French
DeutschRajd Dakar – Wikipedia, wolna encyklopedia
Rajd Dakar (dawniej Rajd Paryż–Dakar) – doroczny rajd terenowy organizowany obecnie przez Amaury Sport Organisation na początku roku, dostępny również dla amatorów (którzy stanowią około 80% uczestników).
Jest to rajd terenowy, rozgrywany w o wiele trudniejszych warunkach niż rajdy płaskie – zawodnicy podróżują przez pustynię, a długość odcinków specjalnych sięga kilkuset kilometrów dziennie. Z tego powodu używa się pojazdów terenowych, znacznie wytrzymalszych od tych używanych w rajdach płaskich.
Od początku rajdu zawodnicy ścigają się w dwóch klasach – samochody i motocykle, natomiast w klasie ciężarówki od 1980 r. (bez roku 1989). W 2009 r. zadebiutowała nowa klasa – quady[1][2].
Historia i trasa[edytuj | edytuj kod]
Historia rajdu sięga roku 1977, kiedy Francuz Thierry Sabine zgubił się na pustyni w Libii podczas rajdu Abidżan-Nicea[3]. Urzeczony pustynią uznał, że miejsce to jest idealne do rozgrywania rajdów. Pierwotnie trasa rajdu wiodła z Paryża we Francji do Dakaru w Senegalu z przeprawą promową przez Morze Śródziemne, jednak ze względu na różne czynniki, w tym zawirowania polityczne, rajd zmieniał lokalizację zarówno startu, jak i mety[2]. Ostatni raz rajd Paryż – Dakar odbył się w 2001 r. Kolejnymi edycjami były rajdy:
| Rok | Trasa | Dystans | Odcinki specjalne | Liczba startujących | Dotarło do mety | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1979 |  Paryż –  Dakar | 10 000 km | 3 168 km | 182 pojazdy | 74 pojazdy | Trasa wiodła przez Algierię, Niger, Mali i Burkina Faso. |
| 1980 | Paryż –  Algier – Dakar | 10 000 km | 4 059 km | 216 pojazdów | 81 pojazdów | Rajd trwał od 1 do 23 stycznia 1980. |
| 1981 | Paryż – Algier – Dakar | 6 263 km | 3 357 km | 291 pojazdów | 91 pojazdów | Rajd otrzymał certyfikat FIA. |
| 1982 | Paryż – Algier – Dakar | 10 000 km | 5 963 km | 385 pojazdów | 127 pojazdów | |
| 1983 | Paryż – Algier – Dakar | 12 000 km | 5 210 km | 385 pojazdów | 123 pojazdy | |
| 1984 | Paryż – Algier – Dakar | 12 000 km | 5 882 km | 427 pojazdów | 148 pojazdów | |
| 1985 | Paryż – Algier – Dakar | 14 000 km | 7 470 km | 552 pojazdy | 146 pojazdów | |
| 1986 | Paryż – Algier – Dakar | 15 000 km | 7 731 km | 486 pojazdów | 100 pojazdów | W katastrofie helikoptera zginął Thierry Sabine – główny pomysłodawca i organizator rajdu. |
| 1987 | Paryż – Algier – Dakar | 13 000 km | 8 315 km | 539 pojazdów | 124 pojazdy | Po raz pierwszy w rajdzie wzięli udział polscy zawodnicy (dwie ciężarówki Jelcz). |
| 1988 | Paryż – Algier – Dakar | 12 874 km | 6 605 km | 603 pojazdy | 151 pojazdów | Ponad 600 uczestników (rekord). Na jednym z pierwszych etapów odpadła ich rekordowa liczba – ok. 100. |
| 1989 | Paryż –  Tunis – Dakar | 10 831 km | 6 605 km | 473 pojazdy | 209 pojazdów | Trasa rajdu zmieniona: ominięto Algierię, z Francji transport do Tunisu. |
| 1990 | Paryż –  Trypolis – Dakar | 11 420 km | 8 564 km | 465 pojazdów | 133 pojazdy | Trasa rajdu zmieniona: ominięto Algierię, z Francji transport do Trypolis. Udział polskiego kierowcy Andrzeja Kopera. |
| 1991 | Paryż – Trypolis – Dakar | 9 186 km | 6 747 km | 406 pojazdów | 174 pojazdy | |
| 1992 | Paryż –  Kapsztad | 12 427 km | 6 263 km | 332 pojazdy | 169 pojazdów | Duże zmiany w trasie rajdu – za sprawą Gilberta Sabina (ojca Thierriego) prowadziła ona przez Afrykę i skończyła się w RPA (zmiana nazwy „Paryż – Le Cap”). Po raz pierwszy pojawia się technologia GPS. |
| 1993 | Paryż – Dakar | 8 877 km | 4 476 km | 153 pojazdy | 67 pojazdów | Kryzys rajdu. Gilbert Sabine sprzedał prawa do organizacji Amaury Sport Organisation Group (ASO). |
| 1994 | Paryż – Dakar – Paryż | 13 379 km | 4 446 km | 259 pojazdów | 114 pojazdów | Nowym dyrektorem rajdu został Claude Fenouil, który wytyczył nową trasę rajdu Paryż-Dakar-Paryż. Jeden z odcinków prowadził przez piaszczystą pustynię w Mauretanii, nieprzebytą dotąd przez pojazd mechaniczny. Trasę tę pokonały jedynie dwa Mitsubishi Pajero, co zajęło im 30 godzin. Nie przyniosło im to jednak sukcesu, gdyż odcinek został unieważniony, a wyczerpane załogi Mitsubishi musiały wycofać się z rajdu[4]. Nowy dyrektor Dakaru stracił posadę. |
| 1995 |  Grenada – Dakar | 10 109 km | 5 725 km | 205 pojazdów | 103 pojazdy | Nowym dyrektorem imprezy został trzykrotny zwycięzca rajdu Hubert Auriol |
| 1996 | Grenada – Dakar | 7 579 km | 6 179 km | 295 pojazdów | 121 pojazdów | |
| 1997 | Dakar –  Agadez – Dakar | 8 049 km | 6 509 km | 280 pojazdów | 141 pojazdów | Do historii przeszła Jutta Kleinschmidt, wygrywając jako pierwsza kobieta odcinek specjalny i plasując się na wysokim piątym miejscu w końcowej klasyfikacji |
| 1998 | Paryż – Grenada – Dakar | 10 593 km | 5 219 km | 349 pojazdów | 104 pojazdy | |
| 1999 | Grenada – Dakar | 9 393 km | 5 638 km | 297 pojazdów | 110 pojazdów | |
| 2000 | Dakar –  Kair | 7 863 km | 5 012 km | 401 pojazdów | 225 pojazdów | Po sześciu etapach rajd został wstrzymany na terenie Nigru z powodu zagrożenia terrorystycznego; organizatorzy przerwali rywalizację na pięć dni, za ok. 1,5 mln dolarów zorganizowali most powietrzny do Libii; trzy samoloty transportowe An-124 Rusłan przerzuciły cały sprzęt i bagaż odbywając 18 dziesięciogodzinnych lotów |
| 2001 | Paryż – Dakar | 10 219 km | 6 180 km | 358 pojazdów | 141 pojazdów | Rajd wygrywa pierwsza kobieta Jutta Kleinschmidt |
| 2002 | Arras – Madryt – Dakar | 9 436 km | 6 486 km | 425 pojazdów | 132 pojazdy | |
| 2003 | Marsylia – Szarm el-Szejk | 8 552 km | 5 216 km | 490 pojazdów | 186 pojazdów | Na granicy libijsko-egipskiej pod ciężarówką serwisową zespołu motocyklowego KTM wybuchła mina, ale nikt z załogi nie ucierpiał; kolejne pojazdy zostały zatrzymane, a saperzy przez noc sprawdzili trasę przejazdu na tym odcinku |
| 2004 | Clermont-Ferrand – Dakar | 9 507 km | 4 636 km | 595 pojazdów | 163 pojazdy | |
| 2005 | Barcelona – Dakar | 9 039 km | 5 433 km | 688 pojazdów | 215 pojazdów | |
| 2006 |  Lizbona – Dakar | 9 043 km | 4 813 km | 474 pojazdy | 195 pojazdów | |
| 2007 | Lizbona – Dakar | 7 915 km | 4 309 km | 525 pojazdów | 301 pojazdów | |
| 2008 | Lizbona – Dakar | 9 273 km | 5 736 km | 570 pojazdów | ||
| 2009 |  Buenos Aires –  Valparaíso – Buenos Aires | 9 578 km | 5 591 km | 530 pojazdów | 268 pojazdów | Rajd po raz pierwszy organizowany w Ameryce Południowej |
| 2010 | Buenos Aires – Antofagasta – Buenos Aires | 9 030 km (8 937 km) | 4 810 km (4 717 km) | 373 pojazdy | 187 pojazdów | |
| 2011 | Buenos Aires – Arica – Buenos Aires | 9 605 km (9 470 km) | 5 007 km (5 020 km) | 413 pojazdów | 203 pojazdy | |
| 2012 | Mar del Plata – Copiapó –  Lima | 8 373 km | 4 191 km (4 406 km) | 471 pojazdów | 246 pojazdów | Szósty etap został odwołany z uwagi na śnieżycę w Andach. |
| 2013 | Lima – San Miguel de Tucumán – Santiago | 8 529 km (8 424 km) | 4 155 km (4 147 km) | 459 pojazdów | 302 pojazdy | |
| 2014 | Rosario – Salta – Valparaíso | 9 374 km (8 733 km) | 5 522 km (5 228 km) | 431 pojazdów | 204 pojazdy | |
| 2015 | Buenos Aires – Iquique – Buenos Aires | 9 295 km | 4 752 km | 406 pojazdów | 207 pojazdów | |
| 2016 | Buenos Aires – Salta – Rosario | 347 pojazdów | 215 pojazdów | |||
| 2017 |  Asunción –  La Paz – Buenos Aires | |||||
| 2018 | Lima – La Paz – Cordoba | 8 792 km | 4 339 km | 335 pojazdów | 184 pojazdy | |
| 2019 | Lima – Lima | 334 pojazdy | 180 pojazdów | |||
| 2020 |  Dżudda – Al Qiddiya | 7855 km | 5096 km | 332 pojazdy | Rajd pierwszy raz w Azji | |
| 2021 | Dżudda – Ha’il | 310 pojazdów | 206 pojazdów | |||
| 2022 | Ha’il – Dżudda | 409 pojazdów | 320 pojazdów | |||
| 2023 | Janbu – Ad-Dammam | 370 pojazdów | ||||
| 2024 | Al-Ula – Janbu | 7670 km | 4632 km | 340 pojazdów | 239 pojazdów | Pierwszy raz przeprowadzono odcinek w formacie 48h Chrono |
Pojazdy[edytuj | edytuj kod]
Pięć podstawowych klasy, w jakich rywalizują zawodnicy, to:
- motocykle (włączając w to motocykle z wózkiem bocznym)
- quady (oddzielna klasa od roku 2009)
- samochody (T1+, T1, T2)
- prototypy SSV (T3)
- SSV (T4)
- ciężarówki (T5)
Od 2021 rywalizacja toczy się także w klasyfikacji Dakar Classic, w której mogą startować samochody i ciężarówki zbudowane przed rokiem 2000.
Wielu producentów traktuje rajd jako poligon doświadczalny dla swoich konstrukcji, starając się dowieść ich wytrzymałości, jednak większość pojazdów jest znacznie zmodyfikowana w porównaniu z egzemplarzami seryjnymi.
W przeszłości dominowały w rajdzie samochody głównie europejskich producentów, takie jak Land Rover, Range Rover, Mercedes-Benz (Klasa G) i Pinzgauer. Pozostali producenci wystawiali poważnie zmodyfikowane konstrukcje (Citroën, Porsche, a nawet Rolls-Royce). W roku 2002 dominowały takie auta jak Mitsubishi (Pajero/Montero), Nissan i Hyundai. Francuz Jean-Louis Schlesser zaprojektował i zbudował serię buggy, na których kilkakrotnie wygrywał rajd.
Wśród ciężarówek występują Kamaz, Tatra, MAZ, Iveco, Hino, MAN, DAF oraz Mercedes-Benz (Unimog).
Najpopularniejszą (i zajmującą czołowe pozycje) marką wśród motocykli jest KTM. BMW produkowało dawniej motocykl enduro nazwany „Dakar”, ale ze względu na dominację KTM wycofało się z zawodów. W rajdzie biorą udział również motocykle Yamaha.
Lista zwycięzców[edytuj | edytuj kod]
Wypadki[edytuj | edytuj kod]
Według obliczeń agencji AFP, w organizowanym od 1979 roku rajdzie zginęły do tej pory 54 osoby, w tym 19 uczestników.
W 1979 roku francuski motocyklista Patrick Dodin zginął w okolicach Agadeszu.
W 1982 roku Mark Thatcher, syn brytyjskiej premier Margaret Thatcher, zaginął na pustyni razem ze swoim pilotem i mechanikiem. Cała trójka została odnaleziona po sześciu dniach cała i zdrowa.
W 1982 roku Holender Bert Oosterhuis, jadący Yamahą, zmarł w wyniku obrażeń doznanych podczas upadku.
W 1983 roku motocyklista Francuz Jean-Noel Pineau, zginął na bardzo szybkim, utwardzonym odcinku trasy w pobliżu Wagadugu.
W 1986 roku na terenie Francji, w pobliżu Sete zginął, potrącony przez samochód na trasie dojazdowej, japoński motocyklista Yasuo Kaneko.
W 1986 roku organizator rajdu Thierry Sabine zginął w wypadku helikoptera.
W 1988 roku Holender Kees Van Loevezijn, nawigator załogi ciężarówki DAF zginął, gdy wypadł z kabiny.
W 1988 roku Francuz Patrick Canado, pilot załogi samochodu terenowego, poniósł śmierć w kolizji z innym autem biorącym udział w rajdzie.
W 1991 roku Francuz Charles Cabannes, kierowca ciężarówki serwisowej, został śmiertelnie postrzelony na terenie Mali.
W 1992 roku koło Sabhy w Libii Francuzi Jean-Marie Sounillac i Laurent Le Bourgeois zginęli w kraksie samochodu serwisowego.
W 1992 roku francuski motocyklista Gilles Lalay odniósł śmiertelne obrażenia w kolizji z autem ekipy medycznej rajdu, na trasie dojazdowej.
W 1994 roku motocyklista belgijski Michel Sansen zginął w wypadku na trasie dojazdowej.
W 1996 roku na trasie z Foum El Hassan do Smara Francuz Laurent Gueguen zginął w wyniku eksplozji swej ciężarówki.
W 1997 roku motocyklista-amator Francuz Jean-Pierre Leduc zginął na trasie na terenie Mali.
W 2002 roku Francuz Daniel Vergnes, główny mechanik zespołu Toyoty, poniósł śmierć w wypadku drogowym na trasie dojazdowej w Mauretanii.
W 2003 roku pilot załogi Toyoty, 48-letni Francuz Bruno Cauvy zginął w kraksie na trasie dziesiątego etapu rajdu.
W 2005 roku hiszpański motocyklista Jose Manuel Perez zmarł po czterech dniach od upadku na trasie siódmego etapu.
W 2005 roku dwukrotny zwycięzca rajdu, Włoski motocyklista Fabrizio Meoni zmarł w wieku 47 lat w wyniku zatrzymania akcji serca, podczas 11 etapu.
W 2006 roku na trasie zginął motocyklista Andy Caldecott z Australii. Zajmował wysokie miejsce w klasyfikacji generalnej. Zginął w wyniku upadku na 250 kilometrze dziewiątego etapu, prowadzącego z Nawakszut do Kiffy w Mauretanii.
W 2007 roku w wypadku na trasie 4 etapu zginął 29-letni motocyklista z RPA Emer Symons. Zawodnik debiutował w tej imprezie.
W 2007 roku podczas 14. etapu zmarł tuż przed metą na atak serca francuski motocyklista Eric Aubijoux.
W 2009 roku francuski motocyklista Pascal Terry zaginął podczas 2 etapu i nie można było z nim uzyskać kontaktu. Ciało sportowca odnaleziono na trasie jednego z etapów z Santa Rosa do Puerto Madryn w Argentynie w nocy z 6 na 7 stycznia w odległości 15 metrów od swojego motocykla. Przyczyną śmierci motocyklisty był obrzęk płuc, który doprowadził do zatrzymania pracy serca.
W 2009 roku ciężarówka wioząca ogumienie dla uczestników rajdu zderzyła się czołowo z innym pojazdem, którego dwóch pasażerów zginęło na miejscu. Do wypadku doszło pod miejscowością Peyerreyes, około 400 km na północ od stolicy Chile – Santiago, na trasie dziewiątego etapu.
W 2010 roku zmarła 28-letnia kobieta, która doznała obrażeń po tym, jak samochód niemieckiego kierowcy Mirco Schultisa wpadł w pobliżu Cordoby w tłum kibiców na trasie pierwszego etapu 32. Rajdu Dakar.
W 2012 roku argentyński motocyklista Jorge Martinez Boero w wyniku utracenia kontroli nad pojazdem przewrócił się. Pomimo błyskawicznej reanimacji nie udało się go uratować. Później odkryto, że kierowca tuż po katastrofie miał atak serca. Następnego dnia inny motocyklista – Bruno da Costa wjechał w byka. Zwierzę zginęło na miejscu, motocyklista trafił do szpitala.
W 2015 roku podczas trzeciego etapu rajdu śmierć, w wyniku przegrzania organizmu, poniósł polski motocyklista Michał Hernik. Stało się to na 206 km trasy z San Juan do Chilecito, 14 km przed metą, został znaleziony 300 metrów od trasy rajdu.
W 2020 roku Paulo Gonçalves na 276. kilometrze siódmego etapu w wyniku wypadku i poniesionych obrażeń poniósł śmierć[5].
Na 11 odcinku specjalnym wypadek miał Holenderski motocyklista, Edwin Straver. Zawodnik przewrócił się przy prędkości około 50 km/h i doznał złamania kręgu szyjnego. Dzięki reanimacji po 10 minutach udało się przywrócić funkcje życiowe. Straver w stanie krytycznym trafił od szpitala w Rijadzie, a następnie został przetransportowany do Holandii. Ze względu na rozległe uszkodzenia mózgu, 24 stycznia rodzina zadecydowała o odłączeniu go od aparatury podtrzymującej życie[6].
Polacy w rajdzie[edytuj | edytuj kod]
| Uczestnicy ostatniego rajdu |
| Piloci |
| Najlepsze miejsce w danej klasie |
| Kierowca | Rok | Pojazd | Kategoria | Miejsce na mecie |
|---|---|---|---|---|
| Adam Małysz | 2015 | SMG Buggy | samochody | nie ukończył (2 etap) |
| 2014 | Toyota Hilux | samochody | 13 | |
| 2013 | Toyota Hilux | samochody | 15 | |
| 2012 | Mitsubishi Pajero | samochody | 37 | |
| Aleksander Sachanbiński | 2010 | TOYOTA KDJ120 | samochody | dyskwalifikacja (3 etap) |
| 2009 | Land Rover TOM CAT | samochody | nie ukończył (1 etap) | |
| Albert Gryszczuk | 2012 | Mitsubishi Pajero | samochody | nie ukończył (11 etap) |
| 2007 | Land Rover | samochody | 95 | |
| Andrzej Dziurka | 2001 | Toyota | samochody | 35 |
| Arkadiusz Rabiega | 2010 | TOYOTA KDJ120 | samochody | dyskwalifikacja (3 etap) |
| 2009 | Land Rover TOM CAT | samochody | nie ukończył (1 etap) | |
| Bartłomiej Boba | 2014 | Mitsubishi Pajero | samochody | nie ukończył |
| Dariusz Rodewald | 2023 | IVECO Powerstar | ciężarówki | 1 |
| 2016 | IVECO Powerstar | ciężarówki | 1 | |
| 2012 | IVECO Powerstar | ciężarówki | 1 | |
| 2011 | IVECO Trakker EVO II | ciężarówki | nie ukończył (1 etap) | |
| 2010 | IVECO Trakker EVO II | ciężarówki | nie ukończył (12 etap) | |
| Dariusz Piątek | 2000 | KTM LC4-E 660 | motocykle | |
| Jakub Piątek | 2015 | KTM EXC450F | motocykle | nie ukończył (8 etap) |
| Dariusz Żyła | 2013 | samochody | 73 | |
| Grzegorz Baran | 2012 | MAN TGA480 | ciężarówki | 36 |
| 2011 | MAN TGS 18.480 | ciężarówki | 25 | |
| 2010 | MAN TGS 18.480 | ciężarówki | 20 | |
| 2009 | MAN TGS 18.480 | ciężarówki | nie ukończył (9 etap) | |
| 2004 | Mercedes | ciężarówki | 28 | |
| Grzegorz Czarnecki | 2014 | Mitsubishi Pajero | samochody | nie ukończył |
| Grzegorz Simon | 2009 | MAN TGS 18.480 | ciężarówki | nie ukończył (9 etap) |
| Izabela Szwagrzyk | 2009 | MAN TGS 18.480 | ciężarówki | nie ukończył (9 etap) |
| Jacek Czachor | 2014 | Toyota Hilux | samochody | 7 |
| 2013 | KTM 450 Rally Replica | motocykle | 22 | |
| 2012 | KTM 450 Replica | motocykle | 13 | |
| 2011 | KTM 450 Rally Replica | motocykle | 11 | |
| 2010 | KTM LC4 690 Rally | motocykle | 16 | |
| 2009 | KTM LC4 660 Rally | motocykle | 20 | |
| 2007 | KTM LC4 660 Rally | motocykle | 10 | |
| 2006 | KTM LC4 660 Rally | motocykle | 14 | |
| 2005 | KTM LC4 660 Rally | motocykle | 12 | |
| 2004 | KTM LC4 660 Rally | motocykle | 10 | |
| 2003 | KTM LC4 660 Rally | motocykle | 13 | |
| 2002 | KTM 660 Rally Replica | motocykle | 20 | |
| 2001 | HONDA XRR 650 | motocykle | 24 | |
| 2000 | YAMAHA WR 400F | motocykle | 46 | |
| Jacek Lisicki | 2012 | BMW X5 CC | samochody | 52 |
| Jakub Przygoński | 2015 | KTM | motocykle | 18 |
| 2014 | KTM | motocykle | 6 | |
| 2013 | KTM 450 Replica | motocykle | 11 | |
| 2012 | KTM 450 Replica | motocykle | nie ukończył (3 etap) | |
| 2010 | KTM LC4 690 Rally | motocykle | 8 | |
| 2009 | KTM LC4 660 Rally | motocykle | 11 | |
| Jarosław Kazberuk | 2014 | Tatra | ciężarówki | nie ukończył |
| 2012 | Mercedes Unimog U400 | ciężarówki | 30 | |
| 2010 | MITSUBISHI Pajero | samochody | 35 | |
| 2007 | Land Rover | samochody | 95 | |
| 2003 | Mercedes | ciężarówki | 16 | |
| 2002 | Toyota | samochody | 44 | |
| Józef Cabała | 2012 | LIAZ 111.154 | ciężarówki | nie ukończył (5 etap) |
| Krzysztof Hołowczyc | 2015 | Mini All4 Racing | samochody | 3 |
| 2014 | Mini All 4 Racing | samochody | 6 | |
| 2013 | Mini All 4 Racing | samochody | nie ukończył | |
| 2012 | Mini All 4 Racing | samochody | 9 | |
| 2011 | BMW X3 CC | samochody | 5 | |
| 2010 | Nissan Navara T1 Super Production | samochody | nie ukończył (9 etap) | |
| 2009 | Nissan Navara T1 Super Production | samochody | 5 | |
| 2007 | Nissan Navara | samochody | nie ukończył (13 etap) | |
| 2006 | Nissan Pickup | samochody | nie ukończył (4 etap) | |
| 2005 | Mitsubishi Pajero | samochody | 60 | |
| Krzysztof Jarmuż | 2010 | HONDA CRF 450 | motocykle | 27 |
| 2009 | HONDA CRF 450 | motocykle | 22 | |
| Łukasz Kędzierski | 2004 | KTM | motocykle | 38 |
| Łukasz Komornicki | 2004 | Mitsubishi | samochody | 14 |
| 2003 | Mitsubishi Pajero | samochody | nie ukończył | |
| 2002 | Toyota Land Cruiser | samochody | nie ukończył | |
| Łukasz Łaskawiec | 2013 | Yamaha Raptor 700 | quady | 13 |
| 2012 | Yamaha Raptor 700 | quady | wykluczony | |
| 2011 | Yamaha Raptor 700 | quady | 3 | |
| Maciej Berdysz | 2015 | motocykle | nie ukończył | |
| Maciej Dominiak | 2003 | Jeep Grand Cherokee | samochody | nie ukończył (po 7 etapie) |
| Maciej Majchrzak | 2003 | Jeep Grand Cherokee | samochody | nie ukończył (po 7 etapie) |
| Maciej Marton | 2014 | Tatra | ciężarówki | nie ukończył |
| Maciej Stańco | 2001 | Toyota Land Cruiser | samochody | 35 |
| Marek Dąbrowski | 2015 | Toyota Hilux | samochody | 23 |
| 2014 | Toyota Hilux | samochody | 7 | |
| 2013 | KTM 450 Rally Replica | motocykle | 80 | |
| 2012 | KTM 450 Rally Replica | motocykle | 29 | |
| 2011 | KTM 690 Rally Replica | motocykle | 16 | |
| 2010 | KTM LC4 690 Rally | motocykle | 33 | |
| 2009 | KTM LC4 660 Rally | motocykle | nie ukończył (5 etap) | |
| 2007 | KTM LC4 660 Rally | motocykle | 24 | |
| 2006 | KTM LC4 660 Rally | motocykle | nie ukończył (5 etap) | |
| 2005 | KTM LC4 660 Rally | motocykle | 11 | |
| 2003 | KTM LC4 660 Rally | motocykle | 9 | |
| 2002 | KTM 660 Rally Replica | motocykle | 21 | |
| 2001 | Honda XR 650 | motocykle | nie ukończył (10 etap) | |
| 2000 | YAMAHA WR 400F | motocykle | 52 | |
| Martin Kaczmarski | 2014 | Mini All 4 Racing | samochody | 9 |
| Martyna Wojciechowska | 2002 | Toyota | samochody | 44 |
| Michał Hernik | 2015 | motocykle | nie ukończył | |
| Michał Krawczyk | 2012 | Mitsubishi Pajero | samochody | nie ukończył (12 etap) |
| Paweł Grot | 2014 | MAN TG 4x4 | ciężarówki | |
| Paweł Stasiaczek | 2015 | motocykle | nie ukończył | |
| Paweł Zborowski | 2010 | MAN TGS 18.480 | ciężarówki | 20 |
| Piotr Beaupre | 2012 | BMW X5 CC | samochody | 52 |
| Piotr Więckowski | 2000 | KTM LC4-E 660 | motocykle | |
| Rafał Marton | 2015 | SMG Buggy | samochody | nie ukończył |
| 2014 | Toyota Hilux | samochody | 13 | |
| 2013 | Toyota Hilux | samochody | 15 | |
| 2012 | Mitsubishi Pajero | samochody | 37 | |
| 2011 | MAN TGS 18.480 | ciężarówki | 25 | |
| 2010 | MAN TGS 18.480 | ciężarówki | 20 | |
| 2007 | Mercedes Unimog | ciężarówki | nie ukończył | |
| 2004 | Mitsubishi | samochody | 14 | |
| 2003 | Mitsubishi Pajero | samochody | nie ukończył | |
| 2002 | Toyota Land Cruiser | samochody | nie ukończył | |
| Rafał Sonik | 2015 | Yamaha Raptor 700 | quady | 1 |
| 2014 | Yamaha Raptor 700 | quady | 2 | |
| 2013 | Yamaha Raptor 700 | quady | 3 | |
| 2012 | Yamaha Raptor 700 | quady | 4 | |
| 2011 | Yamaha Raptor 1100 | quady | nie ukończył (1 etap) | |
| 2010 | Yamaha Raptor 900 | quady | 5 | |
| 2009 | Yamaha Raptor 700 | quady | 3 | |
| Robert Jachacy | 2013 | MAN TG 4x4 | ciężarówki | 40 |
| Robert Szustkowski | 2012 | Mercedes Unimog U400 | ciężarówki | 30 |
| 2010 | MITSUBISHI Pajero | samochody | 35 | |
| Robert Jan Szustkowski | 2012 | Mercedes Unimog U400 | ciężarówki | 30 |
| Szymon Ruta | 2013 | Toyota Hilux | samochody | nie ukończył |
| Wojciech Białowąs | 2012 | MAN TGA480 | ciężarówki | 36 |
| Wojciech Rencz | 2001 | KTM | motocykle | nie ukończył (5 etap) |
Pozostali Polacy:
- 1987: Jelcz S442 (Adam Chmielewski – Maurizio Arvetti – Paweł Taraszkiewicz), nr startowy 618
- 1987: Jelcz S442 (Feliks Gaca – Roberto Prati – Tadeusz Barbacki), nr startowy 619
- 1988: Jelcz S442 (Feliks Gaca – Roberto Prati – Tadeusz Barbacki), nr startowy 619
- 1988: Jelcz S442 (Jan Kornicki – Adam Chmielewski – Wojciech Pepłowski), nr startowy 618
- 1988: Star 266R[7] (Jerzy Mazur – Julian Obrocki), nr startowy 629
- 1988: Star 266R (Tomasz Sikora – Jerzy Franek), nr startowy 630
- 1990: Land Rover 110 (Tihomir Filipovic - Andrzej Koper) miejsce 77 - pierwszy Polak sklasyfikowany w Rajdzie Paryż - Dakar[8]
Polacy zwycięzcy[edytuj | edytuj kod]
Pierwszym Polakiem zwycięzcą został w 2012 roku Dariusz Rodewald, który jest wielokrotnym zwycięzcą. Zawodnik kategorii ciężarówek, pilot zespołu holenderskiego Petronas Team de Rooy IVECO[9]. Urodzony w Lublińcu, emigrant do Holandii, uczestniczący na holenderskiej licencji rajdowej[10]. Zespół w składzie: Gerard de Rooy NL – kierowca, Dariusz Rodewald NL (PL) – pilot, Tom Colsoul BE – mechanik, zespół ścigał się samochodem IVECO Strator – Torpedo nr wozu 502[11][12][13]. Drugim Polakiem zwycięzcą jest Rafał Sonik w kategorii ATV, wygrał w 2015 roku jadąc Yamahą Raptor 700[14]. Trzecim jest Eryk Goczał na UTV, w 2023 roku[15].
Polacy w latach 1987–1989[edytuj | edytuj kod]
W roku 1987 nastąpił pierwszy start Polaków i polskich samochodów. Były to Jelcze S442. Prolog rajdu w Serge-Pontoise, który został zaliczony do I etapu, obie załogi ukończyły w pierwszej 10 samochodów ciężarowych, tj. załoga z numerem 619 zajęła 10. miejsce, a z numerem 618 zajęła 8. miejsce. Problemy techniczne pojawiły się na II etapie w samochodzie Gacy. Naprawiono usterki, na mecie II etapu załoga Gacy zajęła 37. miejsce. Załoga Chmielewskiego zajęła 42. miejsce. Podczas ostatniego europejskiego, III etapu załogi umiejscowiły się w okolicach 40, z numerem 619 zajęła 37. miejsce, a z numerem 618 zajęła 42. miejsce. Znaczne problemy zaczęły się na początku afrykańskiego odcinka rajdu. Oba samochody uległy poważnemu uszkodzeniu. Najpierw w Jelczu z numerem 619 nastąpiło uszkodzenie pierwszego mostu. Załoga zdecydowała się jechać dalej z napędem wyłącznie na tylną oś. Mimo znacznego opóźnienia udało im się dogonić końcówkę kolumny. Obie załogi dotarły do końca IV etapu, umiejscawiając się na 29 miejscu (nr 618) i 66 miejscu (nr 619). Okazało się, że przedni most uległ uszkodzeniu także w drugim Jelczu. Naprawa w warunkach rajdu okazała się być niemożliwa, wobec tego powzięto decyzję o wycofaniu się z kolejnych etapów. Głównym sponsorem startu (a także startów Polaków w 1988) było francuskie przedsiębiorstwo Commerce International-Technologie Applique w Paryżu (CITA), które zajmowało się zbytem polskich wyrobów spożywczych na rynku afrykańskim. Istniała możliwość wejścia na rynek afrykański samochodów produkowanych przez JZS „Jelcz”. Umowę z CITA podpisano w 1986 roku. CITA zobowiązała się do zapewnienia włoskich pilotów oraz opłacenia kosztów dewizowych od przekroczenia granicy Niemiec Wschodnich z Niemcami Zachodnimi. Start w rajdzie w 1987, podobnie jak rok późniejszy, pozwolił na wprowadzenie do seryjnie produkowanych samochodów ciężarowych licznych zmian i ulepszeń. Start w roku 1987 w 4 dniach rajdu był praktycznym sprawdzianem możliwości, na którego w warunkach laboratoryjnych potrzebowanoby 2 lata.
W roku 1988 Polacy ponownie wzięli udział w rajdzie na samochodach Jelcz. Jelczańskie Zakłady Samochodowe „Jelcz” w Jelczu koło Oławy dokonały wielu udoskonaleń w rajdowych samochodach Jelcz S442. Załogi otrzymały numery startowe takie same jak w roku poprzednim, tj. 618 i 619. Podczas prologu załogi zajęły 36 i 41 miejsce na 115 samochodów ciężarowych. Część europejską oraz I etap afrykański Jelcze pokonały bez przeszkód. II etap afrykański także został ukończony przez obie załogi bez większych przeszkód, lecz z karą za przekroczenie limitu czasu na odcinku specjalnym. Na kolejnym odcinku samochód z numerem 618 uległ poważnemu uszkodzeniu. Pomimo prób nie udało się go przywrócić do jazdy. Pozostał na trasie rajdu, a załoga wycofała się. Załoga w samochodzie z numerem 619 kontynuowała rajd. Kolejny etap (do Tamanrasset) ukończyła jednak ze znacznym opóźnieniem. Załoga teoretycznie mogła jechać dalej, jednak pod warunkiem że do mety dojechałaby w czasie urzędowania komisji startowej. Po uzgodnieniach podjęto decyzję o wycofaniu się z rajdu, zważywszy że umowa pomiędzy Centralą Handlu Zagranicznego „Pol-Mot” a sponsorującą firmą CITA nie przewidywała tzw. honorowej jazdy po czasie kwalifikacji. Po drodze odnaleziono samochód z numerem 618 i zholowano go. Planowano start w rajdzie także w 1989 roku. Oprócz dwóch dotychczasowych samochodów Jelcz S442 (po zmianach) planowano wystawić trzeci, nowy model. Do startu nie doszło z powodu zmiany części przepisów dotyczących rajdu (np. zakaz startu modeli prototypowych), które uniemożliwiły Jelczowi start[16][17][18][19][20].
W roku 1988 oprócz załogi Jelcza do rajdu stanęły dwie załogi Stara na samochodach ciężarowych Star 266 w wersji cywilnej, które z uwagi na modyfikacje przystosowawcze do rajdu otrzymały oznaczenie 266R. Załogi dojechały na metę. Jerzy Mazur i Julian Obrocki byli pierwszymi Polakami, którzy dojechali do mety. Początkowo załoga Stara znajdowała się w pierwszej 40 klasyfikacji zawodów. Załogę Jerzego Mazura i Juliana Obrockiego na jednej z prób zatrzymała bardzo duża wydma. 6-godzinnej straty nie udało się nadrobić. Gdyby nie ten przypadek załoga znalazłaby się w czołówce. Ostatecznie załoga dojechała do mety, jednak poza limitem czasowym na opóźnienia i nie została sklasyfikowana. Na 109 samochodów ciężarowych, które stanęły do startu Rajdu Paryż – Dakar 1988, do mety dotarły 22 samochody, w tym 14 poza limitem. Polska załoga w składzie Jerzy Mazur i Julian Obrocki dojechała do mety jako 15, przekraczając limit czasu o kilkanaście minut – ok. 2 godziny. Druga załoga dojechała później i ostatecznie w klasyfikacji generalnej zajęła 39 miejsce. Do mety nie dojechały samochody ciężarowe następujących marek: Mercedes (37), Tatra (11), Liaz (5), Daf (4), Pegaso (4), Renault (4), Iveco (2), Man (2), Perlini (2), Jelcz (2), Ford (1), Magirus (1), Unimog (1), Volkswagen (1). Samochody Star 266R były jak dotąd jedynymi polskimi pojazdami, które dojechały do mety. Wszystko pomimo znacznie mniejszego wsparcia w porównaniu do innych drużyn. W 1989 roku planowano także start, tym razem na dwóch nowych samochodach Star 266c „Unistar” 4x4, jednak nie doszło do tego z powodu kłopotów Fabryki Samochodów Ciężarowych „Star” im. Feliksa Dzierżyńskiego w Starachowicach i zmiany przepisów rajdu[21][22][23][24].
Samochód Star z numerem startowym 630 jest zachowany jako eksponat w Muzeum Przyrody i Techniki „Ekomuzeum” im. Jana Pazdura w Starachowicach[25]. Los drugiego z samochodów z numerem startowym 629 jest nieznany, prawdopodobne po likwidacji Fabryki Samochodów Ciężarowych został sprzedany. W prywatnym Muzeum Górnictwa i Sportów Motorowych w Wałbrzychu, prowadzonym przez kierowcę Jerzego Mazura, znajduje się replika samochodu z numerem 629 zbudowana na podstawie samochodu wycofanego z Wojsk Lądowych[26].
Samochody Jelcz zostały sprzedane. W 2016 roku posiadało je prywatne Przedsiębiorstwo Budowlane „Cako” w Polanicy-Zdroju po przeróbkach do innych celów[27][28].
Media[edytuj | edytuj kod]
Rajd zyskał dużą popularność w mediach, szczególnie we Francji, gdzie transmisje telewizyjne są bardzo obszerne, z licznymi wejściami na żywo. W Polsce relacje z rajdu prowadzą m.in. Eurosport i TVN.
Rajd Dakar w 2013 roku relację prowadziły[29]:
Sponsorzy[edytuj | edytuj kod]
- Total / ELF (koncerny naftowe)
- Euromaster (opony)
- Telefónica
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ All Motorsports events - ASO.fr [online], www.aso.fr [dostęp 2020-09-20] (ang.).
- ↑ a b History [online], www.dakar.com [dostęp 2020-09-20] (ang.).
- ↑ Rajd Dakar, czyli najtrudniejszy wyścig świata [online], www.betfan.pl [dostęp 2020-09-20].
- ↑ 1994 Paris - Dakar - Paris [online], www.mitsubishi-motors.co.jp [zarchiwizowane z adresu 2014-01-08] (ang.).
- ↑ Rajd Dakar: Paulo Goncalves zmarł na trasie siódmego etapu [online], Onet Sport, 12 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-13].
- ↑ Rajd Dakar: Zmarł Edwin Straver [online], motorsport.pl, 12 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-13].
- ↑ Wioletta Sobieraj, Paweł Kołodziejski: Najcenniejsze obiekty muzealnej kolekcji ciężarówek (Broszura Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach) [dostęp 2023-12-27]
- ↑ Publish Online [online], indd.adobe.com [dostęp 2024-01-08] (ang.).
- ↑ http://www.sport.pl/moto/1,78202,11003154,Jest_pierwszy_Polak__ktory_wygral_Rajd_Dakar.html
- ↑ http://www.polskieradio.pl/43/265/Artykul/1293950,Rajd-Dakar-2015-16-Polakow-na-liscie-startowej
- ↑ https://archive.is/20130425151825/www.dakar-derooy.com/2013/upload/trucks/image/Derooy026.jpg
- ↑ http://www.nieuwsdumper.nl/ufotos/2012/01/1627_bba10a_l.jpg
- ↑ http://www.nieuwsdumper.nl/nieuws/624/de-rooy-wint-dakar-2012-met-iveco-strator.html
- ↑ http://www.dakar.com/dakar/2015/us/
- ↑ https://www.polskieradio.pl/10/217/Artykul/3103287,Eryk-Goczal-wygral-Rajd-Dakar
- ↑ Ćwierć wieku temu polskie jelcze ścigały się w Rajdzie Dakar [online], www.wroclaw.sport.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
- ↑ Czy wiesz, że: pierwsi Polacy na trasach Rajdu Paryż-Dakar [online], www.sportowahistoria.pl [dostęp 2020-07-09].
- ↑ Gratulacje! Twoja domena została zarejestrowana w OVH! [online], www.squadolsztyn.pl [dostęp 2020-07-09] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] (pol.).
- ↑ Droga przez piekło, [w:] Trybuna Robotnicza nr 28 (14.408), 4.02.1988, s. 1 i 6.
- ↑ Świątek Tomasz, Jelcz w rajdzie Paryż-Dakar, [w:] AUTO-Technika Motoryzacyjna, nr 6/1987, s. 29–30.
- ↑ https://web.archive.org/web/20150402095800/http://wrc.net.pl/big-star-2/.
- ↑ RAJD DAKAR - Relacje, zdjęcia i ciekawostki z rajdu Dakar [online], dakar.pl [dostęp 2020-07-09] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-19] (pol.).
- ↑ https://web.archive.org/web/20150402185122/http://tv.starachowice.pl/index.php/pl/aktualnosci/4088-uczestnicy-rajdu-paryz-dakar-w-27-rocznice-startu-spotkali-sie-w-starachowicach.
- ↑ https://archive.ph/20150301193641/http://www.sport.pl/moto/1,64997,17205815,Rajd_Dakar__Jerzy_Mazur__to_wyzwanie_mnie_zahartowalo.html
- ↑ Technika samochodowa | Muzeum Przyrody i Techniki „Ekomuzeum” im. Jana Pazdura w Starachowicach [online], ekomuzeum.pl [dostęp 2017-12-19] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-30] (pol.).
- ↑ Odbudował Stara 266 z Rajdu Paryż-Dakar (ZDJĘCIA) – NaszeMiasto.pl [online], walbrzych.naszemiasto.pl [dostęp 2017-12-19] (pol.).
- ↑ Transport Database and Photogallery - Phototrans.eu [online], trucks.phototrans.eu [dostęp 2017-12-19] (ang.).
- ↑ Dakarowy Jelcz 442 4x4 wrasta w ziemię gdzieś na południu Polski, a 30 lat temu był wspaniałą maszyną | 40ton.net – motoryzacja dla profesjonalistów [online], 40ton.net [dostęp 2017-12-19] (pol.).
- ↑ Mateusz Misza: Polacy w Rajdzie Dakar. f1zone.pl, 2012-12-26. [dostęp 2012-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-09)].
