Romas Kalanta – Wikipedia, wolna encyklopedia

Romas Kalanta
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 lutego 1954
Olita

Data i miejsce śmierci

15 maja 1972
Kowno

Przyczyna śmierci

samospalenie

Zawód, zajęcie

uczeń, robotnik

Odznaczenia
Wielki Krzyż Orderu Krzyża Pogoni (Litwa)
Grób Kalanty w 2017 roku
Aleja Wolności w Kownie w okolicach dawnego Teatru Miejskiego, gdzie dokonał aktu samospalenia Romas Kalanta

Romas Kalanta (ur. 22 lutego 1953 w Olicie, zm. 15 maja 1972 w Kownie) – bohater narodowy Litwy, w proteście przeciwko okupacji swojego kraju przez ZSRR dokonał publicznego samospalenia przed Teatrem Miejskim w Kownie. Stał się symbolem litewskiego ruchu oporu w latach 70. i 80.[1]

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny robotniczej. Jego ojciec był zagorzałym zwolennikiem komunizmu i weteranem II wojny światowej[2].

Kalanta podjął naukę w szkole średniej w Kownie, jednak w 1971 roku popadł w konflikt z kierownictwem szkoły z powodu wyrażenia krytycznej opinii na temat marksizmu w trakcie seminarium historycznego. Został wyrzucony z Komunistycznego Związku Młodzieży. Rozważał wstąpienie do seminarium duchownego, na co wpływ miała jego matka będąca katoliczką. Po niezdanej maturze zapisał się do szkoły wieczorowej i rozpoczął pracę w fabryce[2][3].

Okoliczności śmierci[edytuj | edytuj kod]

Kalanta zainspirował się czynem Jana Palacha, o którym dowiedział się najprawdopodobniej z zachodnich stacji radiowych[2].

14 maja 1972 roku na Alei Wolności w Kownie przed Teatrem Muzycznym, naprzeciwko siedziby władz komunistycznych miasta o godzinie 12:30 polał się trzema litrami benzyny i dokonał aktu samospalenia[4]. Według niektórych relacji, miał wówczas krzyczeć: „Wolność dla Litwy!”. Został przewieziony do szpitala z powodu poparzeń 90% ciała. Zmarł następnego dnia w wieku 19 lat. W jego notatniku znaleziono zapis: „O moją śmierć oskarżcie totalitarny system polityczny”[2][3].

Reakcje społeczeństwa[edytuj | edytuj kod]

Pogrzeb Kalanty odbył się 18 maja 1972 roku, jednak z powodu interwencji władz rozpoczął się dwie godziny wcześniej niż zaplanowano, co spotkało się z oburzeniem żałobników. Wywołało to dwudniowe zamieszki antyradzieckie, także w innych miastach Litwy, które zostały stłumione siłą. W Kownie zostały aresztowane 402 osoby, 7 z nich skazano na 3 lata więzienia[2][4].

Według KGB, 13 innych Litwinów dokonało później samospalenia[2].

W czerwcu 1972 roku w prasie pojawiły się doniesienia, iż komisja lekarska uznała Kalantę za chorego psychicznie, jednak w roku 1989 prokuratura powołała nową komisję, która orzekła całkowitą poczytalność mężczyzny[2][3].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Kalanta jest bohaterem filmów dokumentalnych i książek. Pośmiertnie nadano mu tytuł Honorowego Obywatela Kowna. 4 lipca 2000 roku Valdas Adamkus odznaczył go Krzyżem Wielkim Orderu Krzyża Pogoni. 14 maja 2002 roku, w 30. rocznicę wydarzenia, na miejscu czynu odsłonięto pomnik upamiętniający samospalenie Kalanty[2][3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Loren L. Coleman: The Copycat Effect: How the Media and Popular Culture Trigger the Mayhem in Tomorrow's Headlines. Simon and Schuster, s. 57–58. (ang.).
  2. a b c d e f g h Romas Kalanta, [w:] www.janpalach.cz [online].
  3. a b c d Romas Kalanta 1953-02-22 1972-05-14. genocid.lt. [dostęp 2020-10-29]. (lit.).
  4. a b Day of Civic Resistance in Lithuania. enrs.eu. [dostęp 2020-10-29]. (ang.).