Rafał Kalinowski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Rafał Kalinowski OCD

Józef Kalinowski
prezbiter
Zdjęcie o. Rafała Kalinowskiego (30 marca 1897)
Data i miejsce urodzenia	1 września 1835 Wilno
Data i miejsce śmierci	15 listopada 1907 Wadowice
Miejsce pochówku	kaplica św. Rafała w sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej i św. Rafała Kalinowskiego w Czernej
Przeor klasztoru karmelitów bosych w Czernej
Okres sprawowania	1882–1885, 1888–1891, 1894–1897
Przeor klasztoru karmelitów bosych w Wadowicach
Okres sprawowania	1892–1894, 1897–1898, 1906–1907
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	Karmelici bosi
Śluby zakonne	27 listopada 1881
Diakonat	8 stycznia 1882
Prezbiterat	15 stycznia 1882
Multimedia w Wikimedia Commons

Zawód, zajęcie	inżynier wojskowy
Edukacja	Mikołajewska Szkoła Inżynieryjna w Petersburgu
Rodzice	Andrzej Józefa z d. Połońska
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Rafał Kalinowski, właśc. Józef Kalinowski (ur. 1 września 1835 w Wilnie, zm. 15 listopada 1907 w Wadowicach) – polski duchowny rzymskokatolicki, karmelita bosy, przeor karmelickich klasztorów w Czernej i Wadowicach; inżynier, oficer armii Imperium Rosyjskiego w stopniu porucznika, powstaniec styczniowy, sybirak, nauczyciel, wychowawca, święty Kościoła katolickiego.

Ukończywszy wojskową Mikołajewską Szkołę Inżynieryjną w Petersburgu z tytułem inżyniera i stopniem porucznika, pracował wpierw jako wykładowca akademicki, a następnie przy budowie kolei na linii Odessa – Kursk i jako wojskowy w Brześciu Litewskim. Gdy wybuchło powstanie styczniowe, zrezygnował z pracy w rosyjskim wojsku w obawie przed otrzymaniem rozkazu walki przeciwko rodakom. Mimo iż był przeciwny wszczynaniu powstania styczniowego, włączył się w nie i objął stanowisko ministra wojny w litewskich władzach powstańczych. Pod koniec 1863 roku przekonał się o beznadziejności sprawy i zaniechał działań.

W marcu 1864 roku został aresztowany i skazany na karę śmierci, ale wyrok zmieniono na katorgę na Syberii. Trafił do Usoli, gdzie pracował w warzelni soli. Po ogłoszeniu częściowej amnestii przeniósł się do Irkucka i podjął się pracy nauczyciela domowego. Na zesłaniu przekonał się o swoim powołaniu zakonnym. W 1874 roku został zwolniony z wygnania. Powróciwszy do Polski, Kalinowski był wychowawcą księcia Augusta Czartoryskiego, późniejszego salezjanina i błogosławionego.

W 1877 wstąpił do zakonu karmelitańskiego, miał 42 lata. Po złożeniu pierwszych ślubów i odbyciu studiów teologicznych, przyjął święcenia kapłańskie w dniu 15 stycznia 1882 roku. Trzykrotnie sprawował funkcję przeora klasztoru w Czernej, tyleż razy był przełożonym klasztoru w Wadowicach. Spędził w zakonie 30 lat. Zmarł 15 listopada 1907 roku w Wadowicach. Jan Paweł II kanonizował go 17 listopada 1991 roku w Rzymie.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pochodzenie i młodość[edytuj | edytuj kod]

Józef Kalinowski urodził się 1 września 1835 roku w Wilnie i został ochrzczony 9 września w kościele parafialnym św. Jana^[1]. Był synem Andrzeja Kalinowskiego (1805–1878), nauczyciela gimnazjalnego, oraz Józefy z Połońskich^[2][3]. Wywodził się z drobnej szlachty pieczętującej się herbem Kalinowa I^[4][5]. Matka zmarła kilka dni po jego narodzinach; jego ojciec ożenił się z jej siostrą Wiktorią i to właśnie ona zajmowała się wychowywaniem dziecka^[6]. Zmarła po kilku latach małżeństwa i wówczas Andrzej Kalinowski ożenił się po raz trzeci z Zofią z Puttkammerów, córką Maryli Wereszczakówny, charakteryzującą się głęboką pobożnością^{[a][6][7][8][9]}. Józef Kalinowski miał jednego rodzonego brata i kilkoro przyrodniego rodzeństwa. Wychowywaniem dzieci zajęła się krewna Połońskich, Klementyna Szaniawska^[3]. Majątek rodziny – wsie Kalinowice i Kalinówka – został skonfiskowany po klęsce Napoleona w Rosji^[4].

W latach 1843–1850 Kalinowski uczył się w Instytucie Szlacheckim w Wilnie, gdzie uczył jego ojciec, nadto w latach 1852–1857 był dyrektorem tejże placówki^[10][6]. Była to elitarna szkoła z internatem, z rosyjskim i francuskim językiem wykładowym, przeznaczona dla polskiej, litewskiej, żmudzkiej, niemieckiej i rosyjskiej młodzieży ze szlacheckich i zamożnych rodzin^[11]. Polscy nauczyciele „zaznajamiali uczniów ze sprawami ojczyzny” poza oficjalnym programem nauczania, do tego dochodziło samokształcenie w zakresie języka polskiego, polskiej historii i lektura polskich pisarzy^[12][3]. Józef Kalinowski interesował się szczególnie przedmiotami ścisłymi i był jednym z najlepszych uczniów w historii Instytutu (jego nazwisko wyryto z tej przyczyny na tablicy marmurowej zamieszczonej na ścianie budynku szkoły)^[13][14]. Po skończeniu szkoły miał możliwość wstąpienia na służbę wojskową i kontynuowania studiów, jednak ojciec nie zgodził się wyjazd synów Wiktora i Józefa do Rosji^[15].

Od 1850 roku Kalinowski kształcił się w Instytucie Agronomicznym w Horach-Horkach koło Orszy; zdobyta tam wiedza miała mu umożliwić zarządzanie majątkiem rodziny^[10][16]. Początkowo mieszkali wraz z bratem w domach okolicznych wieśniaków lub mieszczan, a na drugim roku wynajęli stancję u jednego z profesorów^[17]. Oprócz przedmiotów ogólnych, zgłębiali zagadnienia takie jak: botanika, ogrodnictwo, pszczelarstwo, czy zoologia; Józef jednak w ogóle nie czuł zapału do tego kierunku studiów^[18]. Bracia Kalinowscy angażowali się w działalność koła studenckiego^[19]. Brak styczności w osobami duchownymi czy jakiegokolwiek ośrodka duchowości sprawiał, że życie religijne studentów podupadało^[20]. W 1852 roku Kalinowski za zgodą ojca zrezygnował ze studiowania rolnictwa^[21].

Na początku 1853 roku Kalinowski wyjechał do Petersburga, przez pół roku przygotowywał się do podjęcia studiów, a następnie podjął dalszą naukę w Mikołajewskiej Szkole Inżynieryjnej, w której uczyło się dużo Polaków (początkowo zamierzał wstąpić do Szkoły Dróg i Mostów, ale nie został przyjęty z powodu braku miejsc)^[22][23]. Program nauczania był przesycony problematyką militarną, w szkole panowała ostra dyscyplina wojskowa (Kalinowski znosił ją z wielkim trudem, jednego razu otrzymał trzy dni aresztu), a młodsi studenci musieli usługiwać starszym, co jednak nie dotyczyło Kalinowskiego, gdyż został on przydzielony do starszego rocznika^[24]. Podobnie jak na wcześniejszych etapach edukacji, największe zdolności i zainteresowania wykazywał w kierunku przedmiotów teoretycznych, technicznych i inżynierskich^[25]. Słabiej radził sobie z musztrą i fechtunkiem^[26]. Ukończywszy ją w 1855 roku ze stopniem „nadzwyczaj celującym”, zdobył tytuł zawodowy i stopień inżyniera-podchorążego, po czym kontynuował studia na tejże uczelni, w wyższych klasach, zwanych Akademią Inżynierii Wojskowej^[27][28]. Otrzymał wówczas od uczelni propozycję wzięcia udziału w obronie oblężonego Sewastopola, ale nie skorzystał z niej^[28]. Gdy Anglicy zagrażali Petersburgowi od Bałtyku, wraz z innymi uczniami szkoły sypał szańce na wyspie Kronsztad, u ujścia Newy^[28]. Udzielał korepetycji (był asystentem) z matematyki oraz mechaniki budowlanej^[28].

4 lipca 1856 roku otrzymał awans na podporucznika i przeniesienie do oddziału praktycznego Akademii^[29]. 23 czerwca 1857 roku został adiunktem matematyki na Akademii, a 5 lipca został awansowany na porucznika, a tym samym wszedł do służby czynnej w Korpusie Inżynierskim Akademii i został stałym wykładowcą tejże uczelni^[29][30]. Nie odczuwał jednak zapału do pracy dydaktycznej i szczegółowych badań naukowych^[31]. W wolnych chwilach podejmował własne próby literackie, pisał poetyckie utwory satyryczne o środowisku petersburskim, ale zaprzestał ich, kiedy usłyszał pochwały pod swoim adresem za swoje wiersze i porady, aby kontynuował pisanie ich^[32]. Dużo czasu poświęcał na czytanie, głównie w języku angielskim, ale również francuskim^[3]. W okresie wakacji wyjeżdżał na wieś, gdzie pracował jako nauczyciel domowy, np. u generała Zurowa (uczył jego krewnych)^[33].

14 kwietnia 1859 roku Józef Kalinowski zrezygnował z pracy w Mikołajewskiej Akademii Inżynierii Wojskowej i wkrótce zatrudnił się w prywatnym przedsiębiorstwie budowy kolei żelaznej na stanowisku technika odcinkowego; do jego zadań należały badania orograficzne i szukanie miejsc najodpowiedniejszych do wytyczenia trasy kolejowej na linii Odessa – Kursk^[34][35]. Pod koniec 1859 roku Kalinowski powrócił do Petersburga i wiosną 1860, pracując w biurze Towarzystwa Kolei Żelaznych, opracowywał zebrane dane, ale wkrótce budowa linii kolejowej została wstrzymana^[36][37]. Kilka następnych miesięcy spędził w Wilnie i w Studzionkach koło Nieświeża, u swojego brata Wiktora^[36]. Wrócił na początku sierpnia i postanowił poświęcić się wojskowej służbie inżynierskiej^[36]. 13 października otrzymał przydział w Komendzie Inżynierskiej do twierdzy w Brześciu Litewskim, przybył tam 7 listopada i pozostał tam przez kolejne dwa lata^[38][39]. Do jego obowiązków należało rozbudowywanie fortyfikacji i stawianie budynków pomocniczych, np. prochowni^[40]. Otworzył też niedzielną szkółkę dla młodzieży^[41].

Choć Kalinowski wyniósł z domu wiarę katolicką, w czasie studiów zaniechał przystępowania do sakramentów i jedynie od czasu do czasu wysłuchiwał Mszy świętych^[3]. Choć dalej wierzył w Boga i był przekonany o wyższości cywilizacji chrześcijańskiej nad innymi, zobojętniał religijnie, uznał się za sceptyka i popadł w duchowy marazm^{[42][30][43][44]}. Wiadomo jednak, że od czasu do czasu chodził do Kościoła, przebywając u Zurowów próbował nawrócić rosyjskiego arystokratę wyznającego islam, zapoznawał się z pobożnymi lekturami, np. Wyznaniami św. Augustyna, a w 1859 roku uczestniczył w rekolekcjach wielkopostnych^[45][3]. Przeżywał rozterki w kwestii tego, jaką drogę życiową powinien objąć i czy powinien wstąpić w związek małżeński^[46]. Praca zawodowa zostawiała mu dużo czasu wolnego; nie stronił od życia towarzyskiego i teatru^[47]. Jednakże w okresie pracy przy budowie kolei żelaznej powrócił do modlitwy i nie zaniechał już jej nigdy, ale jeszcze nie przystępował do sakramentów^[b][48].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Wakacje Józef spędzał z rodziną w Musiczach w majątku dziadka Józefa Połońskiego. Z rodziną i sąsiadami często urządzano wspólne wycieczki, spacery, polowania, grzybobrania, jeżdżono konno. Tam jego brat Wiktor Kalinowski zakochał się w swej przyszłej żonie Marii Gruszeckiej ze Studzionek, jego brat Karol poznał Martynę i Sabinę (kolejne swe żony), a Józef Kalinowski zakochał się w Celinie Gruszeckiej^[49] (siostra jego bratowej, Marii Gruszeckiej). Był to okres pod koniec jego nauki w Petersburgu (1853–1856). Celina, z którą on bardzo głęboko się zaprzyjaźnił, była osobą bliską jego ideałowi i oni byli związani emocjonalnie^[50].

Podczas wakacji 1861 roku wyjechał na leczenie do Ciechocinka. Tam spotkał się z Ludwiką z Drewnockih Młocką, przyjaciólką i krewną Marii Gruszeckiej^[51]. Ludwika Młocka starała się swatać Józefa z Celiną Gruszecką. Ale plany matrymonialne, mimo dużego wzajemnego zainteresowania spełzły na niczym, gdyż Józef nie posiadał stałego zajęcia zawodowego, zapewniającego utrzymanie rodziny. Chociaż Józef był nawet gotów kupić ziemię w okolicach Studzionek i zająć się pracą na roli. Matka dziewczyny, podobnie jak żona jego brata Wiktora, była przeciwna małżeństwu. Józef długo żywił sympatię do Celiny, przyciągały go jej uroda i dobroć. Wkrótce jednak wydano ją za mąż za Adama Domańskiego, jednego z największych właścicieli ziemskich powiatu Słuckiego. Ale po roku szczęśliwego małżeństwa, niespodziewanie dla wszystkich, ona zachorowała i zmarła. Józef nigdy jej nie zapomniał, wspominał o niej w listach z wygnania i często się za nią modlił^[52].

Powstanie styczniowe[edytuj | edytuj kod]

Gdy polskie ziemie w latach 1861–1862 ogarnęła fala demonstracji patriotyczno-religijnych, Kalinowski dystansował się od nich i uznawał za „pobożność sentymentalną”^[53]. Spotkawszy się w Warszawie z Piotrem Kobylańskim, przyszłym członkiem Rządu Narodowego, uznał go za skrajnego demagoga, prawdopodobnie stąd też zraził się do stronnictwa czerwonych i nie angażował się głęboko w konspirację, choć bywał na tajnych zebraniach^[54]. Krytycznie oceniał też liczenie na interwencję państw zachodnich w polskiej sprawie i ogólnie był przeciwny wszczynaniu powstania^[55]. Wiedząc, że powstanie wybuchnie i obawiając się, że brzeska forteca zostanie wykorzystana w działaniach wojennych przeciwko powstańcom, postanowił opuścić wojsko rosyjskie i ponownie zatrudnić się przy budowie kolei^[55].

Gdy wybuchło powstanie styczniowe, Józef Kalinowski przebywał w Brześciu Litewskim^[56]. Jedynie przez przypadek nie musiał ruszyć do walki zbrojnej przeciwko rodakom biorącym udział w powstaniu^[57]. W obawie przed wezwaniem do walki z powstańcami, Kalinowski, będący oficerem carskiej armii w stopniu kapitana, złożył dymisję z wojska i otrzymał ją 17 maja 1863 roku^[10][58]. Przebywając w Warszawie dostarczył władzom powstańczym plany twierdz rosyjskich i otrzymał od Józefa Gałęzowskiego propozycję objęcia stanowiska wykonawczego w litewskich władzach powstańczych^[59][3]. Pod koniec maja udał się do Wilna i choć krytycznie oceniał tych, którzy wzniecili powstanie styczniowe, objął Wydział Wojny w Wydziale Wykonawczym na Litwie z zastrzeżeniem, że nie będzie prowadził propagandy rewolucyjnej i nie będzie organizował rewolucyjnego odłamu powstania^[60]. Zajmował się jedynie militarną stroną powstania, organizował siły zbrojne na Litwie, ale sam nie brał udziału w walkach^[61][62]. Nie zgodził się też na wydawanie i wykonywanie na szeroką skalę wyroków śmierci^[61]. Jednocześnie podjął pracę w charakterze nauczyciela gimnazjalnego, uczył miernictwa^[63].

Gdy znalazł się na Litwie, Kalinowski zorientował się, że powstańcze siły zbrojne są nieliczne, niezdyscyplinowane, rozproszone i słabo uzbrojone, dowódcy partii powstańczych działają w pojedynkę, kontakt z nimi jest bardzo trudny, próby dostarczenia broni z Prus Wschodnich nie dają rezultatów, a do tego wszystkiego informacje na temat walczących nie były pewne^[64]. Wiele decyzji wojskowych w ogóle nie docierało do powstańców^[65]. W raporcie dla Wydziału Wojny Rządu Narodowego uznał sprawę powstania zbrojnego na Litwie za beznadziejną, toteż sprzeciwiał się rozszerzaniu działań zbrojnych, gdyż pociągnęłoby to za sobą jedynie daremne ofiary^[66]. Wkrótce też pozostali członkowie Wydziału Wykonawczego zostali aresztowani^[66]. W grudniu 1863 roku Kalinowski zwrócił się do kierownika litewskich władz powstańczych o powiadomienie Rządu Narodowego w Warszawie, że powstanie na Litwie upadło i polecił zaprzestanie dostarczania broni w celu zminimalizowania rosyjskich akcji represyjnych^[67][68]. Zaniechał też jakichkolwiek działań^[3].

15 sierpnia 1863 roku, spełniając obietnicę daną 14-letniej siostrze, po raz pierwszy od 9 lat przystąpił do sakramentu spowiedzi^[69][3][70]. Od tamtej chwili codziennie uczestniczył we Mszy świętej, odbywał cotygodniową spowiedź i zainteresował się teologią^[71][72]. Niedługo potem po raz pierwszy powziął zamiar wstąpienia do zakonu (kapucynów), lecz plany te musiał porzucić zaangażowawszy się w konspirację powstańczą^[73]. W latach 70. XIX wieku w liście do swej macochy Zofii Kalinowskiej, która boleśnie przeżywała zobojętnienie religijne swojego pasierba, pisał z zesłania, że to między innymi jej zawdzięcza swoje nawrócenie^[9].

W nocy z 24 na 25 marca 1864 roku Kalinowski został aresztowany w mieszkaniu rodziców i poddany śledztwu^[74]. Wpadł, gdyż jeden z Polaków zaangażowanych we władze powstańcze wyjawił w rosyjskim więzieniu informacje na jego temat współpracownikowi kierownika władz powstańczych na Litwie, który to współpracownik był na usługach Rosjan^[75]. Kalinowski początkowo wypierał się uczestnictwa w powstaniu styczniowym, ale w obawie, że to przyczyni się do zintensyfikowania śledztwa w jego najbliższym otoczeniu i przyniesie jego towarzyszom groźne następstwa, postanowił przyznać się i wziąć jak najwięcej winy na siebie, więc 9 kwietnia 1864 roku złożył zeznania, ale podawał nazwiska tylko tych, którzy już zostali aresztowani albo opuścili Litwę^[76][77]. 28 maja stanął przed sądem wojennym i przyznał się do winy, ale wskazał na tę okoliczność łagodzącą, że już w grudniu 1863 roku dążył do ograniczenia działań powstańczych^[78]. 2 czerwca 1864 roku zapadł wyrok śmierci, ale dzięki staraniom i koneksjom rodziny poddano go rewizji, i 2 lipca tegoż roku orzeczono wyrok 10-letniej katorgi wraz z pozbawieniem szlachectwa i przywilejów stanu^[c][79]. Na złagodzenie wyroku rzekomo wpłynął również list, jaki Kalinowski wysłał do Murawiewa-Wieszatiela, i który wywarł duże wrażenie na generale-gubernatorze wileńskim; ów dał się nadto przekonać, że wykonanie wyroku śmierci na osobie uważanej za świętą uczyni ją męczennikiem w oczach Polaków^[80][81][82].

Zesłanie[edytuj | edytuj kod]

11 lipca 1864 roku Kalinowski opuścił Wilno i przybył do Irkucka na wiosnę 1865 tuż przed Wielkanocą^[83]. Droga na zesłanie wiodła przez Petersburg, Moskwę, Niżny Nowogród, Kazań, Perm, Tobolsk, Tomsk i Krasnojarsk^[84]. W Irkucku zesłańcy byli kierowani do punktów docelowych zesłania; Kalinowski był przekonany, że trafi do kopalni srebra w Nerczyńsku, ale irkucki gubernator dał mu możliwość wybrania miejsca zesłania, i przyszły święty ostatecznie znalazł się w Usoli^[85][86]. Znajdowała się tam grupa kilkudziesięciu Polaków, w tym jego towarzysze z Litwy, Jakub Gieysztor i Aleksander Oskierko^[86][87]. W czasie katorgi pracował w warzelni soli i przy uprawie warzyw^[10]. Praca, wymagająca dużych sił fizycznych, polegała na wyciąganiu osadów mineralnych z kotłów, w których krystalizowała się sól^[88]. Mieszkał w koszarach i musiał zakładać kajdany, gdy opuszczał wyspę^[88]. W zesłańczym samorządzie rozrastającej się i liczącej kilkaset osób zbiorowości pełnił funkcję sędziego^[89].

Na zesłaniu Kalinowski coraz mocniej utwierdzał się w przekonaniu, że powinien wstąpić w stan duchowny^[90]. Prowadził ascetyczne życie, cały czas w miarę możliwości pogłębiał swoją wiedzę religijną, zwiększała się też jego żarliwość religijna, co zadziwiało jego współtowarzyszy, nieprzyzwyczajonych do stykania się z wysoce rozwiniętą pobożnością u osób świeckich, a zwłaszcza młodych mężczyzn^[91][92]. W wolnym czasie uczył dzieci zesłańców katechezy i przedmiotów ścisłych^[93][89]. Gromadził i czytał książki poświęcone teologii^[92].

Po ogłoszeniu amnestii z dni 25 maja i 17 lipca 1868 roku został zwolniony z ciężkich robót, ale musiał pozostać na wygnaniu i osiedlić się w guberni irkuckiej; Kalinowski wybrał Irkuck – w mieście tym był polski kościół – i przybył tam 10 sierpnia^[94][95]. Pracował tam jako nauczyciel i korepetytor^[96]. Przyjaźnił się z polskimi zesłańcami, m.in. z Benedyktem Dybowskim, ale coraz bardziej tęsknił do kraju i liczył na skrócenie czasu zesłania^[97]. Czynione przez niego samego i rodzinę zabiegi początkowo nie dawały rezultatów, ale otrzymał pozwolenie na osiedlenie się w Carewie i przejechanie po drodze przez Perm; 24 sierpnia 1872 roku opuścił Irkuck i udał się do Permu z intencją pozostania w tym mieście, zamieszkał na plebanii i pracował jako nauczyciel domowy dla rodziny Diegielewów^[98][99].

W lipcu 1873 roku otrzymał pozwolenie na kilkutygodniową wizytę na rodzinnej Litwie (przedłużoną później do dwóch miesięcy); odwiedził brata w Studzionach oraz resztę niewidzianej od 9 lat rodziny, podówczas mieszkającej w Hrozowie na Mińszczyźnie^[98][100]. Wracając z urlopu, zatrzymał się w Smoleńsku i oczekiwał na wyniki interwencji podjętej w swojej sprawie przez Artura Niepokojczyckiego, który był krewnym żony brata; starania w celu zwolnienia Kalinowskiego czynił również książę Eugeniusz Lubomirski, który wcześniej zaproponował przyszłemu świętemu wychowywanie i kształcenie swoich dzieci (Kalinowski, nie wiedząc jeszcze, jaki będzie jego los, musiał odmówić)^[101]. Podobnie jak i wcześniej, podjął pracę guwernera i mieszkał na okolicznej plebanii, ale obawiając się braku możliwości realizacji planów wstąpienia w stan duchowny, dokształcał się w zakresie inżynierii, m.in. czytając dzieła dotyczące budowy portów^[102]. 2 lutego 1874 roku otrzymał ukaz zwalniający go z wygnania, ale nie dający prawa do zamieszkania na rodzinnej Litwie, jedynie w Królestwie Polskim^[103][10]. Kalinowski udał się do Warszawy i od kwietnia do września mieszkał u przyrodniego brata Gabriela w mieszkaniu na Krakowskim Przedmieściu^{[103][104][105]}.

Wychowawstwo[edytuj | edytuj kod]

Zamieszkawszy w Warszawie, Kalinowski początkowo zwlekał z podjęciem pracy w charakterze nauczyciela w obawie, że utrudni mu to realizację powołania zakonnego, i poprzestawał na zajęciach dorywczych, np. redagował „Gazetę Rolniczą”^[106]. W końcu jednak, polecony przez przyjaciela z zesłania księciu Władysławowi Czartoryskiemu, otrzymał propozycję zajęcia się kształceniem jego syna, Augusta; propozycję przyjął^[107]. 20 września 1874 roku Kalinowski przybył do Sieniawy i spotkał się tam z Czartoryskimi^[108]. Wbrew spodziewaniom księcia Władysława Czartoryskiego, Kalinowski nie wpajał jego potomkowi wiedzy i umiejętności potrzebnych w przyszłości politykowi i mężowi stanu, ale wrażliwość religijną^[108][109]. Czartoryski nie wyrażał otwarcie sprzeciwu wobec takiego stanu rzeczy, ale Kalinowski mimo to zastanawiał się czy nie wyjechać do Permu i skorzystać z propozycji objęcie obowiązków guwernera dla jednej z tamtejszych rodzin, lecz w końcu pozostał w obawie, aby ktoś inny nie zmarnował zainteresowań religijnych Augusta Czartoryskiego^[110].

Pod koniec października 1874 roku Czartoryscy i Kalinowski ruszyli w Europę, zwiedzili Paryż, Wiedeń, Strasburg, Genuę, Mediolan i Wenecję^[110][111]. Gdy byli w Paryżu, Kalinowski starał się izolować młodego Czartoryskiego od osób z otoczenia Hotelu Lambert, zabierał go ze sobą do paryskich kościołów, wspólnie odmawiali modlitwy poranne i wieczorne, rozmawiali na temat problemów życia wewnętrznego^[112]. Kalinowski uczył młodego Czartoryskiego matematyki, fizyki, geografii, literatury polskiej oraz filozofii chrześcijańskiej; czytali także żywoty świętych^[113]. Plany umieszczenia, za radą Kalinowskiego, Augusta Czartoryskiego w kolegium jezuickim w Vaugirard pod Paryżem upadły, gdy w lutym 1875 roku młody książę zapadł na gruźlicę; wspólnie z Kalinowskim udali się do miejscowości Mentona nad Morzem Śródziemnym, gdzie klimat był korzystniejszy^[114]. Krążyli między Paryżem, Sieniawą a Mentoną, byli także w Davos^[115]. Gdy August Czartoryski postanowił poświęcić się Bogu, Kalinowski uznał swoją pracę za skończoną i na wiosnę 1877 roku zrezygnował z wychowywania księcia, ale jako że nie było dlań zastępstwa, towarzyszył mu jeszcze do lipca^[116].

Choć Czartoryscy traktowali go jak członka rodziny, szanowali go za doświadczenia powstańcze i zesłańcze oraz za pobożność, prawość i praktykowanie miłości bliźniego, Kalinowski nie czuł się zbyt dobrze przebywając w Paryżu i stykając się z polską arystokracją z powodu swego zamiłowania do samotnictwa, męczyło go stałe przebywanie z domownikami, uważał, że jego maniery i obycie są niewystarczające dla arystokratycznego towarzystwa^[117].

Życie zakonne[edytuj | edytuj kod]

Józef Kalinowski myślał o wstąpieniu w stan duchowny od czasu, gdy został aresztowany przez Rosjan za udział w powstaniu styczniowym, i od tamtej pory nie rozstawał się z tą myślą^[118]. Choć początkowo planował wstąpić do kapucynów, pod wpływem siostry Marii Ksawery od Jezusa, czyli Marii Witoldowej Czartoryskiej z domu Grocholskiej, siostry Władysława Czartoryskiego i ciotki swego wychowanka, a także Izabelli Działyńskiej, wybrał ostatecznie zakon karmelitański^[119]. Już w 1876 roku Kalinowski zwrócił się listownie do prowincjała karmelitów w Austrii z prośbą o podanie warunków przyjęcia do nowicjatu^[120].

5 lipca 1877 roku Kalinowski zamieszkał w klasztorze zakonnym karmelitów w Grazu, w prowincji austro-węgierskiej^[121]. 26 listopada tegoż roku rozpoczął nowicjat i odbyły się jego obłóczyny; wonczas Józef Kalinowski przyjął imię Rafała od św. Józefa^[122][123]. Nowicjat, którego mistrzem był dawny wojskowy o. Terezjusz, wymagał podejmowania wielu praktyk ascetycznych, św. Rafał oceniał, że było to bardziej wymagające doświadczenie od zesłania^[123]. 26 listopada 1878 roku złożył pierwsze śluby zakonne, a następnie odbył trzyletnie studia teologiczno-filozoficzne w zakonnym kolegium położonym w Györ na Węgrzech^{[124][125][10]}. W 1880 roku uzyskał zwolnienie z poddaństwa rosyjskiemu carowi i został obywatelem Galicji^[126]. 27 listopada 1881 roku złożył śluby wieczyste na ręce generała Zakonu Karmelitów Bosych i dzień później wyjechał do klasztoru w Czernej pod Krakowem^[127][10]. 6 stycznia 1882 roku Kalinowski otrzymał z rąk biskupa Albina Dunajewskiego święcenie subdiakonatu, dwa dni później – diakonatu, a 9 dni później – święcenia kapłańskie^[126][128].

Carat zlikwidował wszystkie klasztory karmelitańskie na obszarach I Rzeczypospolitej, jedyną istniejącą placówką był klasztor w Czernej^[129]. Nie było kontaktów z kierownictwem zakonu i nie przyjmowano nowych kandydatów, a zakonnicy byli starzy i schorowani^[129]. Gdy św. Rafał przybył do Czernej, w klasztorze było jedynie trzech Polaków oraz Austriak, Belg i Francuz^[130].

W kilka miesięcy po święceniach został wybrany trzecim dyskretem (doradcą przeora) klasztoru w Czernej, a następnie, przez definitorium generalne, socjuszem magistra nowicjuszy^[131]. Trzeciemu zakonowi karmelitańskiemu w Łobzowie służył również jako kierownik duchowy^[132] 29 listopada 1882 roku, pomimo braku wymaganego na to stanowisko stażu zakonnego, został wybrany przeorem jedynego na ziemiach polskich klasztoru karmelitańskiego^[131][133]. 15 sierpnia 1884 roku został mianowany wizytatorem klasztoru karmelitanek w Krakowie^[134]. Od 1885 roku był spowiednikiem dla sióstr karmelitanek z klasztoru przy ul. Łobzowskiej w Krakowie^[134]. W kwietniu 1885 roku kapituła generalna w Linzu zakonu wybrała go na czwartego definitora prowincji austro-węgierskiej (w 1897 został trzecim definitorem, a w 1903 – drugim)^[131]. W 1888 roku po raz kolejny został przeorem klasztoru karmelitańskiego w Czernej i wówczas podjął starania o wyremontowanie budynków klasztornych^[135]. W 1894 roku został wybrany przeorem klasztoru w Czernej po raz trzeci i ostatni^[131][10].

Rafał Kalinowski, studiując dzieje karmelitów, doszedł do przekonania, że o rozwoju danego zakonu decydują nowe powołania zakonne, dlatego też postanowił postawić nowy klasztor ze szkołą i internatem, w którym młodzi chłopcy mogliby od wczesnego wieku przyswajać sobie karmelitańską pobożność^[136]. Uzyskał dla tego celu poparcie generała karmelitów, o. Hieronima Marię Gottiego, a także biskupa Albina Dunajewskiego i Stolicy Apostolskiej^[137]. Nowy klasztor miał stanąć w Wadowicach^[137]. W 1892 roku, choć budowa fundamentów kościoła i klasztoru dopiero ruszała, został wybrany przeorem wadowickiego klasztoru i był nim do 1894^[138][10]. Urząd ten sprawował również w latach 1897–1898 oraz 1906–1907^[139][10].

W 1899 roku został wikariuszem prowincjała i wizytatorem wszystkich klasztorów karmelitanek bosych w Galicji^[138]. W 1899 roku został wikariuszem prowincjonalnych wszystkich galicyjskich klasztorów karmelitanek bosych^[140]. W latach 1899–1900 był wikariuszem prowincji klasztorów karmelitanek bosych w Galicji^[10]. W 1900 roku został wybrany na delegata na kapitułę prowincjonalną w Linzu, ale nie mógł w niej wziąć udziału z powodu choroby^[10]. W 1903 roku zaczął pisać Wspomnienia, swoją autobiografię obejmującą życie świeckie z lat 1835–1877^[141]. Poświęcał się też pracy naukowej, pisał na temat dziejów polskich karmelitanek bosych, badał życie, działalność i kult m. Teresy Marchockiej^[142][130]. Przełożył także wiele dzieł religijnych z języka francuskiego na polski^[142]. W 1906 roku ponownie został przeorem klasztoru w Wadowicach^[141].

Kalinowski nie miał uzdolnień ku kaznodziejstwu (miał braki w uzębieniu, był nieśmiały i zacinał się), ale był cenionym spowiednikiem charakteryzującym się niezwykłą intuicją i dążącym do wzbudzenia skruchy w penitencie, nieraz spowiadał po kilkanaście godzin^[143]. Sam spowiadał się kilka razy na tydzień i prawie codziennie odprawiał drogę krzyżową^[144].

Św. Rafał Kalinowski spędził w zakonie 30 lat^[131]. Był słabego zdrowia, często chorował, prawdopodobnie był też gruźlikiem^[145]. Przed śmiercią obawiał się długiego czyśćca^[146]. Zmarł 15 listopada 1907 roku w wadowickim klasztorze karmelitów o godzinie 8 rano^[147]. Został pochowany w grobie ziemnym na czerneńskim cmentarzu przyklasztornym^[148]. W 1937 roku, w związku z toczącym się procesem beatyfikacyjnym, jego szczątki przeniesiono do kaplicy św. Jana od Krzyża w czerneńskim klasztorze^[148].

Tablica przodków[edytuj | edytuj kod]

Tablica rodowodowa[149][150]
Dziadkowie	Jerzy Kalinowski h. Kalinowa Dorota Kułakowska h. Kościesza	Józef Połoński Karolina NN
Rodzice	Andrzej Kalinowski h. Kalinowa (10.12.1805–24.03.1878) Józefa Połońska (~1800–1835)
św. Rafał Józef Kalinowski OCD herbu Kalinowa (1.09.1835–15.11.1907)

Osoba[edytuj | edytuj kod]

Był konserwatystą, krytykował samowładztwo carów i warcholstwo dawnej polskiej szlachty^[151]. Lubił język rosyjski, zdarzało mu się wtrącać do polszczyzny rusycyzmy i pisać po francusku grażdanką^[152]. Był przekonany o równości kobiety i mężczyzny, uważał kobiety za istoty rozważniejsze od mężczyzn, i sądził, że ich obecność wpływa na mężczyzn uszlachetniająco^[153]. Posługiwał się językiem polskim, francuskim, rosyjskim, łacińskim, niemieckim, angielskim, włoskim i hiszpańskim^[130]. Bolał nad rozłamami na łonie chrześcijaństwa i żywił nadzieję na jedność Kościoła^[154]. Przez ponad 20 lat przyjaźnił się ze św. Albertem Chmielowskim i często gościł go w Czernej^[135][155].

Kult[edytuj | edytuj kod]

Rafał Kalinowski jest pierwszym karmelitą kanonizowanym po św. Janie od Krzyża^[156]. Szerzył duchowość karmelitańską^[10]. Ożywienie zakonu karmelitańskiego w Polsce było owocem pracy świętego^[157]. Wśród biografów Kalinowskiego istnieje zgoda, że święty karmelita stał się faktycznym odnowicielem zakonu karmelitańskiego w Polsce^{[157][158][159][10]}. Od lat 80. XIX wieku Kalinowski był uważany za świętego^[160]. W 1863 roku Jakub Gieysztor stwierdził, iż jeszcze wówczas niepraktykujący Józef Kalinowski nadaje się bardziej na biskupa, niżeli dowódcę wojskowego^[161]. Kalinowski nie został skazany na karę śmierci za udział w powstaniu styczniowym między innymi dlatego, że Murawiew został przekonany przez jednego ze swoich podwładnych, iż skazanie osoby uważanej przez Polaków za świętą sprawi, że stanie się on w ich oczach męczennikiem^[81]. Na zesłaniu sybiracy rzekomo stosowali inwokację litanijną zawierającą słowa „Przez modlitwy Kalinowskiego wysłuchaj nas Panie!”^[92]. Gdy władze carskie usunęły z Usoli duchownych, w sprawach duchowych zesłańcy zwracali się do Kalinowskiego^[92].

Wyniesienie na ołtarze[edytuj | edytuj kod]

W 1927 roku polscy karmelici bosi postanowili podjąć starania o rozpoczęcie procesu informacyjnego, będącego pierwszym etapem procesu kanonizacyjnego, co zaaprobowano przez kapitułę generalną zakonu w 1931 roku^[162]. Proces kanonizacyjny formalnie otwarto 5 maja 1934 roku w Krakowie, przesłuchano 89 osób, w większości świadków naocznych^[162][163]. 18 października 1937 roku dokonano ekshumacji szczątków^[164]. Gdy proces informacyjny został w styczniu 1938 roku zakończony na szczeblu diecezjalnym, akta procesu trafiły do watykańskiej Kongregacji Obrzędów^[164]. 4 kwietnia 1943 roku papież Pius XII podpisał dekret Non obstat^[164]. 25 września 1953 roku w Krakowie otwarto proces apostolski super virtutibus et miraculis in specie z udziałem 47 świadków, a zamknięto w dniu 20 października 1956 roku^[164][163].

Po 6-letniej weryfikacji dokumentów procesu, 5 października 1962 roku Kongregacja Obrzędów stwierdziła ważność wszystkich dotychczas przeprowadzonych etapów^[165]. 11 października 1980 roku papież Jan Paweł II podpisał dekret o heroiczności cnót Rafała Kalinowskiego^[166]. 22 czerwca 1983 roku Rafał Kalinowski został beatyfikowany przez Jana Pawła II na krakowskich Błoniach, a 17 listopada 1991 roku w Rzymie – kanonizowany^{[166][10][167]}. Za cud konieczny do beatyfikacji uznano całkowite uzdrowienie ks. Władysława Misia z powodującego ciągły ból uszkodzenia drugiego kręgu kręgosłupa, natomiast do kanonizacji – szybkie, kompletne i trwałe uzdrowienie 7-letniego Aleksandra Romana, który uległ poważnemu wypadkowi samochodowemu, po którym lekarze nie dawali chłopcu szans na przeżycie^{[d][168][169]}.

W Kościele katolickim obchodzi się wspomnienie liturgiczne w dies natalis, 15 listopada, u karmelitów także 19 listopada, natomiast w polskim Kościele – 20 listopada; wspomnienie ma rangę wspomnienia obowiązkowego^[170][171].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

W 100. rocznicę śmierci Rafała Kalinowskiego Senat RP wydał uchwałę, w której osobę świętego uznano za wzór patrioty, oficera, inżyniera, wychowawcy i kapłana^[10].

Rafał Kalinowski jest patronem Sybiraków, oficerów, żołnierzy, kolejarzy, inżynierów, diecezji sosnowieckiej także osób przeżywających sprawy trudne lub beznadziejne^[10]. Jest też patronem Saperów w Ordynariacie Polowym WP^[172]. Od 22 listopada 2005 r. patronuje Zespołowi Szkół Nr 1 w Krakowie z Technikum Komunikacyjnym nr 25 w Krakowie^[173]. Jego imieniem nazwano tunel drogowy pod dworcem kolejowym w Krakowie.

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

• Wspomnienia 1835–1877
• Listy (pełny zbiór korespondencji Rafała Kalinowskiego z lat 1856–1907)
• Świętymi bądźcie
• Kartki z księgi mojego życia
• Maryja zawsze i we wszystkim (1901)
• Myśli i słowa
• Klasztory karmelitanek bosych w Polsce, na Litwie i Rusi. Ich początek, rozwój i tułactwo w czasie rozruchów wojennych w XVII wieku. Rzecz osnuta na kronikach klasztornych (1900–1904)
• Żywot wielebnej Matki Teresy od Pana Jezusa Marchockiej, klasztorów karmelitów bosych we Lwowie i Warszawie fundatorki (1901)
• Cześć Matki Boskiej w Karmelu polskim (1905)

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też kategorie: Parafie pod wezwaniem św. Rafała Kalinowskiego, Świątynie pod wezwaniem św. Rafała Kalinowskiego.

• Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• Polscy święci i błogosławieni
• Modlitwa za wstawiennictwem świętych
• beatyfikowani i kanonizowani przez Jana Pawła II
• kult świętych
• kościoły pod wezwaniem św. Rafała Kalinowskiego
• Tunel Rafała Kalinowskiego w Krakowie

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Janina Immakulata Adamska: Biorę życie takim, jakim ono jest. Rzecz o św. Rafale Kalinowskim. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2003. ISBN 83-7305-096-5. OCLC 749226387.
• Ryszard Bender: Powstaniec-zakonnik. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1977. OCLC 1203501687.
• Krzysztof Rafał Prokop: Św. Rafał Kalinowski. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2007, seria: Wielcy ludzie Kościoła. ISBN 978-83-7318-982-9. OCLC 234356071.
• Jadwiga Stabińska: W nawróceniu i w ciszy. Święty Rafał Kalinowski. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2001. ISBN 83-7305-006-X. OCLC 69511558.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Czytelnia. 20 listopada. Święty Rafał Kalinowski, prezbiter. [w:] Internetowa Liturgia Godzin [on-line]. brewiarz.pl. [dostęp 2020-11-20].
• O. Rafał Kalinowski. Święty polskiego Karmelu. „Nasza Arka”. Nr 11 (35), 2003. Kraków: Wydawnictwo AZ sp. z o.o.. ISSN 1640-615X. OCLC 749209417. [dostęp 2020-11-20]. brak numeru strony
• Rafał od św. Józefa (Józef Kalinowski). Święty. [w:] Krakowska Prowincja Zakonu Karmelitów Bosych [on-line]. karmel.pl. [dostęp 2020-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-28)].
• Benignus Józef Wanat. Święty Rafał od św. Józefa (Józef Kalinowski). (PDF). „Folia Historica Cracoviensia”. Nr 15/16, s. 55–75, 2010. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie. ISSN 0867-8294. OCLC 922219128. [dostęp 2020-11-20]. 
• Józef Kalinowski. [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [on-line]. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2020-11-20].
• Kalinowski Józef, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-11-20] .
• Rafał Kalinowski – publikacje w bibliotece Polona