Rynek w Chorzowie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Rynek w Chorzowie
Centrum
Ilustracja
Rynek w Königshütte, niemiecka pocztówka z 1. połowy XX wieku
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Chorzów

Poprzednie nazwy

plac Marszałka Józefa Piłsudskiego, Adolf Hitler-Platz, Plac 1 Maja

Plan
Plan przebiegu ulicy
Położenie na mapie Chorzowa
Mapa konturowa Chorzowa, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rynek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Rynek”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rynek”
Ziemia50°17′50,2″N 18°57′17,4″E/50,297278 18,954833
Multimedia w Wikimedia Commons

Rynek w Chorzowie (od 1935 roku plac Marszałka Józefa Piłsudskiego[1][2], podczas okupacji hitlerowskiej Adolf Hitler-Platz[2], do 1992 roku Plac 1 Maja[2]) – rynek w Chorzowie, w dzielnicy Centrum, założony w 2. połowie XIX wieku na miejscu miejskiego targowiska, w latach 70. XX wieku poważnie przekształcony poprzez wyburzenie części zabudowy i wzniesienie estakady nad jego płytą; w latach 2017–2019 przeprowadzono rewitalizację płyty Rynku.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Północna pierzeja Rynku w Chorzowie, od lewej: kamienice pod numerami 7 i 8 oraz kamienica przy ul. Katowickiej 105a (2018)
Ratusz przy chorzowskim Rynku (2018)
Rynek w Chorzowie, estakada i centrum przesiadkowe (2018)

Plac pod przyszły Rynek został wytyczony przy ratuszu miejskim, który wzniesiono w latach 1874–1876[3]. Zniwelowano hałdy i zmieniono przebieg szosy łączącej Katowice z Bytomiem, aby nie przechodziła ona przez plac[2]. Rynek powstał na miejscu użytkowanym jako plac targowy[2], które było wykorzystywane jako targowisko do 1905 roku, następnie kramy przeniosły się do otwartej w tymże roku Hali Targowej[2]. Kształt Rynku ustalono pod koniec XIX wieku, kiedy to wytyczono ulice wzdłuż placu[4] oraz wyznaczono parcele pod budowę kamienic[4]. Rynek został obsadzony drzewami, powstały alejki i skwery z rabatami[2].

W 1919 roku na Rynku odbyła się demonstracja robotników pod gmachem inspekcji górniczej; w wyniku ostrzału prowadzonego przez wojsko zginęło 17 protestujących, a 21 zostało rannych[5].

Część zabudowy północnej i południowej pierzei Rynku, w tym secesyjne kamienice[6] były wyburzane od 1976 pod budowę estakady[2][7] z betonu sprężonego[8], której budowę rozpoczęto 26 sierpnia 1976[2]. Pod jej budowę wyburzono także jedną z wizytówek Chorzowa, tj. most Wolności, wzniesiony w latach 1874–1876[6]. Otwarcie estakady odbyło się 22 lipca 1979 roku w Narodowe Święto Odrodzenia Polski, w 35-lecie Polski Ludowej[2]. Estakada o długości blisko 400 m[4] przebiega nad Rynkiem po jego przekątnej[4], stanowi część drogi krajowej nr 79[8] dominuje w przestrzeni Rynku[2], a jej budowa spowodowała utratę jego rekreacyjnej funkcji[2]. Wielokrotnie pojawiały się koncepcje wyburzenia estakady, które jednak nie doszły do skutku[9]. W 2012 roku rozpoczęto przebudowę i wzmocnienie estakady, prace trwały ponad rok[10]. W 2015 roku ukończono przebudowę układu komunikacyjnego na chorzowskim Rynku, utworzono centrum przesiadkowe Chorzów Rynek z czterema stanowiskami dla ruchu tramwajowego[11], przebudowano także układ drogowy[9].

W latach 2017–2019 przeprowadzono przebudowę płyty Rynku, której koszt wyniósł około 25–26 mln zł[9][12], dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej wyniosło 6,05 mln zł, Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia dołożyła ponad 3 mln zł, a 990 tys. zł pochodziło z budżetu państwa[2]. Pod estakadą wybudowano cztery przeszklone pawilony[12] usługowe, gdzie zlokalizowano restaurację Cho Cho[12], kawiarnio-księgarnię Dopełniacz wydawnictwa Sonia Draga[13], sklep Gryfnie, miejską galerię wystawienniczą, punkt informacji, biuro urzędu miasta[12] i toaletę miejską[2][12] oraz pokój dla matki z dzieckiem[12]. Przed ratuszem położono wielkogabarytowe płyty betonowe[12], zainstalowano podświetlaną fontannę[2][9] i dwa drewniane podesty z siedziskami z metalu[12], a także donice z siedziskami i ozdobne kule[12]. Zasadzono 47 drzew, m.in. graby pospolite odmiany kolumnowej[12], 3417 krzewów[12], w tym cisy pospolite jako żywopłot[12] oraz irgę wierzbolistną[12] oraz 2070 cebulek krokusów[12], po obu stronach estakady utworzono trawniki[12]; rabaty zajęły 1080 m²[12], powierzchnia roślinna zajęła 27% Rynku[12]. Przywieziono także palmę z Palmiarni Miejskiej w Gliwicach, co nawiązuje do palmy ustawionej na Rynku w latach 60. i 70. XX wieku[12]. Prace budowlane prowadziły firmy PB Jaekel-Bud-Tech i Przedsiębiorstwo Robót Drogowych MPRD[12]. Oficjalne otwarcie Rynku po przebudowie odbyło się 28 czerwca 2019 roku, któremu towarzyszyły wydarzenia kulturalne pod hasłem „Ruszmy na rynek!”[9][12].

Najważniejsze obiekty[edytuj | edytuj kod]

  • Rynek 1 – zabytkowy ratusz[2]
  • Rynek 7 – Galeria Sztuki Współczesnej w kamienicy[12]
  • Rynek 12 – budynek sądu i więzienia z 2. połowy XIX wieku[14], wyburzony w 1969 roku[2]
  • ul. Katowicka 72 – budynek Królewskiej Inspekcji Górniczej[2] z 1892 roku[15], w okresie międzywojennym siedziba Skarbofermu[16]
  • estakada nad płytą Rynku
  • jeden z egzemplarzy rzeźby Chłopiec z łabędziem Theodora Erdmanna Kalidego (znajdował się na Rynku do 1912 roku)[17]


Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Renata Skoczek: Jak po raz pierwszy oficjalnie, w 1937 roku, Święto Niepodległości 11 listopada było celebrowane w Chorzowie?. [w:] Wnet.fm [on-line]. 2019-11-15. [dostęp 2020-04-20].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Olga Krzyżyk: Rynek w Chorzowie dawniej i dziś. Poznajmy historię chorzowskiego rynku i zobaczmy, jak się zmieniał. [w:] naszemiasto.pl Chorzów [on-line]. Polska Press, 2019-06-14. [dostęp 2020-04-20].
  3. ↑ Ratusz w Chorzowie. Śląska Organizacja Turystyczna. [dostęp 2020-04-21].
  4. ↑ a b c d Salamak, Markowski 2014 ↓, s. 168.
  5. ↑ Dariusz Zalega: Wojsko i policja z bronią przeciw robotnikom na Górnym Śląsku. [w:] Polska+ [on-line]. Polska Press, 2018-01-15. [dostęp 2020-04-20].
  6. ↑ a b Arkadiusz Faruga: Czy Ślązacy są narodem? Przemilczana historia Górnego Śląska. ROCOCO Jarosław Krawczyk, 2004, s. 65.
  7. ↑ Olga Krzyżyk: Rynek w Chorzowie z ponad 100-letnią historią. Poznajmy dzieje chorzowskiego rynku. [w:] Dziennik Zachodni [on-line]. 2019-06-29. [dostęp 2020-04-20].
  8. ↑ a b Salamak, Markowski 2014 ↓, s. 167.
  9. ↑ a b c d e pap, mg: Chorzowski rynek po rewitalizacji już otwarty. Kosztował 26 mln zł. [w:] Portal Samorządowy [on-line]. 2019-06-28. [dostęp 2020-04-21].
  10. ↑ Salamak, Markowski 2014 ↓, s. 176.
  11. ↑ Łukasz Kuś: Centrum przesiadkowe w Chorzowie już działa. [w:] TransportPubliczny [on-line]. 2015-12-22. [dostęp 2020-04-20].
  12. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Olga Krzyżyk: Po ponad 40 latach chorzowianie odzyskują „serce miasta” – rynek. Zobaczcie, jak wygląda rynek po przebudowie. [w:] Dziennik Zachodni [on-line]. 2019-06-28. [dostęp 2020-04-21].
  13. ↑ Magdalena Mikrut-Majeranek: Nowy artystyczny sezon w Teatrze Rozrywki wystartował!. [w:] Dziennik Teatralny [on-line]. 2019-09-25. [dostęp 2020-04-20].
  14. ↑ Estakada przecięła w Chorzowie centrum miasta. Jest potrzebna, ale znienawidzona. [w:] Dziennik Zachodni [on-line]. 2015-01-23. [dostęp 2020-04-20].
  15. ↑ Królewska Inspekcja Górnicza w Chorzowie. Śląska Organizacja Turystyczna. [dostęp 2020-04-20].
  16. ↑ Zenon Szmidtke. Julian Tytus Zagórowski (1890–1967) Przypomnienie wielkości. „Górnik Polski. Zeszyty Naukowe Muzeum Górnictwa Węglowego”, s. 130, 2007. 
  17. ↑ Michalina Bednarek: Rzeźbę tego chłopca zna cały świat. Stworzył ją śląski artysta. [w:] wyborcza.pl Katowice [on-line]. Agora SA, 2016-02-06. [dostęp 2020-04-20].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rynek_w_Chorzowie&oldid=72941670”