French
DeutschRafał Józef Czerwiakowski – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Rafał Józef Czerwiakowski – portret | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 5 sierpnia 1816 |
| Zawód, zajęcie | lekarz |
| Tytuł naukowy | profesor |
Rafał Józef Czerwiakowski (ur. 24 października 1743, zm. 5 sierpnia 1816) – polski anatom, chirurg, położnik, twórca pierwszej w Polsce katedry chirurgii.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn administratora majątku ziemskiego. Pierwsze nauki pobierał w domu, następnie w szkole pijarskiej w Pińsku[2]. W 1762 roku wstąpił do zakonu pijarów, w 1765 złożył śluby zakonne[1]. W 1771 roku został wysłany do Rzymu na studia medyczne, które ukończył w 1776 roku z tytułem doktora medycyny i filozofii. Uzupełniał wiedzę chirurgiczną w Paryżu, a położniczą w Berlinie[3]. Przez trzy lata praktykował w Szpitalu św. Ducha w Rzymie[1]. Wrócił do Polski w 1779 roku. Osiadł w Krakowie, gdzie rozpoczął nauczanie chirurgii, położnictwa i anatomii na poziomie uniwersyteckim, w pierwszym szpitalu klinicznym w Krakowie (Szpital Akademicki Św. Barbary) powstałym w 1780 roku z inicjatywy Andrzeja Badurskiego w pojezuickim Kolegium św. Barbary przy Małym Rynku. Był pierwszym w Polsce organizatorem kształcenia chirurgów. Został profesorem Anatomii, Chirurgii i Położnictwa w reformowanej przez Hugona Kołłątaja Akademii Krakowskiej. Rozpoczął pracę jako chirurg w szpitalu św. Łazarza, tworząc pierwszą w Polsce uniwersytecką Katedrę Chirurgii i Położnictwa w Krakowie[4] (do 1785 także anatomii)[5]. W tym czasie za wstawiennictwem prymasa Michała Poniatowskiego został przez papieża zwolniony ze ślubow zakonnych[1]. W 1785 roku król Stanisław August Poniatowski nadał mu tytuł „nadwornego konsyliarza”[1].
W czasie insurekcji kościuszkowskiej pełnił funkcję naczelnego chirurga wojsk polskich[4] (został naczelnym lekarzem w Głównym Lazarecie w Krakowie)[5]. W 1803 roku opuścił katedrę z powodu choroby i zaczął pisać pracę „Narząd opatrzenia chirurgicznego”, która stała się pierwszym podręcznikiem chirurgii teoretycznej i praktycznej w języku polskim[5]. Był wynalazcą kilku narzędzi chirurgicznych np. gnipsu (noża zakończonego główką używanego do rozcinania ran) i wyciągu do leczenia złamań kości[4]. Był prekursorem ortopedii w Polsce[5]. Dzięki zasługom dla chirurgii polskiej został nazwany „ojcem chirurgii polskiej”[4].
Zajmował się też działalnością dobroczynną. Był lekarzem studentów mieszkających w bursach, ubogich leczył bezpłatnie. Posiadał dużą kolekcję książek i instrumentów chirurgicznych, które w testamencie zapisał Akademii Krakowskiej[1] .Obecnie (2022) takie narzędzia jak: żelazne żegadła (kautery) i kulociągi ze zbiorów Rafała Czerwiakowskiego znajdują się wśród eksponatów w Muzeum Historii Medycyny Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, które od 1992 roku ma swoją siedzibę w Domu Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego przy ulicy Radziwiłłowskiej 4[6].
Był mężem Marii z Maszyńskich[1], mieli syna Ignacego Rafała Napoleona (1808-82)[5].
Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[7], (pas 25, wsch., gr. rodz.)[8]. Był jedną z pierwszych znanych i zasłużonych postaci, które zostały pochowane na nowym cmentarzu. Pierwszy nekrolog informujący o pochówku na cmentarzu Rakowickim w „Gazecie Krakowskiej”, który ukazał się w 1816 roku dotyczył właśnie pogrzebu profesora Rafała Czerwiakowskiego[9].
Dzieła[edytuj | edytuj kod]
Autor szeregu prac, między innymi:
- Wywód o narzędziach cyrulickich (1779)[1]
- Dyssertacyja o szlachtności, potrzebie i użytku chirurgii (1791)[1]
- Narząd opatrzenia chirurgicznego (w sześciu częściach[5], ukazała się po śmierci profesora, 1816-17)[4]
- Chirurgia praktyczna (pozostała w rękopisie, wydana drukiem w 1969)[4].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- W Krakowie przy ul. Floriańskiej znajduje się kamienica Pod Wiewiórką, w której mieszkał Czerwiakowski. W 1989 r. na fasadzie budynku umieszczono tablicę z napisem: „Tu żył i zmarł Rafał Józef Czerwiakowski 1743–1816, ojciec chirurgii polskiej”
- Przy ul. Kopernika 40 na terenie Szpitala Uniwersyteckiego znajduje się jego pomnik – popiersie autorstwa Józefa Sękowskiego[1]
- Jest patronem ulicy w Dzielnicy XII Bieżanów-Prokocim (Rżąka)[1]
- W 1992 r. jego imieniem nazwano szpital położniczy przy ul. Siemiradzkiego[1]
- W kolegiacie św. Anny w Krakowie znajduje się epitafium upamiętniające chirurga[10]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l Teresa Stanisławska, Jan Adamczewski: Kraków ulica imienia. Kraków: Oficyna Wydawnicza „BIK”, 2000, ISBN 83-87023-08-6
- ↑ Rafał Czerwiakowski. [dostęp 2022-04-01].
- ↑ Sprawa R.J. Czerwiakowskiego. [dostęp 2022-04-01].
- ↑ a b c d e f Mała encyklopedia medycyny. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, ISBN 83-01-06177-4.
- ↑ a b c d e f Nowa encyklopedia PWN. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, ISBN 83-01-11096-1.
- ↑ Muzeum Historii Medycyny. [dostęp 2022-04-01].
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 55, ISBN 978-83-233-4527-5.
- ↑ Rafał Czerwiakowski. [dostęp 2022-04-01].
- ↑ Karolina Grodziska: Generalny, powszechny, krakowski. Cmentarz Rakowicki w świadomości krakowian w latach 1803-2003”. W: 200 lat Cmentarza Rakowickiego. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 2005. ISBN 83-89131-02-1.
- ↑ Historia kościoła, epitafia. [dostęp 2022-04-01].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Popiela T, Legutko J. History of Polish gastrointestinal surgery. „J Physiol Pharmacol”. 54 Suppl 3, s. 193-203, 2004. PMID: 15075473.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Prace Rafała Józefa Czerwiakowskiego w bibliotece Polona