Rudolf Karel – Wikipedia, wolna encyklopedia

Rudolf Karel
Data i miejsce urodzenia	9 listopada 1880 ; Pilzno
Pochodzenie	czeskie
Data i miejsce śmierci	6 marca 1945 ; Theresienstadt
Przyczyna śmierci	dyzenteria
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rudolf Karel (ur. 9 listopada 1880 w Pilźnie, zm. 6 marca 1945 w Theresienstadt^[1]^[2]) – czeski kompozytor.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

W 1899 roku podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Praskim, porzucił je jednak w 1903 roku^[1]. W latach 1901−1904 był uczniem w konserwatorium w Pradze, gdzie studiował u Antonína Dvořáka^[2]. Na początku XX wieku związany ze środowiskiem praskiej bohemy artystycznej^[1]. W 1914 roku został zaskoczony przez wybuch I wojny światowej, został internowany i zesłany do Taganrogu, gdzie pracował jako nauczyciel muzyki^[1]. Po wybuchu rewolucji październikowej pracował jako nauczyciel w Rostowie i następnie w Irkucku^[1]. Wstąpił do Korpusu Czechosłowackiego i objął kierownictwo działającej przy nim orkiestry symfonicznej, z którą koncertował na Dalekim Wschodzie^[1]^[2]. W 1920 roku ewakuował się wraz z żołnierzami Korpusu do kraju^[1].

Od 1923 do 1941 roku był wykładowcą konserwatorium w Pradze^[1]^[2]. W 1927 roku przyznano mu nagrodę państwową za kantatę Vzkříšení^[1]. Odbył podróże artystyczne do Bułgarii (1927) i ZSRR (1929)^[1]. W czasie II wojny światowej uczestnik ruchu oporu^[1]^[2]. W marcu 1943 roku został aresztowany przez Gestapo i osadzony w więzieniu Pankrác^[1]. W lutym 1945 roku przeniesiony do obozu koncentracyjnego Theresienstadt^[1], zmarł niedługo przed wyzwoleniem na dyzenterię^[2]. Jego ciało, pochowane w zbiorowej mogile, nie zostało odnalezione^[1].

W 1998 roku został pośmiertnie odznaczony Orderem Tomáša Garrigue Masaryka III klasy^[3].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Twórczość Karela stanowi pokłosie muzyki romantycznej^[2]. Był ostatnim uczniem Antonína Dvořáka^[2]. Nawiązywał do jego twórczości w warstwie technicznej, co przejawiało się w konsekwentnej pracy motywicznej i wariacyjnym kształtowaniu fraz przebiegu muzycznego^[1]. Jego własny styl nacechowany był strukturami skalowymi o cechach modalności i silnie rozbudowaną polifonią^[1]^[2]. Większość kompozycji powstałych w czasie pobytu kompozytora w Rosji zaginęła^[1]. W okresie międzywojennym w jego twórczości nastąpił przełom, spowodowany niemożnością nawiązania do własnych wcześniejszych dokonań ani ulokowaniem się w żadnym ze współczesnych prądów artystycznych^[1]. Częściowo sięgał do narodowego nurtu w muzyce czeskiej^[1]. Po aresztowaniu przez Niemców w czasie II wojny światowej wciąż pisał, także podczas pobytu w obozie koncentracyjnym^[1].

Ważniejsze kompozycje[edytuj | edytuj kod]

(na podstawie materiałów źródłowych^[1]^[2])

Utwory orkiestrowe

Renesanční symfonie (1910−1911)
Symfonia f-moll (1914−1920, zaginiona)
Symfonia D-dur (1914−1920, zaginiona)
Jarní symfonie (1935−1938)
Suita (1903−1904)
Veseloherní ouvertura (1904−1905)
Slovanské scherzo capriccio (1905)
Fantasie (1905)
epopeja symfoniczna Ideály (1906−1909, 2. wersja 1929)
4 slovanské taneční nálady (1912)
poemat symfoniczny Démon (1918−1920)
Revoluční předehra (1938−1941)
Adagio na skrzypce i orkiestrę (1914)
Symfonia na skrzypce i orkiestrę (1919, 2. wersja 1924)

Utwory kameralne

Nonet (1945, oprac. František Hertl)
3 kwartety smyczkowe (I 1902−1903, II 1907−1913, III 1935−1936)
Kwartet fortepianowy (1915, zachowane 2 części)
Trio fortepianowe (1903−1905)
Sonata na skrzypce i fortepian (1913)
Pankrácká polka na skrzypce i fortepian (1944)

Utwory fortepianowe

Klavirní skladby (1902)
Thema con variazioni (1910)
Sonata (1910)
Pankrácká polka a Pankrácký valčik (1944)
Terezinský pochod a Terezinský valčik (1945)

Utwory na chór a cappella

Zborov (1922)
Tři dětské sbory (1945)

Utwory wokalno-instrumentalne

kantata Vzkříšení na solistów, chór i orkiestrę (1923−1927)
kantata Sladká balada dětská na sopran, chór i orkiestrę (1928−1929)
Černoch na baryton i orkiestrę lub fortepian (1934)

Opery

Ilseino srdce, libretto Antonín Kropáček i Karl Hugo Hilar (1906−1909, wyst. Praga 1924)
Smrt kmotříčka, libretto Stanislav Lom (1928−1932, wyst. Brno 1933)
Tři vlasy děda Vševěda, libretto kompozytora (1944−1945, orkiestracja zachowanych fragmentów Zbyněk Vostřák, wyst. Praga 1948)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 5. Część biograficzna klł. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997, s. 30−31. ISBN 978-83-224-3303-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 3 Haar–Levi. New York: Schirmer Books, 2001, s. 1823. ISBN 978-0-02-865528-4.
↑ Seznam vyznamenaných [online], Pražský hrad [dostęp 2022-01-05] (cz.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Rudolf Karel – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project

[encmuz-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 5. Część biograficzna klł. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997, s. 30−31. ISBN 978-83-224-3303-4.

[baker-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 3 Haar–Levi. New York: Schirmer Books, 2001, s. 1823. ISBN 978-0-02-865528-4.

[3] Seznam vyznamenaných [online], Pražský hrad [dostęp 2022-01-05] (cz.).

[1]

[2]

[3]