Rhee Syng-man – Wikipedia, wolna encyklopedia

Rhee Syng-man
이승만, 李承晩
Ilustracja
Rhee Syng-man (1956)
Data i miejsce urodzenia

26 marca 1875
Haeju, Korea

Data i miejsce śmierci

19 lipca 1965
Honolulu, Hawaje, USA

Prezydent Koreańskiego Rządu Tymczasowego
Okres

od 11 września 1919
do 21 marca 1925

Poprzednik

Yi Dong-nyeong

Następca

Park Eunsik

1. prezydent Korei Południowej
Okres

od 24 lipca 1948
do 26 kwietnia 1960

Następca

Yun Bo-seon

podpis
Rhee Syng-man
Imię koreańskie
Hangul

이승만

Hancha

李承晩

Transkrypcja poprawiona

I Seung-man

Transkrypcja MCR

Yi Sŭng-man

Rhee Syng-man lub Syngman Rhee (kor. 이승만, hancha 李承晩 (dawna pisownia: Li Syng Man); ur. 26 marca 1875[1] w Haeju, zm. 19 lipca 1965 w Honolulu na Hawajach) – koreański działacz niepodległościowy, emigrant, polityk, prezydent Korei Południowej w latach 1948–1960.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Działalność niepodległościowa

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Haeju w prowincji Hwanghae w Korei. Nauki pobierał w szkole metodystów, gdzie przyjął chrześcijaństwo. Od 1896 współzałożyciel i działacz Klubu Niepodległości, którego celem było odzyskanie niezależności kraju staczającego się w strefę wpływów Japonii (od 1910 kraj był okupowany jako Generalne Gubernatorstwo Korei). Za działalność polityczną był więziony w latach 1898–1904[1], po wyjściu na wolność wyjechał do USA. W 1907 uzyskał licencjat na George Washington University, a rok później magisterium na Uniwersytecie Harvarda. W 1910 zdobył tytuł doktorski na Uniwersytecie w Princeton. W latach 1913–1940 mieszkał na Hawajach kontynuując działalność na rzecz niepodległości Korei[1]. Uczestnik antyjapońskiego powstania ludowego w 1919, polityk, a następnie przewodniczący emigracyjnego Rządu Tymczasowego rezydującego w Szanghaju. Spory z innymi politykami Rządu Tymczasowego doprowadziły w 1925 do odwołania go ze stanowiska. Od 1940 mieszkał w Waszyngtonie.

Koreańska Republika Ludowa

[edytuj | edytuj kod]

15 sierpnia 1945, w związku ze zbliżającą się kapitulacją Japonii, grupa koreańskich działaczy o różnych poglądach politycznych pod kierownictwem Yo Un-hyonga powołała tzw. Koreańską Republikę Ludową (nie mylić z Koreańską Republiką Ludowo-Demokratyczną), która zaczęła tworzyć struktury terenowe władzy na obszarze całego kraju, czyli tzw. komitety ludowe. Rhee Syng-manowi proponowano stanowisko prezydenta, Yo Un Hyongowi wiceprezydenta.

We wrześniu 1945 rząd Koreańskiej Republiki Ludowej w Seulu został obalony przez amerykańską administrację wojskową (ang. United States Army Military Government in Korea, USAMGIK); komitety ludowe na obszarze okupacji radzieckiej zostały przejęte przez komunistów i stały się podstawą do utworzenia KRLD, zaś pod okupacją amerykańską w większości rozwiązane – często przy użyciu siły. Utrzymały się tylko w kilku miejscach, m.in. na wyspie Czedżu.

Okupacja amerykańska

[edytuj | edytuj kod]

W październiku 1945 roku Rhee Syng-man przybył do okupowanej przez USA południowej części Korei wraz z innymi politykami konserwatywnymi, nacjonalistycznymi i prawicowymi z koreańskich kół emigracyjnych w USA. Na tej bazie utworzono w południowej części Korei partie prawicowe: Demokratyczną Partię Korei i Partię Narodową, które ściśle współpracowały z administracją wojskową USA (gen. Arnold) nad eliminacją ugrupowań lewicowych przed planowanymi wyborami do parlamentu (Zgromadzenie Narodowe Korei). Likwidacja KRL i Komitetów Ludowych, wymuszony podział kraju, okupacja amerykańska i policyjne represje doprowadziły do niezadowolenia społecznego wzmożonego dodatkowo przywracaniem do pracy w urzędach, policji i nowo tworzonej armii byłych kolaborantów japońskich, spośród których część była agentami tajnej policji Kempeitai. Wybuchło kilka powstań, z których większym echem odbiły się bunty wojska w Yeosu i Suncheon, mające poparcie ludności cywilnej. Armia amerykańska przy pomocy podległych jej koreańskich jednostek policji i żandarmerii krwawo stłumiła te wystąpienia. Dochodziło do masowych egzekucji osób podejrzewanych o działalność „wywrotową” i poglądy komunistyczne, jednak do najtragiczniejszych wydarzeń doszło na wyspie Czedżu, gdzie w 1947 miejscowa policja podległa USAMGIK ostrzelała uczestników manifestacji patriotycznych. 3 kwietnia 1948 wybuchło tam powstanie zbrojne, na wieść, że policja zamordowała na torturach aresztowanych wcześniej uczestników demonstracji. Rhee Syng-man przejmujący władzę od USA zdecydował się wysłać na wyspę dodatkowe siły wojska, policji i skrajnie prawicowych bojówek antykomunistycznych. Powstanie zostało brutalnie stłumione przez siły proamerykańskie, w walkach i pacyfikacjach zginęło 27 719 mieszkańców wyspy, a zniszczeniu uległo 39 285 budynków[2]. Kolejne dziesiątki tysięcy osób wyemigrowały (zwłaszcza do Japonii), a funkcjonariusze rozbijający powstanie przejęli zagrabiony wyspiarzom majątek.

Pierwsze lata Korei Południowej

[edytuj | edytuj kod]

Wybory w południowej części Korei odbyły się 10 maja 1948, a utworzone w ich wyniku Zgromadzenie Narodowe uchwaliło 12 lipca 1948 konstytucję i 20 lipca wybrało Rhee Syng-mana na prezydenta. 15 sierpnia Rhee Syng-man proklamował Republikę Korei (Południowej). Jak przyznaje Hak Jon Kim[3]: „...prezydent, rząd, jak i Zgromadzenie Narodowe, miały wybitnie konserwatywny charakter...”. Jeszcze przed wybuchem wojny koreańskiej jego rząd więził ponad 30 000 domniemanych komunistów, i około 300 000 podejrzanych o sympatyzowanie z komunistami lub jakimikolwiek grupami lewicowymi[4][5][6].

 Osobny artykuł: Masakra ligi Bodo.

W czasie zbliżania się wojsk północnokoreańskich do Seulu, 27 czerwca 1950, Rhee Syng-man uciekł w czołgu do Daejeonu, który ogłosił tymczasową stolicą państwa. Następnie ewakuował się do Pusanu. Powrócił do Seulu po desancie pod Inczon, gdy armia amerykańska zmusiła żołnierzy KRLD do odwrotu.

Późniejszy okres

[edytuj | edytuj kod]

Urząd prezydenta piastował od 20 lipca 1948 do 26 kwietnia 1960; w tym czasie brutalnie rozprawił się z opozycją wewnętrzną i przejął kontrolę nad wszelkimi przejawami życia politycznego w kraju, co spowodowało rosnącą niechęć społeczeństwa do jego rządów, które w dodatku cechowały się rosnącą korupcją[7]. W 1960, po jego trzeciej reelekcji, doszło do kulminacji niezadowolenia w postaci demonstracji studenckich i protestów w parlamencie. W ich wyniku złożył urząd i uciekł z kraju samolotem należącym do CIA. Władze amerykańskie umieściły byłego prezydenta na Hawajach, gdzie ów zmarł.

Jego wizerunek znajdował się na południowokoreańskiej monecie obiegowej o nominale 100 hwanów wprowadzonej do obiegu w 1959 roku[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Li Syngman, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-08-16].
  2. Bruce Cumings, The Question of American Responsibility for the Suppression of the Chejudo Uprising, [w:] Report on US Crimes in Korea [online], Korea International War Crimes Tribunal, 14 marca 1998 [zarchiwizowane z adresu 2019-03-24] (ang.).
  3. The unification policy of South and North Korea, Seoul 1977, s. 72.
  4. Family tragedy indicative of S.Korea’s remaining war wounds. The Hankyoreh, 23.01.2010. [dostęp 2012-04-08]. (ang.).
  5. Bae Ji-sook: Gov’t Killed 3,400 Civilians During War. The Korea Times, 03.02.2009. [dostęp 2012-04-08]. (ang.).
  6. Waiting for the truth. The Hankyoreh, 22.07.2010. [dostęp 2012-04-08]. (ang. • kor.).
  7. Hastings, Max (1988). The Korean War. New York: Simon & Schuster. s. 89–90. ISBN 0-671-66834-X.
  8. Korea Południowa 100 hwan, 4292 (1959). ucoin.net. [dostęp 2024-06-17].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]