French
DeutschRawa Mazowiecka – Wikipedia, wolna encyklopedia
| miasto i gmina | |||||
 Ratusz miejski oraz fragment placu Marszałka Józefa Piłsudskiego w Rawie Mazowieckiej | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Data założenia | 1218 | ||||
| Prawa miejskie | 1321 | ||||
| Burmistrz | Piotr Irla | ||||
| Powierzchnia | 14,28[1] km² | ||||
| Populacja (31.12.2022) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | 46 | ||||
| Kod pocztowy | 96-200, 96-201 | ||||
| Tablice rejestracyjne | ERW | ||||
Położenie na mapie powiatu rawskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||||
 51°46′N 20°15′E/51,766667 20,250000 | |||||
| TERC (TERYT) | 1013011 | ||||
| SIMC | 0977077 | ||||
| Hasło promocyjne: "W to mi graj!" | |||||
Urząd miejski Piłsudskiego 596-200 Rawa Mazowiecka | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Rawa Mazowiecka – miasto w województwie łódzkim, siedziba powiatu rawskiego, położone nad Rawką i jej dopływem Rylką. Była stolicą ziemi rawskiej, województwa rawskiego oraz miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[3] w starostwie rawskim w 1792 roku[4].
Miejsce obrad sejmików ziemskich ziemi rawskiej od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku[5].
Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 17 324 mieszkańców[2].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Według danych z roku 2006[6] Rawa Mazowiecka ma obszar 13,69 km², w tym:
- użytki rolne: 62%
- użytki leśne: 6%
Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 14,28 km²[7]. Miasto stanowi 2,14% powierzchni powiatu.
Rawa Mazowiecka jako miasto stanowiące wydzieloną gminę miejską jest w całości otoczona przez gminę wiejską Rawa Mazowiecka.
Pod względem historycznym Rawa Mazowiecka leży na Mazowszu[8], w dawnej ziemi rawskiej, której była stolicą[9]. W latach 1462–1793 Rawa była stolicą województwa rawskiego. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa skierniewickiego.
Rezerwaty przyrody[edytuj | edytuj kod]
Na terenie miasta częściowo znajduje się rezerwat przyrody Rawka chroniący koryto rzeki Rawki z rozgałęzieniami od źródeł do ujścia[10].
Ochrona środowiska[edytuj | edytuj kod]
Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Rawa Mazowiecka została sklasyfikowana jako trzydzieste czwarte najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej[11].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Rawa Mazowiecka pierwszy raz pojawia się w źródłach historycznych w 1228, lecz prawdopodobnie jeszcze wtedy nie posiadała praw miejskich. W 1313 powstała kasztelania rawska[12]. W 1321 Rawa uzyskała prawa miejskie (łac. Rava oppidum), stając się stolicą księstwa rawskiego. W latach 1355–1370 książę mazowiecki Siemowit III wybudował tu murowany zamek, który stanowił część systemu umocnień państwa Kazimierza Wielkiego, równocześnie obwiedziono miasto murami. W 1462 król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk dokonał inkorporacji tutejszego księstwa do Korony, tworząc województwo rawskie, którego stolicą uczynił Rawę, miało to wpływ na rozkwit miasta. Z 1507 roku pochodzi pierwsze świadectwo istnienia osiedla żydowskiego w Rawie[13]. Od 1562 przechowywany był na tutejszym zamku tzw. skarb rawski, pieniądze na utrzymanie wojska kwarcianego. W czasie Potopu Rawa została zajęta przez Szwedów 8 października 1655, jednak największe zniszczenia nastąpiły, gdy przez miasto w kwietniu 1656 roku przeszły oddziały Karola X Gustawa[14]. Zrabowano wtedy biblioteki kolegium jezuickiego i klasztoru Bernardynów, spalono miasto i uszkodzono zamek, który zaczął popadać w ruinę[14]. W konsekwencji od 2. połowy XVII wieku miasto poważnie podupadło gospodarczo[12]. Kolejne zniszczenia przyniósł rokosz Jerzego Sebastiana Lubomirskiego[14].
21 sierpnia 1698 w Rawie Mazowieckiej zmarła przedstawicielka rodu Kostków, herbu Dąbrowa, Zofia[15] Domicela (ur. 1628, córka Macieja i Anny Czapskiej). Była wychowywana na dworze księżnej Ostrogskiej wojewodziny wołyńskiej, siostry Anny Alojzyny, a po jej śmierci na dworze księżnej Wiśniowieckiej, matki Michała, przyszłego króla Polski. Była hojną donatorką kościoła w Rawie, została pochowana w grobach nowego kościoła w Rawie.
Ożywienie gospodarcze i nieznaczny rozwój pod koniec XVIII w. W 1795 Rawa została włączona do Królestwa Prus, a od 1807 stała się stolicą powiatu rawskiego departamentu warszawskiego w Księstwie Warszawskim. Od 1815 znalazła się w Królestwie Polskim. W 1827 powstała pierwsza fabryka sukna[12].
4 lutego 1863 Antoni Jeziorański, naczelnik wojenny województwa rawskiego w powstaniu styczniowym, wspólnie z Aleksandrem Sokołowskim i Franciszkiem Sokołowskim wykonał udane uderzenie na Rawę Mazowiecką, zdobywając rosyjskie koszary, pozyskując broń i biorąc jeńców. W latach 1905–1907 liczne wystąpienia chłopskie i robotnicze. Istotną grupę wśród mieszkańców miasta stanowili Żydzi (w 1921 3018 osób, czyli ok. 1/3 ludności)[potrzebny przypis]. W okresie międzywojennym w mieście działała Komunistyczna Partia Polski i lewicowe organizacje chłopskie, które w 1931 zorganizowały tzw. marsz głodnych. W chwili wybuchu II wojny światowej miasto liczyło 9 tysięcy mieszkańców, 10 września 1939 miała miejsce pierwsza egzekucja 40 mieszkańców[12].
W styczniu 1941 Niemcy utworzyli getto, gromadząc w nim ponad 4 tys. Żydów. W 1942 wszyscy zostali wywiezieni do getta w Tomaszowie Mazowieckim a następnie do obozu zagłady w Treblince i tam zamordowani[16]. W styczniu 1945 miasto zostało zbombardowane, a następnie zdobyte przez Armię Czerwoną.
Po wojnie miasto zostało odbudowane, powstały Zakłady Przyrządów Pomiarowych, będące filią VIS Warszawa[12].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
1.jpg)
_ID_614156.jpg)
Znajdują się tu ruiny zamku książąt mazowieckich. Zachowaną basztę, którą opiekuje się Muzeum Ziemi Rawskiej można zwiedzać w sezonie letnim. W Rawie Mazowieckiej znajduje się też jedna z największych stacji zabytkowej Kolei Wąskotorowej Rogów – Rawa – Biała łączącej Rawę z Rogowem oraz Białą Rawską. Do zabytków można zaliczyć również dom przy ulicy Słowackiego, w którym niegdyś zatrzymał się Napoleon Bonaparte w trakcie jednej ze swych podróży. W Rawie znajdują się również 3 zabytkowe kościoły.
Według rejestru zabytków NID[17] na listę zabytków wpisane są obiekty:
- strefa ścisłej ochrony konserwatorskiej Starego Miasta, nr rej.: 800-A z 4.10.1991
- zespół klasztorny augustianów, ob. pasjonistów, 1790:
- kościół pw. Wniebowzięcia NMP, nr rej.: 781 z 27.12.1967
- klasztor, nr rej.: 782 z 27.12.1967
- zespół klasztorny jezuitów, XVII-XVIII w.:
- kościół, obecnie parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, nr rej.: 777 z 27.12.1967
- dzwonnica, nr rej.: 779 z 27.12.1967
- kolegium, obecnie plebania, nr rej.: 780 z 27.12.1967
- kościół szpitalny pw. św. Ducha, obecnie ewangelicko-augsburski, XVI w., XIX w., nr rej.: 783 z 27.12.1967
- cmentarz żydowski, ul. Żydomicka, 1 poł. XVIII w., nr rej.: 872 A z 20.03.1992
- park miejski, 1 poł. XIX w., nr rej.: A 478 z 16.09.1978
- zamek książąt mazowieckich (ruina), XIV w., XVIII-XX w., obecnie Muzeum Ziemi Rawskiej nr rej.: 784 z 27.12.1967
- ratusz, ul. Piłsudskiego 5, 1822, nr rej.: 785 z 27.12.1967
- jatki miejskie, ul. Mickiewicza 11, 1820-30, nr rej.: 602-XI-389 z 29.06.1954 oraz 270 z 27.12.1967
- dworzec kolejki wąskotorowej, 1922, nr rej.: 1000 A z 31.12.1996 (dec. – Rogowska Kolej Dojazdowa).
- układ torowy kolejki wąskotorowej, nr rej.: 1000 A z 31.12.1996 (dec. – Rogowska Kolej Dojazdowa).
- kolejowy most stalowy na rzece Rawce, 1928, nr rej.: 1000 A z 31.12.1996 (dec. – Rogowska Kolej Dojazdowa).
- dom, ul. Armii Krajowej 1, 1 poł. XIX w., nr rej.: 600-XI-37 z 29.06.1953 oraz 272 z 27.12.1967
- szkoła podstawowa, ul. Kościuszki 19, 1922, nr rej.: 916 A z 22.12.1992
- dom, ul. Łowicka 26, 1930, nr rej.: 631 z 29.09.1984
- dom (dworek), ul. 1 Maja 55, 2 poł. XIX w., nr rej.: 789 z 7.02.1982
- zespół willowy, ul. Miła 4, 1 ćw. XX w., nr rej.: 913 A z 4.12.1992:
- willa
- dom ogrodnika
- brama wjazdowa
- ogród
- dom, pl. Piłsudskiego 4 (siedziba niektórych wydziałów Urzędu Miasta), 1 poł. XIX w., nr rej.: 786 z 27.12.1967
- dom, pl. Piłsudskiego 4 a, poł. XIX w., nr rej.: 787 z 27.12.1967
- dom, pl. Piłsudskiego 4 b, poł. XIX w., nr rej.: 788 z 27.12.1967
- dom, pl. Piłsudskiego 10, XVIII/XIX w., nr rej.: 789 z 27.12.1967
- dom, pl. Piłsudskiego 11, poł. XIX w., nr rej.: 790 z 27.12.1967
- dom, pl. Piłsudskiego 12, poł. XIX w., nr rej.: 791 z 27.12.1967
- dom, pl. Piłsudskiego 14, 1824-25, nr rej.: 792 z 27.12.1967
- dom, pl. Piłsudskiego 15 (d.16), poł. XIX w., nr rej.: 793 z 27.12.1967
- dom, pl. Piłsudskiego 16 (d.17), poł. XIX w., nr rej.: 271 z 27.12.1967
- dom, ul. Słowackiego 44 (d.14), nr rej.: 601-XI-38 z 29.06.1954
- dom, ul. Warszawska 8, nr rej.: 769 z 25.08.1986
- dom, pl. Wolności 6, 1 poł. XIX w., nr rej.: 795 z 27.12.1967
- młyn gospodarczy, ul. Słowackiego 31, 1918/19, nr rej.: 886 A z 4.12.1992
Legenda[edytuj | edytuj kod]
Władający księstwem rawskim Siemowit III po śmierci pierwszej żony Eufemii ożenił się powtórnie. Początkowo małżeństwo układało się szczęśliwie, jednak później Siemowit III zaczął podejrzewać, że żona go zdradza. Mimo że była w ciąży, kazał zamknąć ją w zamkowej wieży. Chociaż torturowana służąca nic złego na swoją panią nie powiedziała, książę rozkazał domniemanego kochanka księżnej powlec końmi, a żonę po porodzie zgładzić. Nowo narodzonego chłopca oddał zaś na wychowanie ubogiej kobiecie w okolicach Rawy. Kiedy dowiedziała się o tym córka księcia z pierwszego małżeństwa, Małgorzata, żona Kaźka, księcia słupskiego, zabrała potajemnie dziecko na swój dwór na Pomorze. Wychowała brata jak należało na księcia. Kiedy chłopiec dorósł, był tak podobny do Siemowita III, że nikt nie mógł wątpić, że jest synem księcia mazowieckiego. Zrozpaczony władca, gdy go ujrzał, zrozumiał jak strasznie się pomylił podejrzewając żonę o zdradę i skazując ją na śmierć. Duch księżnej powraca podobno na rawski zamek[potrzebny przypis].
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
- Kościół rzymskokatolicki:
- Kościół Ewangelicko-Augsburski:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Rawa Mazowiecka (Sala Królestwa ul. Orzeszkowej 46)[18]
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Dane z 30 czerwca 2004[19]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 17 765 | 100 | 9209 | 51,8 | 8556 | 48,2 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] | 1299,6 | 673,7 | 625,9 | |||
- Piramida wieku mieszkańców Rawy Mazowieckiej w 2014 roku[20].
Transport[edytuj | edytuj kod]
Przez miasto przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie:
- droga krajowa nr S8 (E67)
- droga krajowa nr 72
- droga wojewódzka nr 707
- droga wojewódzka nr 725
- droga wojewódzka nr 726
Przez miasto przebiega linia Kolei Wąskotorowej Rogów – Rawa – Biała. Znajduje się tu stacja Rawa Mazowiecka, oraz przystanek Zamkowa Wola. Obecnie na trasie kolejki odbywa się sezonowy ruch turystyczny.
Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]
Miasta i gminy partnerskie:
Honorowi obywatele Rawy Mazowieckiej[edytuj | edytuj kod]
- Józef Piłsudski – Marszałek Polski
- Eugeniusz Walczuk – profesor Politechniki Łódzkiej
- Sławek Wierzcholski – muzyk, dziennikarz radiowy i prasowy, założyciel grupy Nocna Zmiana Bluesa
- Józef Zawitkowski – biskup pomocniczy diecezji łowickiej
- Mieczysław Iwanicki – dziekan dekanatu rawskiego
- Elżbieta Dedek – pianistka
- Jan Koziatek[21] – były[22] przełożony domu zakonnego Zgromadzenia Męki Jezusa Chrystusa w Rawie Mazowieckiej.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Powierzchnia Rawy Mazowieckiej = 14,28 km² według GUS, stan na 20 maja 2013. kurow-wiki.openhosting.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-31)]..
- ↑ a b Polska w Liczbach - Rawa Mazowiecka [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2023-07-29].
- ↑ Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 37.
- ↑ Karol de Perthées, Mappa szczegulna woiewodztwa rawskiego, 1792.
- ↑ Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 29.
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2011-08-10. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
- ↑ Jacek Bochiński, Jarosław Zawadzki: Polska – nowy podział terytorialny. Przewodnik encyklopedyczny. Świat Książki, Warszawa 1999, s. 153. ISBN 83-72-27259-X
- ↑ Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński: Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana, Tom I. Nakładem S. Orgelbranda Księgarza, Warszawa 1843, s. 560.
- ↑ Rejestr Form Ochrony Przyrody prowadzony przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi (stan na 28.08.2015 r.). [dostęp 2015-10-14].
- ↑ Przerażający raport ws. jakości powietrza. Polskie miasta na czele listy. 2016-05-14.
- ↑ a b c d e Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński „Mazowsze, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 224–226.
- ↑ Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 15.
- ↑ a b c Mirosław Nagielski i inni red., Zniszczenia szwedzkie na terenie Korony w okresie potopu 1655-1660, Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2015, ISBN 978-83-7181-732-8 [dostęp 2024-04-11].
- ↑ Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010 ISBN 978-83-89976-40-6, s. 56.
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 300.
- ↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-19].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-20].
- ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14].
- ↑ Rawa Mazowiecka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Pasjoniści: o. Jan Koziatek Honorowym Obywatelem Rawy. Konferencja Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce, 2011-12-22. [dostęp 2014-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-30)]. (pol.).
- ↑ Zmiany u pasjonistów. Gość Niedzielny, 2014-07-08. [dostęp 2014-08-21]. (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona Urzędu Miasta
- Rawa Mazowiecka w Regionalnym Katalogu Zabytków
- Rawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 550.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
