French
DeutschSamorząd terytorialny Ukrainy – Wikipedia, wolna encyklopedia
Samorząd tertytorialny Ukrainy – system podziału terytorialnego Ukrainy określany jest jako trzystopniowy, który dzieli się na obwody (області), rejony (райони) i rady: wiejskie, dzielnicowe i miejskie. Oddzielny status jako jednostki terytorialnej posiada Autonomiczna Republika Krymu, Kijów i Sewastopol.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Obecny system podziału terytorialnego powstał w 1932 roku, gdy Ukraina była jedną z republik Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Zostało wówczas utworzone 7 obwodów przekształcając system z lat 1923–1930, gdzie utworzone było 40 okręgów, podzielonych na 406 rejonów z 29 938 miejscowościami.
Z biegiem lat podział terytorialny ulegał zmianom. Na podstawie danych z 1 stycznia 2016 roku obecnie na Ukrainie są 24 obwody, 490 rejonów, 460 miast (z których 187 mają specjalny status), 111 rejonów w obrębie miast, 885 osiedli typu miejskiego i 28 385 osiedli typu wiejskiego. Od marca 2014 roku Ukraina utraciła kontrolę nad Republiką Autonomiczną Krymu, a od 12 maja 2014 roku także w części obwodów: donieckim i ługańskim, w wyniku ogłoszenia niepodległości przez tzw. Doniecką Republikę Ludową oraz Ługańską Republikę Ludową.
Faktycznie tworzenie samorządu terytorialnego na Ukrainie rozpoczęło się po Euromajdanie, gdy w latach 2014–2015 umożliwiono jednoczenie się hromad i przyznawania im samodzielności finansowej[1]. Historyczne znaczenie miały wybory samorządowe w 2020 roku, gdy mieszkańcy po raz pierwszy wybierali składy nowych, samorządowych hromad i rejonów[2].
Struktury władz lokalnych[edytuj | edytuj kod]
| Nazwa jednostki terytorialnej | Obwód | Rejon | Rada |
|---|---|---|---|
| Organ przedstawicielski | Rada obwodowa | Rada rejonowa | Rada miejska, dzielnicowa lub wiejska |
| Sposób wyboru | Wybory powszechne | Wybory powszechne | Wybory powszechne |
| Kadencja | 5 lat | 5 lat | 5 lat |
| Przewodniczący zarządu rady | Przewodniczący Rady obwodowej | Przewodniczący Rady rejonowej | Przewodniczący Rady miejskiej, dzielnicowej lub wiejskiej |
Struktura władz samorządu na terenach autonomicznych[edytuj | edytuj kod]
Autonomiczna Republika Krymu[edytuj | edytuj kod]
Ustawodawca ukraiński mimo wyodrębnienia Krymu jako autonomicznej republiki bardzo silnie podkreśla unitarny charakter państwa. Republika Autonomiczna Krymu składa się z 14 rejonów oraz 16 miast. W skład rejonów wchodzi 56 osiedli typu miejskiego i 957 wsi. Choć od marca 2014 roku Krym stał się podmiotem Federacji Rosyjskiej, de iure dalej jest uznawany jako część terytorium Ukrainy jako Republika Autonomiczna Krymu i miasto o osobnym statusie Sewastopol. Tę tezę podtrzymuje państwo ukraińskie oraz większość innych państw świata.
Funkcjonowanie Autonomiczej Republiki Krymu określa rozdział X Konstytucji Ukrainy.
Sktruktura władzy w ARK jest określona w artykule 136 konstytucji:
„Organem przedstawicielskim Autonomicznej Republiki Krymu jest Rada Najwyższa Autonomicznej Republiki Krymu, do której deputowani wybierani są na podstawie powszechnego, równego i bezpośredniego prawa wyborczego w głosowaniu tajnym. Kadencja Rady Najwyższej Autonomicznej Republiki Krymu trwa pięć lat. Wygaśnięcie kadencji Rady Najwyższej Autonomicznej Republiki Krymu skutkuje wygaśnięciem kadencji jej deputowanych”
Zakres kompetencji republiki określa artykuł 138 konstytucji:
„Do kompetencji Autonomicznej Republiki Krymu należą:
- zarządzanie wyborów deputowanych do Rady Najwyższej Autonomicznej Republiki Krymu, zatwierdzanie składu komisji wyborczej Autonomicznej Republiki Krymu;
- organizacja i przeprowadzanie referendów lokalnych;
- zarządzanie majątkiem należącym do Autonomicznej Republiki Krymu;
- opracowywanie, przyjmowanie i wykonywanie budżetu Autonomicznej Republiki Krymu zgodnie z jednolitą politykę podatkową i budżetową Ukrainy;
- opracowywanie, przyjmowanie i realizacja programów Autonomicznej Republiki Krymu w sprawach rozwoju społecznoekonomicznego i kulturalnego, racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych, ochrony środowiska – zgodnie z programami ogólnopaństwowymi;
- przyznawanie miastu statusu kurortu; określanie stref sanitarnej ochrony kurortów;
- uczestnictwo w ochronie praw i wolności obywateli, działanie na rzecz zgody narodowej, wspieranie ochrony praworządności i bezpieczeństwa obywateli;
- zapewnianie funkcjonowania i rozwoju języka państwowego, języków i kultur narodowych w Autonomicznej Republice Krymu; ochrona i użytkowanie zabytków historycznych;
- współudział w opracowywaniu i realizacji państwowych programów powrotu narodów deportowanych;
- występowanie z inicjatywą wprowadzenia stanu wyjątkowego i ustanowienia obszarów nadzwyczajnej sytuacji ekologicznej w Autonomicznej Republice Krymu albo na określonych jej obszarach. Ustawy Ukrainy mogą delegować także inne uprawnienia na rzecz Autonomicznej Republiki Krymu”
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Daniel Szeligowski: Kolejny krok do decentralizacji na Ukrainie. pism.pl, 2020-08-19. [dostęp 2022-03-16].
- ↑ Krzysztof Nieczypor: Decentralizacja w cieniu kryzysu władzy: Ukraina przed wyborami lokalnymi. osw.waw.pl, 2020-10-20. [dostęp 2022-03-16].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Samorząd terytorialny w Polsce i na Ukrainie, red. Mirosław Karpiuk, Polskie Wydawnictwo Prawnicze Iuris, Poznań-Kijów 2013, ISBN 978-83-63223-36-6.
- Дробуш Ι.Β., Функції органів мисцевого самоврядування в Україні: Монографія, Київ 2003.
- Gerycz W., Kawałko B., Poziom zgodności zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego w Polsce i na Ukrainie – matryca porównawcza, „Zamojskie Studia i Materiały” 2006, zesz. 2.
- Konstytucja Ukrainy z 1996 z poprawkami z 2014 roku: http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/Ukraina2014.pdf
- Місцеве самоврядування в Україні: на межі оптимізму та песимізму, „Юридична газета”, 17.12.2004: https://web.archive.org/web/20161221155827/http://social.kharkov.ua/page.php?id=43