Salzburg – Wikipedia, wolna encyklopedia

Historyczne centrum Salzburga^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Austria
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, IV, VI
Numer ref.	784
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1996; na 20. sesji
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Salzburg
	; Widok z góry Mönchsberg na twierdzę Hohensalzburg oraz stare miasto w Salzburgu
Herb	Flaga
Państwo	Austria
Kraj związkowy	Salzburg
Burmistrz	Harald Preuner
Powierzchnia	65,65 km²
Wysokość	424 m n.p.m.
Populacja (1 stycznia 2023); • liczba ludności; • gęstość	; 156 619; 2386 os./km²
Nr kierunkowy	0662
Kod pocztowy	5020, 5023, 5026, 5061, 5071, 5081, 5082
Tablice rejestracyjne	S
	Położenie na mapie kraju związkowego Salzburga Salzburg
	Położenie na mapie Austrii Salzburg
	47°48′N 13°02′E/47,800000 13,033333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Salzburg (czes. Salcburk, hist. Solnohrad^[2]^[3]; pol. hist. Solnogród^[4]) – miasto statutarne w Austrii, stolica kraju związkowego Salzburg oraz powiatu Salzburg-Umgebung, do którego miasto jednak nie należy. Położone w pobliżu granicy z Niemcami w Alpach, nad rzeką Salzach, na wysokości 424 m n.p.m. 156 619 mieszkańców (1 stycznia 2023), czwarte pod względem liczby ludności miasto w Austrii.

Miasto jako ważne centrum turystyczne oraz sportów zimowych jest jedną z najczęściej odwiedzanych przez turystów miejscowości w Austrii. Stare miasto Salzburga o dużych walorach historycznych zostało wpisane w 1996 na Listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Miejsce urzędowania polskiego konsula honorowego.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwszymi osadnikami na tych terenach byli Celtowie. W okresie Cesarstwa Rzymskiego, za panowania Klaudiusza powstało tutaj miasto Municipium Claudium Iuvavum, które stanowiło ważny ośrodek rzymskiej prowincji Noricum. W VII wieku dotarł na te tereny św. Rupert podczas swej podróży misyjnej z polecenia księcia Bawarii, Teodora II. W 696 św. Rupert założył klasztor św. Piotra, który jest uważany za najstarszy klasztor na obszarze niemieckojęzycznym, a może nawet i na świecie, oraz żeński zakon benedyktyński Nonnberg.

Św. Rupert został pierwszym biskupem Salzburga oraz nadał miastu nazwę „Salzburg”, co oznacza „Zamek Solny”. Doceniał rolę i wartość soli.

Pod koniec XIV wieku Salzburg uzyskał niezależność od Bawarii. Stał się siedzibą arcybiskupstwa Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a po jego sekularyzacji był stolicą Elektoratu Salzburga w latach 1803–1805.

W 1805 r. Salzburg, wraz z Berchtesgaden, został przyłączony do Cesarstwa Austrii.

W 1809 r. obszar Salzburga został ponownie przyłączony do Królestwa Bawarii po przegranej Austrii pod Deutsch-Wagram.

Podczas Kongresu Wiedeńskiego w 1815 Salzburg został ostatecznie przyznany Austrii, natomiast Rupertigau i Berchtesgaden zostały przekazane Bawarii.

Podczas II wojny światowej znajdował się tutaj obóz koncentracyjny. Podczas bombardowania wojsk alianckich zniszczono 7600 domów i zabito 550 mieszkańców. Chociaż uszkodzone zostały most oraz kopuła katedry, większość budynków architektury barokowej zachowała się. Salzburg jest jednym z niewielu miast o tak jednolitym charakterze architektonicznym. Wojska amerykańskie wkroczyły do miasta 5 maja 1945.

Zabytki i atrakcje turystyczne[edytuj | edytuj kod]

W sezonie turystycznym liczba turystów przekracza liczbę mieszkańców. Najbardziej odwiedzane atrakcje turystyczne miasta to:

Centrum miasta[edytuj | edytuj kod]

Twierdza Hohensalzburg – zamek-forteca znajdująca się na wzgórzu ponad starym miastem. Jest to jeden z największych zamków w Europie
zabytkowe centrum miasta. W roku 1996 znalazło się na liście światowego dziedzictwa UNESCO
Klasztor św. Piotra, założony w roku 696 przez św. Ruperta. Uważany za jeden z najstarszych zakonów benedyktyńskich na obszarze niemieckojęzycznym w Europie
Klasztor Nonnberg – żeński klasztor benedyktynek założony przez św. Ruperta. Najstarszy ciągle działający żeński klasztor w Europie.
barokowa architektura miasta z wieloma kościołami (część wymieniono niżej)
Katedra (Salzburger Dom)
kościół franciszkanów z XII-XIII w.
dawny kościół urszulanek (pw. św. Marka, od 1999 r. należy do kościoła greckokatolickiego), barokowy z początku XVIII w.
Cmentarz św. Piotra (Petersfriedhof), najstarszy w Salzburgu, poświadczony co najmniej od XII w.
Kościół Uniwersytecki, barokowy z początku XVIII w.
Pałac arcybiskupów Salzburga (Salzburger Residenz), z przełomu XVI i XVII w., późnorenesansowy
główna ulica zabytkowego centrum – Getreidegasse, przy której pod numerem 9 znajduje się dom narodzin Mozarta
Pomnik Mozarta w Salzburgu
drugie mieszkanie rodziny Mozartów – (Tanzmeisterhaus) przy Makartplatz

Poza centrum miasta[edytuj | edytuj kod]

pałac Mirabell z ogrodami
rokokowy Pałac Leopoldskron
Pałac Hellbrunn wraz z parkami i pałacami
Pałac Klessheim
Red Bull Arena stadion klubu piłkarskiego Red Bull Salzburg

Kawiarnie Salzburga[edytuj | edytuj kod]

Przez wiele wieków historii pełni rolę ważnego ośrodka handlowego i komunikacyjnego. W 1683, po odparciu armii tureckiej spod wiedeńskich murów, w obozie Kary Mustafy znalezione zostają zapasy kawy. W całej Austrii zaczynają powstawać kawiarnie. Pierwszą tego typu kawiarnią w Salzburgu zostaje istniejąca do dziś Café Tomaselli. Kawiarnia ta jest najstarszą do dziś istniejącą kawiarnią Europy Zachodniej. Bywali w niej: Wolfgang Amadeus Mozart, Michael Haydn, Hugo von Hofmannsthal i Max Reinhardt. Nieco później powstaje druga tradycyjna kawiarnia – dziewiętnastowieczna Café Fürst, w której w 1890 wymyślono słynne czekoladki: Mozartkugel (z niem. kule Mozarta).

Edukacja[edytuj | edytuj kod]

Uniwersytet w Salzburgu

Transport[edytuj | edytuj kod]

W mieście istnieje komunikacja autobusowa, trolejbusowa oraz system S-Bahn. Główna stacja kolejowa w mieście to Salzburg Hauptbahnhof.

Osoby urodzone w Salzburgu[edytuj | edytuj kod]

Martin Amerhauser – austriacki piłkarz grający na pozycji pomocnika, reprezentant kraju w latach 1998–2005
Felix Baumgartner – austriacki spadochroniarz oraz BASE jumper. Jest znany ze szczególnie niebezpiecznych akrobacji, które wykonywał podczas swojej kariery
Christian Doppler – fizyk i matematyk austriacki urodzony przy Makartplatz 1. Znany z odkrycia efektu zwanego od jego imienia efektem Dopplera
Herbert von Karajan – dyrygent
Hans Makart – malarz, grafik i projektant dekoracji wnętrz, przedstawiciel akademizmu. Jego imieniem Makartplatz został nazwany jeden z placów Salzburga
Joseph Mohr – ksiądz i kompozytor. Wraz z Franzem Gruberem skomponował muzykę i napisał słowa pieśni bożonarodzeniowej Cicha noc. Wykonał ją po raz pierwszy osobiście w kościele w Oberndorf bei Salzburg w 1818 roku
Wolfgang Amadeus Mozart – kompozytor wychowany również w Salzburgu. Pracował tutaj dla arcybiskupa w latach 1769–1781, zanim został przez niego wyrzucony i wyjechał do Wiednia. Rodzina Mozarta jest pochowana na małym cmentarzu w centrum miasta
Roland Ratzenberger – kierowca Formuły 1. Zginął podczas treningu San Marino Grand Prix w 1994 roku
Georg Trakl – poeta ekspresjonista. Zmarł w 1914 w Krakowie

Współpraca[edytuj | edytuj kod]

Miejscowości partnerskie:

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ AUS
↑ Index českých exonym. Praha: Český úřad zeměměřický a katastrálni, 2011, s. 68. ISBN 978-80-86918-64-8.
↑ Tomáš Marek. The view on exonyms of members of the Czech Commision on Geographical Names. „Name & Place”. 4, s. 191–193, 2015. Verlag Dr. Kovač. ISSN 2191-9178.
↑ W. Dzwonkowski, 1918. Prahistorja ziem polskich. Słowiańszczyzna pierwotna. Początki polskiej kultury i organizacji. Warszawa; mapa.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Informacje ogólne[edytuj | edytuj kod]

Informacje kulturalne[edytuj | edytuj kod]

Informacje turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcie panoramiczne Salzburga

[2] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[3] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[1] AUS

[4] Index českých exonym. Praha: Český úřad zeměměřický a katastrálni, 2011, s. 68. ISBN 978-80-86918-64-8.

[5] Tomáš Marek. The view on exonyms of members of the Czech Commision on Geographical Names. „Name & Place”. 4, s. 191–193, 2015. Verlag Dr. Kovač. ISSN 2191-9178.

[6] W. Dzwonkowski, 1918. Prahistorja ziem polskich. Słowiańszczyzna pierwotna. Początki polskiej kultury i organizacji. Warszawa; mapa.

[:0-7] Wspólnie z Francją, Niemcami, Słowenią, Szwajcarią, Włochami

[:1-8] Wspólnie z Belgią, Czechami, Francją, Niemcami, Wielką Brytanią i Włochami

[:2-9] Wspólnie z Albanią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami

[1]

[a]

[b]

[2]

[3]

[4]

[A]

[B]

[C]

Miasta (Stadt)	Neumarkt am Wallersee Oberndorf bei Salzburg Seekirchen am Wallersee
Gminy targowe (Marktgemeinde)	Eugendorf Grödig Mattsee Obertrum am See Straßwalchen Thalgau
Gminy (Gemeinde)	Anif Anthering Bergheim Berndorf bei Salzburg Bürmoos Dorfbeuern Ebenau Elixhausen Elsbethen Faistenau Fuschl am See Göming Großgmain Hallwang Henndorf am Wallersee Hintersee Hof bei Salzburg Koppl Köstendorf Lamprechtshausen Nußdorf am Haunsberg Plainfeld Sankt Georgen bei Salzburg Sankt Gilgen Schleedorf Seeham Strobl Wals-Siezenheim

Miasta statutarne Statutarstadt	Salzburg
Powiaty Bezirk	Hallein Salzburg-Umgebung St. Johann im Pongau Tamsweg Zell am See

Kulturowe	Zabytkowe centrum Salzburga Pałac i ogrody Schönbrunn Krajobraz kulturowy Hallstatt-Dachstein/Salzkammergut Linia kolejowa na przełęczy Semmering Historyczne centrum Grazu Krajobraz kulturowy Wachau Zabytkowe centrum Wiednia Krajobraz kulturowy Fertö/Jeziora Nezyderskiego Prehistoryczne osady na palach^[A] Wspaniałe miasta uzdrowiskowe Europy^[B]
Przyrodnicze	Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy^[C]