączenie dwóch rodzajów sił zbrojnych: Wojsk Lotniczych i Wojsk Obrony Powietrznej Kraju.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Lotnictwo II Rzeczypospolitej[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Lotnictwo wojskowe II RP.

1918–1922[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Formowanie lotnictwa wojskowego II RP.

Historia Sił Powietrznych zaczyna się z końcem I wojny światowej. W 1918 roku funkcjonowało kilka polskich eskadr stworzonych w innych państwach. W Rosji istniała eskadra przy oddziałach generała Józefa Dowbor-Muśnickiego, rozformowana w maju 1918 roku. We Francji pięć eskadr lotniczych powstało przy armii generała Józefa Hallera. Znalazły się w Polsce wraz z wyposażeniem w 1919 roku.

Siły Powietrzne zaczęto tworzyć w listopadzie 1918 roku. Początkowo opierały się na maszynach zdobycznych lub pozostawionych przez armie zaborców (niemiecką lub austriacką). Najwięcej sprzętu zdobyli powstańcy wielkopolscy w bitwie o Ławicę, rozegranej 6 stycznia 1919 roku, w której zdobyto kilkaset rozmontowanych i zakonserwowanych samolotów bojowych i balonów obserwacyjnych. Zdobyty sprzęt miał wartość 200 milionów marek niemieckich i stanowił największy łup wojenny w dziejach polskiego oręża. Na zdobytych samolotach LVG 9 stycznia 1919 roku poznańska eskadra zbombardowała 25-kilogramowymi bombami lotnisko we Frankfurcie nad Odrą, wykonując bombardowanie 6 samolotami, zrzucając łącznie 900 kg bomb^[2]. Na sprzęcie zdobytym na Ławicy walczono później o Lwów podczas walk polsko-ukraińskich oraz podczas wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920. Od 1919 roku kupowano samoloty za granicą. W wyniku tego w 1920 roku Siły Powietrzne posiadały mieszankę samolotów brytyjskich, francuskich, niemieckich, austriackich i włoskich z okresu I wojny światowej. Głównie były to:

• myśliwce: Bristol F.2B Fighter, SPAD XIII, Fokker D.VII, Oeffag D.III, Ansaldo A.1 Balilla, SPAD VII, Albatros D.III, Sopwith Dolphin, Fokker E.V (D.VIII)
• bombowce i rozpoznawcze: Breguet 14, Ansaldo SVA-9, Salmson 2A2, Airco DH.9, Albatros C.X, Albatros C.XII, DFW C.V, LVG C.V i LVG C.VI.

1923–1932[edytuj | edytuj kod]

W 1925 roku utworzono Oficerską Szkołę Lotnictwa w Grudziądzu, w 1927 przeniesioną do Dęblina.

Po wojnie z ZSRR przestarzałe samoloty wycofywano, a ich miejsce zajęły nowe, zakupione głównie we Francji. W latach 1924–1926 podstawowym myśliwcem został SPAD 61C1 (280 sztuk), lekkimi bombowcami kolejno: Potez XV (245 sztuk), Breguet XIX (250 sztuk) i Potez XXV (316 szuk), który był produkowany w Polsce na licencji. Cięższe bombowce to Farman F-68BN4 Goliath, a później Fokker F.VIIB/3m, również produkowany w Polsce. Później, na licencji czeskiej, wyprodukowano 50 samolotów Avia BH-33 pod nazwą PWS-A. Lotnictwo morskie do połowy lat trzydziestych używało francuskich łodzi latających, głównie Schreck FBA-17H, LeO H.13, LeO H.135B3 i Latham 43. Od początku lat trzydziestych lotnictwo polskie zaczęto wyposażać w samoloty polskiej konstrukcji, produkowane w Polsce. Pierwszym myśliwcem polskiej konstrukcji był następca PWS-A, samolot PWS-10, którego 80 egzemplarzy używano od 1932 roku.

1933–1938[edytuj | edytuj kod]

Galeria

W 1933 roku do służby weszły myśliwce PZL P.7a, wyprodukowane w liczbie około 150 sztuk, a następnie około 50 egzemplarzy PZL P.11a. W latach 1935–1936 jednostki wyposażono w myśliwce PZL P.11c (około 150 sztuk). Niestety, nowoczesne w 1935 roku samoloty cztery lata później były już przestarzałe. Rozwinięcie tych konstrukcji w postaci PZL P.24 było kierowane wyłącznie na eksport. Jedynie PZL.23 Karaś (166 sztuk) i PZL.37 Łoś (36 sztuk) względnie odpowiadały standardom ówczesnej broni. Prototyp PZL.50 Jastrząb nie doczekał się produkcji seryjnej. Podobny los spotkał ciężkie myśliwce PZL.38 Wilk i PZL.48 Lampart.

Do 1939 roku lotnictwo zorganizowane było w 6 pułków:

• 1 pułk lotniczy – Warszawa (1921–1939)
• 2 pułk lotniczy – Kraków (1921–1939)
• 3 pułk lotniczy – Poznań (1921–1939)
• 4 pułk lotniczy – Toruń (1924–1939)
• 5 pułk lotniczy – Lida (1928–1939)
• 6 pułk lotniczy – Skniłów (1925–1939)

1939[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Polskie lotnictwo wojskowe 1939.

24 sierpnia 1939 roku pułki lotnicze zlikwidowano. Eskadry przydzielono do poszczególnych armii oraz brygad. Według danych z 1 września 1939 roku ogólna liczba samolotów wojskowych lotnictwa polskiego wynosiła 745, z czego w oddziałach bojowych 400 maszyn. Pozostałe 345 stanowiło sprzęt rezerwowy.

Skład lotnictwa bojowego:

• brygada bombowa (PZL.37 Łoś)
• brygada pościgowa (PZL P.7 i PZL P.11)
• eskadry liniowe (rozpoznawczo-bombowe) (PZL.23 Karaś)
• Morski Dywizjon Lotniczy (Lublin R.XIII, RWD-14 Czapla)
• eskadry łącznikowe (Lublin R.XIII i RWD-8 towarzyszące poszczególnym armiom)

Z wyjątkiem Łosi sprzęt ten ustępował pod każdym względem samolotom niemieckiej Luftwaffe, a eskadry łącznikowe były niemal bezbronne.

Mimo prawie ośmiokrotnej przewagi liczebnej nieprzyjaciela, w walkach powietrznych poniósł on poważne straty. Już 1 września brygada pościgowa zestrzeliła w rejonie Warszawy 14 samolotów niemieckich, a nazajutrz piloci 142. eskadry (4. pułk lotniczy) w rejonie Chełmży – 7. Ogółem w okresie od 1 do 17 września polscy piloci zestrzelili na pewno 126 samolotów niemieckich, prawdopodobnie jeszcze 10 i uszkodzili 14. Ponadto polskie załogi bombowe zestrzeliły 11 maszyn, a artyleria przeciwlotnicza – kolejne kilkadziesiąt.

Według archiwalnych źródeł niemieckich Luftwaffe straciła bezpowrotnie w kampanii polskiej około 247 samolotów, w tym 91 w wypadkach lotniczych, a niemal tyleż zostało uszkodzonych.

Lotnictwo polskie straciło około 70% sprzętu i wielu lotników. 17 września do Rumunii przeleciały 43 samoloty P.7 i P.11 oraz część Łosi. Pomiędzy 17 a 20 września większość lotników polskich przekroczyła granicę rumuńską i węgierską.

Plany na rozbudowę do roku 1942[edytuj | edytuj kod]

Wobec pogarszającej się sytuacji politycznej przed wybuchem wojny, władze polskie postanowiły rozbudować lotnictwo i wprowadzić na wyposażenie nowe typy samolotów krajowej, jak i również zagranicznej produkcji.

Na wiosnę 1940 roku przewidziany był stan sił powietrznych^[3]:

• Eskadry obserwacyjne (razem ok. 250 samolotów)
  • 5 eskadr wyposażonych w samoloty RWD-14 Czapla
  • 13 eskadr wyposażonych w samoloty LWS-3 Mewa
• Eskadry rozpoznawcze (razem ok. 290 samolotów)
  • 10 eskadr wyposażonych w samoloty PZL.23 Karaś
  • 4 eskadry wyposażone w samoloty PZL.46 Sum

• Eskadry myśliwskie i pościgowe (razem ok. 460 samolotów)
  • 10 eskadr wyposażonych w samoloty PZL P.11c
  • 6 eskadr wyposażonych w samoloty PZL. P11g Kobuz
  • 2 eskadry wyposażone w samoloty PZL.50 Jastrząb
  • 8 eskadr wyposażonych w samoloty Morane-Saulnier MS.406 (francuskie)
  • 4 eskadry wyposażone w samoloty Hawker Hurricane Mk.I (brytyjskie)
• Eskadry bombowe (razem ok. 220 samolotów)
  • 9 eskadr wyposażonych w samoloty PZL.37 Łoś
  • 9 eskadr wyposażonych w samoloty Fairey Battle Mk.I (brytyjskie)

• Eskadry morskie (razem ok. 40 samolotów)
  • 3 eskadry różnych typów (w tym 6 włoskich wodnosamolotów CANT Z-506)

Razem więc: 30 eskadr pościgowo-myśliwskich, 18 eskadr bombowych, 14 eskadr liniowych/rozpoznawczych, 18 eskadr obserwacyjnych/towarzyszących, 3 eskadry morskie.

Na rok 1942 zatem przewidziano poniższą organizację sił powietrznych (uchwaloną przez KSUS / Komitet do Spraw Uzbrojenia i Sprzętu):

• Lotnictwo Armijne
  • 2 eskadry liniowe
  • 2 eskadry myśliwskie
  • 2 eskadry współpracy
  • 1 pluton łącznikowy
• Lotnictwo Naczelnego Wodza (rezerwa współpracy)
  • 4 eskadry liniowe
  • 5 eskadr myśliwskich
  • 8 eskadr towarzyszących
  • mobilizowane plutony łącznikowe
• Lotnictwo Samodzielne Naczelnego Wodza
  • 21 eskadr bombowych
  • 10 eskadr pościgowych
  • 14 eskadr liniowych
  • 15 eskadr myśliwskich
  • 18 eskadr towarzyszących

Razem więc: 32 eskadry pościgowo-myśliwskie, 21 eskadr bombowych, 20 eskadr liniowych/rozpoznawczych, 28 eskadr obserwacyjnych/towarzyszących, 1 pluton łącznikowy.

Polskie Siły Powietrzne na Zachodzie[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Polskie Siły Powietrzne na obczyźnie.

1940 (Francja)[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Polskie Siły Powietrzne we Francji.

Po upadku Polski zaczęto tworzyć nowe jednostki we Francji. Jedyną jednostką sformowaną przed atakiem Niemiec na Francję był dywizjon 1/145, wyposażony w myśliwce Caudron CR.714 (przerobione na wojskowe samoloty sportowe, była to jedyna jednostka używająca tych maszyn). Polskich pilotów przydzielano do dywizjonów francuskich i tak zwanych kluczy kominowych. Latali na wielu typach maszyn, jednak najwięcej z nich na myśliwcach Morane-Saulnier MS.406.

1940–1947 (Wielka Brytania)[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii.

Lotnictwo ludowego Wojska Polskiego[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Lotnictwo ludowego Wojska Polskiego.

Początki lotnictwa ludowego Wojska Polskiego sięgają 7 lipca 1943 roku, kiedy to dowódca 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki pułkownik dyplomowany Zygmunt Berling wydał rozkaz dzienny nr 43 o sformowaniu między innymi 1 Samodzielnej myśliwskiej eskadry lotniczej. Na miejsce formowania wybrano lotnisko Grigoriewskoje położone w obwodzie riazańskim na terytorium ZSRR.

20 sierpnia 1943 roku eskadrę rozwinięto do rozmiarów pułku, któremu nadano nazwę: 1 pułk lotnictwa myśliwskiego „Warszawa”.

1 kwietnia 1944 roku przystąpiono do formowania 2 pułku nocnych bombowców „Kraków”. 31 października zorganizowano Dowództwo Lotnictwa Frontu Wojska Polskiego. Wymieniony organ dowodzenia, z gen. Fiodorem Połyninem na czele, powstał w wyniku przemianowania radzieckiego dowództwa 6 Armii Lotniczej.

Po zakończeniu wojny (10 maja 1945 roku), polskie lotnictwo wojskowe przebazowano z terenu Niemiec do stałych miejsc postoju w kraju. Dysponowało wówczas następującymi jednostkami:

• 1 Mieszany Korpus Lotniczy (mp. Łowicz)
  • 1 Dywizja Lotnictwa Bombowego
  • 2 Dywizja Lotnictwa Szturmowego (mp. Łódź)
  • 3 Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego (mp. Kutno)
  • 1 eskadra lotnictwa łącznikowego
• 4 Mieszana Dywizja Lotnicza (mp. Bydgoszcz)

Jednostki samodzielne

• 12 pułk lotnictwa sanitarnego
• 13 pułk lotnictwa transportowego
• 14 Samodzielny pułk korekcji i zwiadu
• 15 Samodzielny pułk lotniczy
• 17 pułk lotnictwa łącznikowego
• 3 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego
• 4 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego
• 5 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego
• 6 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego
• 103 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego

Pod koniec 1945 roku na stanie sił powietrznych znajdowały się 643 samoloty (152 Jak-9 wszystkich wersji, 177 Ił-2 wszystkich wersji, 121 Pe-2 wszystkich wersji, 36 UT-2, 138 Po-2, 11 C-47, 4 Li-2, 2 Szcze-2, 1 P-39, 1 Bf 108).

Po wojnie nadal rozwijano polskie lotnictwo. Z ZSRR dostarczono bombowce Pe-2 i Tu-2 (w 1950 roku) oraz bombowce treningowe USB-1 i USB-2. W 1949 roku do służby wprowadzono przebudowane na bombowce treningowe samoloty transportowe Li-2sb. W 1950 roku przeszkolono pierwszych pilotów na samolotach odrzutowych (Jak-17)^[4]; do uzbrojenia weszły transportowce Ił-12 oraz samoloty treningowe Jak-18 i treningowe bombowce UTB-2. W 1951 roku pojawiły się pierwsze odrzutowce – Jak-23 i MiG-15 (również w wersji dwumiejscowej UTIMiG-15), a w 1961 roku następca MiG-a-15 – MiG-17.

Poza dostawami z ZSRR Polska podjęła również produkcję licencyjną: MiG-ów-15 (jako Lim-1, w 1952 roku) i MiG-ów-15bis (jako Lim-2, od 1957 roku). W 1955 roku rozpoczęto produkcję MiG-ów-17 (jako Lim-5). W 1964 roku powstało krajowe rozwinięcie tego samolotu – szturmowy Lim-6bis.

Jedyny odrzutowy bombowiec, Ił-28, wszedł do służby w 1952 roku. Siedem lat później Polska otrzymała niewielką liczbę samolotów MiG-19, a w 1963 roku podstawowym samolotem myśliwskim stał się MiG-21. W 1979 roku do służby trafiła mała liczba samolotów MiG-23, a w roku 1989 – MiG-29.

Od 1949 roku podstawowym samolotem szturmowym był Ił-10 (od 1951 roku również wersja treningowa UIł-10). Począwszy od roku 1965 lotnictwo szturmowe zaczęło używać odrzutowców, początkowo Su-7, następnie Su-20 (1974) i Su-22 (1984).

Jedyny odrzutowy samolot szkolny, PZL TS-11 Iskra, zastąpił tłokowe Junak-2 (w służbie od 1952 roku), Junak-3 (1954) i TS-8 Bies (1958). Następca Iskry, PZL I-22 Iryda, przez pewien czas znajdował się w małej liczbie w wyposażeniu Wojsk Lotniczych, lecz ciągłe problemy sprawiły, że wszystkie Irydy wróciły do fabryki w celu dokonania modyfikacji i obecnie nie znajdują się w wyposażeniu wojska.

Od 1951 roku funkcję samolotu wielozadaniowego spełniał Jak-12, w 1955 roku dołączył do niego An-2, a później również Wilga-35P.

Samoloty transportowe i pasażerskie to kolejno: Ił-14 (od 1955 roku), Ił-18 (1961), An-12B (1966), An-26 (1972), Jak-40 (1973) i Tu-154.

W okresie powojennym polskie lotnictwo zostało również wyposażone w śmigłowce: wielozadaniowy SM-1 (licencja Mi-1) od 1956 roku, wielozadaniowy Mi-4 od 1958 roku, wielozadaniowy SM-2 od 1960 roku, Mi-2 i Mi-8 (później również Mi-17) od 1968 roku, a także szturmowy Mi-24 od 1976 roku. W użyciu znalazły się również amfibijny Mi-14 i ciężki transportowy Mi-6.

W 1954 Wojska Lotnicze połączono z Wojskami Obrony Powietrznej Kraju, tworząc Wojska Lotnicze i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju. Nowa formacja skupiała zarówno jednostki lotnicze, jak i przeciwlotnicze. W 1962 rozdzielono je ponownie na Wojska Lotnicze i Wojska Obrony Powietrznej Kraju jako odrębne rodzaje sił zbrojnych. Ta struktura funkcjonowała nieprzerwanie przez 28 lat.

1990–2004[edytuj | edytuj kod]

1 lipca 1990 roku ponownie połączono oba elementy, tworząc Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej.

2004–2010[edytuj | edytuj kod]

W roku 2006 do uzbrojenia weszły dwa nowe typy maszyn: na początku roku lekki śmigłowiec PZL SW-4, 9 listopada zaś – pierwsze samoloty F-16C/D, które w przetargu na myśliwiec wielozadaniowy pokonały Gripena i Mirage’a 2000.

16 stycznia 2009 roku wycofano ze służby ostatni z 12 samolotów transportowych An-26. 24 marca przekazano pierwszy z pięciu samolotów transportowych C-130 Hercules.

Po 10 kwietnia 2010 roku Ministerstwo Obrony Narodowej wyczarterowało na cztery lata dwa samoloty Embraer 175 od PLL LOT do przewozu najważniejszych osób w państwie; samoloty te są cywilne, obsługują je cywile i nie są oznaczone szachownicą lotniczą^[5].

Po 2011[edytuj | edytuj kod]

W 2011 r. wykonano prace, których celami były poprawienie bezpieczeństwa wykonywania zadań lotniczych oraz optymalizacja szkolenia. Wdrożone zostały działania naprawcze i profilaktyczne, którymi objęte zostały wszystkie jednostki organizacyjne lotnictwa Sił Powietrznych oraz pozostałych Rodzajów Sił Zbrojnych. Przeprowadzono gruntowną analizę wszystkich dokumentów normujących szkolenie lotnicze, opracowano nowe dokumenty oraz wprowadzono szereg poprawek i uzupełnień do programów i instrukcji. Zmieniono także organizację bezpieczeństwa i ubezpieczenia lotów podnosząc standard funkcjonowania lotnisk. Pracę nad systemem problematyki bezpieczeństwa zostały zwieńczone opracowaniem czterech dokumentów: „Regulaminu Lotów RL 2010”, „Instrukcji Organizacji Lotów 2010”, „Instrukcji Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP” oraz „Instrukcji organizacji lotniczej łączności radiowej Sił Zbrojnych RP – wydanie II”. Dokonano zmian zapisów w instrukcjach użytkowania statków powietrznych, dotyczących ich doposażenia w nowe urządzenia i agregaty. Wprowadzono codzienny nadzór nad pracą służb Hydrometeorologicznej Sił Zbrojnych RP. Zakończono rozbudowę sieci WAN Meteo – RL.

Przeprowadzono ćwiczenia Sił Powietrznych pod kryptonimem „Orzeł-11”, które odbyły się we wrześniu 2011 r. Zasadniczym celem ćwiczeń było przygotowanie dowództw oraz jednostek Sił Powietrznych do realizacji działań bojowych w ramach wydzielonego Komponentu Powietrznego, a także jego zabezpieczenia i wsparcia podczas prowadzenia połączonej operacji obronnej kraju. Ćwiczenie odbyło się przy współdziałaniu z Komponentem Lądowym i Morskim, Inspektoratem Wsparcia Sił Zbrojnych, Żandarmerią Wojskową oraz Polską Agencją Żeglugi Powietrznej. Przeprowadzono je na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej z wykorzystaniem ośrodków poligonowych w Ustce, Nadarzycach, Drawsku Pomorskim, na poligonach morskich znajdujących się w strefie obrony Marynarki Wojennej oraz w jednostkach uczestniczących^[6].

Siły Powietrzne współorganizowały największe w Polsce pokazy lotnicze Radom Air Show 2011, z udziałem samolotów wojskowych i cywilnych z całego świata. W pokazach wzięło udział 160 statków powietrznych, w tym 116 w pokazie dynamicznym, a 44 w statycznym. Łącznie zaprezentowano 261 lotników i 57 statków powietrznych.

Nastąpiła certyfikacja Komponentu Lotniczego „Jastrząb” składającego się z czterech samolotów F-16 Jastrząb, personelu obsługi oraz ochrony wojsk, jako Sił Zdolnych do Przerzutu w ramach operacji NATO. Komponent lotniczy musiał przejść certyfikację według programu TACEVAL. Program ten ma za zadanie zweryfikowanie zdolności do podjęcia działań bojowych przez okres wyznaczony przez dowództwo NATO, w warunkach ograniczonej pomocy ze strony państwa-gospodarza^[6].

W październiku 2011 r. odbył się kurs szkoleniowo-metodyczny kierowniczej kadry lotnictwa Sił Zbrojnych RP „Zlot 2011”. Celem było kreślenie roli dowódców poszczególnych szczebli dowodzenia podczas realizacji zadań, ocena poziomu umiejętności pilotażowych i bojowych kierowniczej kadry lotnictwa Sił Zbrojnych RP.^[7]

2 września 2016 roku ogłoszone zostały dwie niezależne procedury przetargowe przez Inspektorat Uzbrojenia MON celem pozyskania samolotów do przewozu VIP-ów. Celem zakupu są trzy średnie maszyny, w tym jedna używana i dwie nowe. Wymagana liczba miejsc wynosi nie mniej niż 65 foteli, zasięg minimalny 5500 kilometrów, loty transatlantyckie bez międzylądowania z minimum 30 pasażerami, w konfiguracji do przewozu VIP-ów, posiadanie systemów łączności niejawnej, obrony i ochrony. Samoloty używane mają mieć silniki nie starsze niż 5 lat, a liczbę miejsc w średnich maszynach nie mniejszą niż 132. Zasięg samolotów przy pełnym obciążeniu ma pozwolić na przelot nad Atlantykiem z międzylądowaniem^[8].

W październiku 2016 roku zdecydowano, że przetarg na dwa małe samoloty dla VIP-ów wygrywa Gulfstream G550, gdyż druga oferta nie spełnia wymogów. W dniu 15 listopada 2016 roku Szef IU MON gen. bryg. Adam Duda i Jeffrey Crosby, reprezentujący przedsiębiorstwo Gulfstream Aerospace, podpisali umowę na dostawę maszyn^{[9][10][11][12][13]}.

21 czerwca 2017 roku pierwsza maszyna Gulfstream G550 wylądowała na Lotnisku Chopina w Warszawie i została przekazana 1. Bazie Lotnictwa Transportowego^[14]. Samolot otrzymał imię „Książę Józef Poniatowski”. Następny samolot, o imieniu „Generał Kazimierz Pułaski”, został odebrany 29 lipca 2017 roku na lotnisku w Bydgoszczy^[15].

31 stycznia 2020 roku w Dęblinie, szef MON podpisał umowę na zakup 32 wielozadaniowych samolotów piątej generacji F-35 dla Sił Powietrznych^[16]. Wartość umowy wynosi 4,6 mld USD^[17]. Jej przedmiotem jest dostawa 32 samolotów F-35A wraz z pakietem szkoleniowym i logistycznym.

14 kwietnia 2021 Ministerstwo Obrony Narodowej poinformowało o podpisaniu umowy z rządem USA, dotyczącej zakupu 5 używanych samolotów transportowych C-130H Hercules, które uzupełnić mają dotychczas eksploatowane samoloty C-130E. Maszyny zakupiono poprzez procedurę EDA. Samoloty trafią do 33. Bazy Lotnictwa Transportowego^[18][19]. 27 lipca 2022 roku samolot szkolny TS-11 Iskra został oficjalnie wycofany ze służby w Siłach Powietrznych^[20].

Dowódcy polskich sił powietrznych[edytuj | edytuj kod]

Szef Sekcji Żeglugi Napowietrznej

• 1918 – ppłk pil. Hipolit Łossowski

Dowódca Wojsk Lotniczych[edytuj | edytuj kod]

• 1918–1919 – ppłk pil. Hipolit Łossowski

Inspektorzy Wojsk Lotniczych[edytuj | edytuj kod]

• 1919 – ppłk pil. Hipolit Łossowski
• 1919–1920 – gen. bryg. pil. Gustaw Macewicz

Szefowie Departamentu Żeglugi Powietrznej[edytuj | edytuj kod]

• 1920–1923 – gen. bryg. pil. Gustaw Macewicz
• 1923–1924 – gen. bryg. pil. François-Lèon Leveque
• 1924–1926 – gen. bryg. pil. Włodzimierz Zagórski
• 1926–1936 – gen. bryg. pil. Ludomił Rayski

Dowódcy Lotnictwa w Ministerstwie Spraw Wojskowych[edytuj | edytuj kod]

• 1936–1939 – gen. bryg. pil. Ludomił Rayski
• 1939 – gen. bryg. pil. Władysław Kalkus

Inspektorzy Obrony Powietrznej Państwa[edytuj | edytuj kod]

• 1936 – gen. dyw. Gustaw Orlicz-Dreszer
• 1936–1939 – gen. bryg. pil. Józef Zając

Naczelny Dowódca Lotnictwa i OPL, Dowódca Lotnictwa i OPL[edytuj | edytuj kod]

• 1939–1940 – gen. bryg. pil. Józef Zając

Dowódca Polskich Sił Powietrznych[edytuj | edytuj kod]

• 1940 – gen. bryg. pil. Józef Zając

Inspektorzy Polskich Sił Powietrznych[edytuj | edytuj kod]

• 1940–1943 – gen. bryg. pil. Stanisław Ujejski
• 1943 – płk pil. Stanisław Karpiński
• 1943–1944 – gen. bryg. pil. Mateusz Iżycki

Dowódca Polskich Sił Powietrznych[edytuj | edytuj kod]

• 1944–1947 – gen. bryg. pil. Mateusz Iżycki

Dowódca Lotnictwa Frontu Polskiego (na Wschodzie)[edytuj | edytuj kod]

• 1944–1945 – gen. dyw. pil. Fiodor Pietrowicz Połynin

Dowódca Lotnictwa WP[edytuj | edytuj kod]

• 1945–1947 – gen. broni pil. Fiodor Pietrowicz Połynin

Dowódcy Wojsk Lotniczych[edytuj | edytuj kod]

• 1947–1950 – gen. bryg. Aleksander Romeyko
• 1950–1954 – gen. broni pil. Iwan Turkiel

Dowódcy Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (samodzielny organ dowodzenia w latach 1951–1954)[edytuj | edytuj kod]

• 1951–1952 – gen. bryg. Nikołaj Trawin
• 1952–1954 – gen. bryg. Siergiej Sazonow

Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju[edytuj | edytuj kod]

• 1954–1956 – gen. broni pil. Iwan Turkiel
• 1956–1962 – gen. dyw. pil. Jan Frey-Bielecki

Dowódca Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (w ramach Dowództwa Wojsk Lotniczych i OPL OK)[edytuj | edytuj kod]

• 1959–1962 – gen. bryg. pil. Czesław Mankiewicz

Główni Inspektorzy Lotnictwa[edytuj | edytuj kod]

• 1962–1963 – gen. dyw. pil. Jan Frey-Bielecki
• 1963–1967 – gen. dyw. pil. Jan Raczkowski

Dowódcy Wojsk Lotniczych[edytuj | edytuj kod]

• 1967–1972 – gen. dyw. pil. Jan Raczkowski
• 1972–1976 – gen. dyw. pil. Henryk Michałowski
• 1976–1983 – gen. dyw. pil. Tadeusz Krepski
• 1983–1989 – gen. dyw. pil. Tytus Krawczyc
• 1989–1990 – gen. dyw. pil. Jerzy Gotowała

Dowódcy Wojsk Obrony Powietrznej Kraju[edytuj | edytuj kod]

• 1962–1967 – gen. dyw. pil. Czesław Mankiewicz
• 1967–1976 – gen. dyw. pil. Roman Paszkowski
• 1976–1990 – gen. broni Longin Łozowicki

Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej (po scaleniu WOPK i Wojsk Lotniczych w 1990 roku)^[21][edytuj | edytuj kod]

• 1990–1995 – gen. broni pil. Jerzy Gotowała
• 1995–1999 – gen. dyw. Kazimierz Dziok
• 1999–2002 – gen. broni pil. Andrzej Dulęba
• 2002–2004 – gen. broni pil. Ryszard Olszewski

Dowódcy Sił Powietrznych (zmiana nazwy z WLOP na Siły Powietrzne 1 lipca 2004 r.)[edytuj | edytuj kod]

• 2004–2005 – gen. broni pil. Ryszard Olszewski
• 2005–2007 – gen. broni pil. Stanisław Targosz^[22]
• 2007–2010 – gen. broni pil. Andrzej Błasik^[23]
• 2010–2013 – gen. broni pil. Lech Majewski^[24]

Inspektorzy Sił Powietrznych[edytuj | edytuj kod]

• gen. dyw. pil. Jan Śliwka (1 stycznia 2014 – 28 stycznia 2016^[25])
• gen. bryg. pil. Tomasz Drewniak (28 stycznia 2016 – 17 listopada 2016)^[25][26]
• płk/gen. bryg. pil. Cezary Wiśniewski (18 listopada 2016 – 17 kwietnia 2017)^[26][27][28]
• cz.p.o. gen. bryg. pil. Mirosław Jemielniak (10 kwietnia 2017 – 31 maja 2018)^[29][30]
• gen. bryg. pil. Mirosław Jemielniak (1 czerwca 2018 – 30 sierpnia 2018)^[30][31][32]
• cz.p.o. gen. bryg. pil. Jacek Pszczoła (31 sierpnia 2018 – 19 października 2018)^[32][33]
• gen. bryg./gen. dyw. pil. Jacek Pszczoła (19 października 2018 – 31 stycznia 2023)^[34]
• gen. bryg./gen. dyw. pil. Ireneusz Nowak (1 marca 2023 – nadal)^[35][36]

Podstawy prawne[edytuj | edytuj kod]

Podstawami prawnymi utworzenia powietrznego segmentu polskich Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej są Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz akty prawne niższego rzędu, w tym przede wszystkim ustawa o obronie Ojczyzny z dnia 11 marca 2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 2305). Zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy o obronie Ojczyzny, w skład Sił Zbrojnych wchodzą jako ich rodzaje: Wojska Lądowe, Siły Powietrzne, Marynarka Wojenna i Wojska Specjalne, zaś na podstawie art. 15 ust. 3 tej samej ustawy, Siłami Powietrznymi dowodzi Dowódca Sił Powietrznych^[37]. Przepis ten nie narusza jednak postanowień prawa w zakresie cywilnego zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, sprawowanego za pośrednictwem Ministra Obrony. Ustawa z 21 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw zlikwidowała stanowisko Dowódcy Sił Powietrznych. Od 1 stycznia 2014 r. dowódcami rodzajów Sił Zbrojnych są Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych i Dowódca Operacyjny Rodzajów Sił Zbrojnych, którym podlegają poszczególne jednostki wojskowe SP.

Flagi lotnictwa wojskowego[edytuj | edytuj kod]

Współczesne (od 1993 r.)[edytuj | edytuj kod]

• 
  Flaga WLOP (do 2004).
  Flaga Sił Powietrznych (od 2004).
• 
  Flaga lotnisk i lądowisk wojskowych.
• 
  Flaga lotnisk i lądowisk Marynarki Wojennej.
• 
  Flaga Dowódcy Sił Powietrznych (2011–2013).

Historyczne[edytuj | edytuj kod]

• 
  Flaga wojskowych portów lotniczych (1930–1938).
  Flaga PSP (1940–1947).
• 
  Flaga wojskowych portów lotniczych (1938–1945).
• 
  Flaga lotnictwa wojskowego PRL (1955–1959).
• 
  Flaga lotnictwa wojskowego PRL (od 1959).
  Flaga WLOP (do 1993.)
• 
  Flaga lotnisk i lądowisk Marynarki Wojennej PRL.
  (1959–1990).
• 
  Flaga lotnictwa morskiego WOP PRL (1959–1990).

Organizacja[edytuj | edytuj kod]

• Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych w Warszawie^[38]
  • Centrum Operacji Powietrznych w Warszawie-Pyrach
• Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych w Warszawie^[39]
  • Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie^[40]
  • 1 Skrzydło Lotnictwa Taktycznego
  • 2 Skrzydło Lotnictwa Taktycznego
  • 3 Skrzydło Lotnictwa Transportowego
  • 4 Skrzydło Lotnictwa Szkolnego
  • 3 Brygada Radiotechniczna
  • 3 Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej
  • Centrum Rozpoznania i Wsparcia Walki Radioelektronicznej
  • Szefostwo Służby Hydrometeorologicznej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie-Pyracho
  • Centrum Szkolenia Sił Powietrznych w Koszalinie
  • 6 Batalion Chemiczny (poprzez 4 Pułk Chemiczny)
  • Centrum Szkolenia Inżynieryjno-Lotniczego
  • Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP
  • 21 Centralny Poligon Lotniczy w Nadarzycach^[41]
  • Centralny Poligon Sił Powietrznych w Ustce^[42]

Dowództwo[edytuj | edytuj kod]

Z dniem 1 stycznia 2014 na podstawie ustawy o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 852) dowództwo Sił Powietrznych uległo likwidacji, a jego zadania przejęło Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych.

Uzbrojenie i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]

Wojska Lotnicze[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcie	Nazwa	Pochodzenie	Wersja	Liczba	Służba od	Uwagi
Samoloty szkolno-treningowe (AJT)
	PZL-130 Orlik	Polska	TC-II Advanced	28	1992	Do szkolenia podstawowego i zaawansowanego. Modernizacja do standardu TC-II Advanced do 2022[43].
	M-346 Bielik	Włochy	M-346	16[44]	2016	Do szkolenia zaawansowanego (na MRCA 4,5 i 5 gen.). Aktualizacja software systemu awionicznego w 2022.
Lekkie samoloty bojowe (LCA). Wielozadaniowe samoloty bojowe (MRCA)
	FA-50	Korea Południowa	FA-50GF Block 10 FA-50PL Block 20	12[45] 0/36	2023 2025-2028	Planowana jest modernizacja (po 2025) FA-50GF do FA-50PL (m.in. radar AESA Raytheon PhantomStrike)[46].
	F-16	Stany Zjednoczone	F-16C Block 52+ F-16D Block 52+	36[47] 12[47]	2006	Planowana jest modernizacja (od 2025) do F-16V[48](m.in. radar AESA).
	F-35	Stany Zjednoczone	F-35A Block 4	4/32	2026-2030	Umowa 2020[49]. Dostawy 2024-2025 (kilka szt. do bazy w US, gdzie będą szkolić się piloci z PL) i docelowo 2026-2030 (do baz w PL). 4 szt. wyprodukowane dla Polski obecnie są w USA w celach szkoleniowych.
	Su-22	ZSRR	M4K UM3K	12[50] 6[50]	1984	W służbie do ~2025. Docelowo będą wycofane lub/i przekazane Ukrainie.
	MiG-29	ZSRR	MiG-29M 9.12A MiG-29UBM 9.51	11 3[51][52]	1989	W służbie do ~2027 są egz. z ZSRR i Czech. Zmodyfikowane do działania w przestrzeni powietrznej NATO, wyposażone w izraelski komputer misji, wielofunkcyjny wyświetlacz, system IFF Mode 5 czy systemy nawigacyjne TACAN i ILS (na maszynach 1-miejscowych z interogatorem). Docelowo będą wycofane lub/i przekazane Ukrainie (przekazano egz. z Niemiec).
Samoloty AEW&C
	Saab 340 AEW&C	Szwecja	Saab 340B AEW-300	1/2[53]	2024	Używane, kupione od Szwecji, umowa 2023[54]. Inne oznaczenie to S 100D Argus (ASC-890).
Samoloty transportowe
	M28 Bryza	Polska	M28B[55] M28PT/GC[55]	24	2002
	CASA C-295	Hiszpania	M	16	2003	Jeden (o numerze bocznym 019 – zakupiony w roku 2007) utracono w 2008 w katastrofie lotniczej w Mirosławcu.
	C-130 Hercules	Stany Zjednoczone	E H	5 3/5[56]	2009	Przekazane przez USA w ramach bezzwrotnej pożyczki na cele wojskowe.
	Gulfstream G550	Stany Zjednoczone		2	2017
	Boeing 737-800	Stany Zjednoczone	NG NG BBJ2	1 2	2017 2021 2021	Samolot o numerze fabrycznym 61358 w listopadzie 2017 zakupiony przez MON[57]. 29 października wylądowała 3 i ostatnia maszyna VIP[58].
Śmigłowce
	SW-4 Puszczyk	Polska		24	2006
	Mi-2	ZSRR  Polska	RL[59] P[60] T[60] D[61] R[61] URP-G[61] Sz[61]	16[62]	1973
	W-3 Sokół	Polska	W-3T W-3P W-3RL W-3WA W-3W SAR W-3WA SAR	4 1 6 4 1 1	1993-1996	[63][64]
	W-3 Sokół	Polska	W-3WA	7	2008-2013	Zmodyfikowane do transportu VIP[63][65].
	Mi-8 Mi-17	ZSRR  Rosja	Mi-17-1V[66] Mi-17[67] Mi-8RL[59] Mi-8PS[59]	5 3 3 1	1973-2011	Śmigłowce Mi-17 znajdują się na wyposażeniu PJOS w Powidzu, zaś śmigłowce Mi-8 przystosowane do ratownictwa lądowego pełnią służbę w 3GPR w Krakowie.
	Mi-8	ZSRR	Mi-8PS Mi-8T	3 2	1977-1983	Zmodyfikowane do transportu VIP[68][65][69][70].
Bezzałogowe aparaty latające (UAV)
	Aeronautics Orbiter	Izrael	Orbiter	15 zestawów	2007[71]	W każdym zestawie po 3 aparaty[72]. Na wyposażeniu 12 Bazy Bezzałogowych Statków Powietrznych[73].
	Bayraktar TB2	Turcja	TB2	3/4 zestawów	2022	W każdym zestawie po 6 aparatów. Na wyposażeniu 12 Bazy Bezzałogowych Statków Powietrznych w Mirosławcu[74].
	MQ-9 Reaper	Stany Zjednoczone	MQ-9A	1 zestaw	2023	Wyleasingowane w ramach pilnej potrzeby operacyjnej[75].

Amunicja[edytuj | edytuj kod]

Podstawowymi rodzajami uzbrojenia Sił Powietrznych są amunicja służąca do zwalczania z powietrza celów powietrznych oraz do zwalczania celów lądowych.

Cele powietrzne[edytuj | edytuj kod]

Cele lądowe[edytuj | edytuj kod]

Zasobniki[edytuj | edytuj kod]

Wojska Obrony Przeciwlotniczej[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcie	Nazwa	Pochodzenie	Wersja	Liczba	Uwagi
Przenośne przeciwlotnicze zestawy rakietowe
	PPZR Grom	Polska	Grom	400	Zasięg: 500 - 5500 m. Pułap: 10 - 3500 m.
	PPZR Piorun	Polska	Piorun	1020	Zasięg: 400 - 6500 m. Pułap: 10 - 4000 m. Umowa 2016 (420 wyrzutni + 1300 pocisków)[87]. Aneks 2022 (600 wyrzutni + 3500 pocisków)[88].
Artyleria przeciwlotnicza. Przeciwlotnicze systemy rakietowo-artyleryjskie
	Armata ZU-23-2 ZUR-23-2	ZSRR  Polska		brak danych	Zasięg: ~2500 m.
	PSR-A Pilica	Polska	Pilica	6/22 zestawy	1 zestaw to (10 pojazdów): 6 x jednostka ogniowa, 1 x stanowisko dowodzenia, 1 x stacja radiolokacyjna, 2 x pojazd amunicyjny. Zasięg do: ~2500 m dla ZUR-23-2SP Jodek, 5500/6500 m dla PPZR Grom/Piorun. Wyposażenie 3 Warszawskiej Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej[89].
Rakietowe systemy przeciwlotnicze
	SPZR Poprad	Polska	Poprad	2[90]	Zasięg: do 5500/6500 m dla PPZR Grom/Piorun. 2 egzemplarze pochodzą z partii próbnej, na wyposażeniu Centrum Szkolenia Sił Powietrznych[91][92][93].
	PZR S-125	ZSRR  Polska	S-125 Newa-SC	11 zestawy	1 zestaw to 3 wyrzutnie. Zasięg: do 25000 m[94]. Pułap: do 18000 m. 20 wyrzutni przekazano Ukrainie *.
	Patriot PAC-3	Stany Zjednoczone  Polska	PAC-3 MSE	2/8 zestawy	1 zestaw to 8 wyrzutni. Zasięg: do 150km. Pułap: do 20km. Wyposażenie 3 Warszawskiej Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej[95][96].

Wojska Radiotechniczne i Radioelektroniczne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcie	Nazwa	Pochodzenie	Liczba	Uwagi
Stacje radiolokacyjne
	RAT-31DL	Włochy	3	Trójwspółrzędny radar dalekiego zasięgu przeznaczony do kontroli obszaru powietrznego, BACKBONE[97][98].
	NUR-12M	Polska	3	Trójwspółrzędny radar dalekiego zasięgu przeznaczony do kontroli obszaru powietrznego. BACKBONE[99].
	NUR-12ME	Polska	7	Trójwspółrzędny radar kontroli obszaru powietrznego[100].
	NUR-15/M	Polska	18/25	Trójwspółrzędna stacja radiolokacyjna średniego zasięgu. W ramach dotychczasowych umów zamówiono 25 radarów. Do grudnia 2021 roku dostarczono 17 stacji radiolokacyjnych[101][102][103][91][104][105][106].
	NUR-31/M/MK	Polska		Radar kontroli obszaru powietrznego średniego zasięgu. Przeznaczony do zastąpienia przez NUR-15M[107][108].
	NUR-41	Polska		Radar przeznaczony do pomiaru wysokości obiektów powietrznych. Przeznaczony do zastąpienia przez NUR-15M[109][108].
	ZDPSR Soła	Polska	1	Trójwspółrzędny radar przeznaczony do kontroli obszaru powietrznego, wykrywania i śledzenia tras obiektów wykrytych w danym obszarze, krótkiego zasięgu. Na wyposażeniu Centrum Szkolenia Sił Powietrznych[110][111].
	GCA-2000/GCA-2000M	Stany Zjednoczone	14	Radiolokacyjne systemy precyzyjnego wspomagania lądowania (PAR). Dla całości SZRP zakupiono 5 stacji w wersji GCA-2000 oraz 9 w wersji GCA-2000M. Na wyposażeniu lotnisk[112][113][114].
Walka elektroniczna
	Gunica	Polska		Stacje rozpoznania pokładowych systemów elektronicznych PRP-25M i PRP-25S.[115]

 Zobacz więcej w artykule Uzbrojenie i sprzęt bojowy Wojsk Lądowych, w sekcji Lotnictwo Wojsk Lądowych.

 Zobacz więcej w artykule Uzbrojenie i sprzęt bojowy Wojsk Specjalnych, w sekcji Statki powietrzne.

 Zobacz więcej w artykule Marynarka Wojenna, w sekcji Lotnictwo Marynarki Wojennej.

 Zobacz więcej w artykule Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych, w sekcji Wyposażenie Akademickiego Ośrodka Szkolenia Lotniczego WSOP.

 Osobny artykuł: Lista śmigłowców Wojska Polskiego.

Bazy lotnicze[edytuj | edytuj kod]

1

8

12

21

22

23

31

32

33

41

42

43

44

44

49

56

Legenda
Bazy lotnicze Sił Powietrznych:
Szkolnego: 41, 42
Taktycznego: 12, 21, 22, 23, 31, 32
Transportowego: 1, 8, 33
Bazy lotnicze innych rodzajów Sił Zbrojnych RP:
Marynarki Wojennej: 43, 44
Wojsk Lądowych: 49, 56

Baza	Miasto	Wyposażenie
1 Baza Lotnictwa Transportowego	Warszawa	Mi-8, PZL W-3, Gulfstream G550, Boeing 737
8 Baza Lotnictwa Transportowego	Kraków	CASA C-295, PZL M28, Mi-2, Mi-8
12 Baza Bezzałogowych Statków Powietrznych	Mirosławiec	Aeronautics Orbiter, Bayraktar TB2, MQ-9 Reaper
21 Baza Lotnictwa Taktycznego	Świdwin	Su-22M4, Su-22UM3K[116]
22 Baza Lotnictwa Taktycznego	Malbork	MiG-29
23 Baza Lotnictwa Taktycznego	Mińsk Mazowiecki	FA-50
31 Baza Lotnictwa Taktycznego	Poznań	F-16
32 Baza Lotnictwa Taktycznego	Łask	F-16
33 Baza Lotnictwa Transportowego	Powidz	C-130E, C-130H, PZL W-3[117], PZL M28, Mi-17
41 Baza Lotnictwa Szkolnego	Dęblin	Mi-2, PZL SW-4, Aermacchi M-346
42 Baza Lotnictwa Szkolnego	Radom	PZL-130, PZL M28

 Osobne artykuły: Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej, 43 Baza Lotnictwa Morskiego i 44 Baza Lotnictwa Morskiego.

 Osobne artykuły: 1 Brygada Lotnictwa Wojsk Lądowych, 49 Baza Lotnicza i 56 Baza Lotnicza.

 Zobacz więcej w artykule 25 Brygada Kawalerii Powietrznej, w sekcji Struktura organizacyjna brygady.

Zespoły akrobacji lotniczej[edytuj | edytuj kod]

• Zespół akrobacyjny Orlik
• Zespół pokazowy Skorpion
• Zespół pokazowy F-16 Tiger Demo Team^[118][119]
• Zespół pokazowy Fulcrum Drivers Demo Team^[120][121]
• Zespół pokazowy M-346 Demo Team

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

• Polskie Siły Powietrzne na obczyźnie
• F-16 w Polskich Siłach Powietrznych

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Jan Liwiński, Jak to drzewiej bywało, „Skrzydlata Polska”, nr 11 (1996), s. 32–34, ISSN 0137-866x.
• Bombowce WP z okresu przed II wojną światową. weu1918-1939.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-20)].
• PiotrP. Jakuboszczak PiotrP. (red.), Kronika Wojska Polskiego 2018, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2019, s. 172, ISSN 1734-2317 .
• ArturA. Gałecki ArturA. (red.), Kronika Wojska Polskiego 2017, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2018, 88; 266, ISSN 1734-2317 .
• ArturA. Gałecki ArturA. (red.), Kronika Wojska Polskiego 2016, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2017, s. 23, ISSN 1734-2317 .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Grupa Historyczna Lotnictwa Polskiego
• Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii 1940