Rabindranath Tagore – Wikipedia, wolna encyklopedia

Rabindranath Tagore
রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর
Ilustracja
Rabindranath Tagore około 1915 roku
Data i miejsce urodzenia

7 maja 1861
Kalkuta

Data i miejsce śmierci

7 sierpnia 1941
Kalkuta

Język

bengalski, angielski

Dziedzina sztuki

literatura, malarstwo

Faksymile
Nagrody
Nagroda Nobla w dziedzinie literatury

Rabindranath Tagore (beng. রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর, ur. 7 maja 1861 w Kalkucie, zm. 7 sierpnia 1941 tamże)[1] – indyjski poeta, prozaik, filozof, kompozytor, malarz, pedagog, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1913), pierwszej dla Hindusa, jak również dla Azjaty[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

R. Tagore w 1925 r.
Rabindranath Tagore, Mahatma Gandhi, Kasturba Gandhi w Shantiniketan. 1940 r.
R. Tagore z żoną, Mrinalini Devi, ok. 1883 r.

Urodził się i wychował w zamożnej i poważanej rodzinie. Był najmłodszy z 13. rodzeństwa. W wieku 14 lat porzucił szkołę, a wiedzę zaczął zdobywać w warunkach domowych, wśród prywatnych nauczycieli. W wieku 17 lat odbył podróż do Anglii[1], a później także często podróżował[3].

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

9 grudnia 1883 poślubił córkę swojego pracownika, 9-letnią wówczas, Mrinalini Devi. Tagore zapewnił jej nauczycieli, warunki do nauki itd.[4] 25 października 1886 roku urodziła się im córka Madhurilata, nazywana Belą. W 1888 parze urodził się syn, Rathindranath. W 1891 roku przyszła na świat kolejna córka, Renuka, a trzy lata później kolejna – Mira. W 1896 urodził się Shamindranath. 15 czerwca 1901 Bela wyszła za mąż, a 9 sierpnia jej siostra, Renuka została żoną Satyendranath Bhattacharya. 23 listopada 1902 roku Mrinalini zmarła, a następnie w krótkim czasie (1903, 1904, 1907) zmarło także troje dzieci[5].

Twórczość, filozofia, aktywność pedagogiczna[edytuj | edytuj kod]

Zadebiutował w wieku 16 lat opowiadaniem pt. Żebraczka [Bhikharini] opublikowanym w czasopiśmie literackim „Bharati”[3].

W 1901 założył wraz z innymi nauczycielami eksperymentalną szkołę w Santiniketan (z sanskrytu Przystań Pokoju) (w stanie Bengal Zachodni), dawny „uniwersytet leśny”, w której stosował zarówno indyjskie, jak i europejskie metody wychowawcze[5]. Na założenie tej szkoły żona Tagorego przeznaczyła większość swojej ślubnej biżuterii[4].

W 1921 roku placówka przekształciła się w uniwersytet (Visva Bharati University)[3].

W 1912 Tagore opublikował Pieśni ofiarne (Gitanjali), nagrodzone rok później Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury[6].

Od 1912 sam tłumaczył swoje utwory na angielski albo zlecał tłumaczenie swoim krewnym. Na polski tłumaczony był m.in. przez Staffa, Kasprowicza, Mirandolę, Birkenmajera, Schayera, Stillera i innych[7].

Deklarował się jako skrajny pacyfista i przeciwnik przemocy we wszystkich jej formach, nie interesował się polityką jako taką[8]. W roku 1915 otrzymał brytyjskie szlachectwo, odrzucił je jednak cztery lata później, po masakrze w Amritsarze[1].

Tagore zajmował się problematyką wychowania widzianą poprzez kategorie prawdy i piękna, nie wychowania rozumianego jako system oświatowy[8]. Przez 40 lat w sposób konsekwentny doprowadził do urzeczywistnienia ideału wychowania[potrzebny przypis].

W 1950 jego pieśń Jana Gana Mana została oficjalnym hymnem państwowym Indii. Pieśń Amar Shonar Bangla została hymnem Bangladeszu[9].

Opublikował ponad 50 tomów poetyckich, ponad 100 opowiadań, 12 powieści, kilkanaście utworów scenicznych, wiele rozpraw, artykułów i studiów[5]. Sam reżyserował swoje sztuki i w nich grał[7].

Krytyka zachodniej kultury oświatowej według R. Tagorego[edytuj | edytuj kod]

Kategorie, które uniemożliwiają urzeczywistnienie ideału wychowania[3]:

  • brak harmonii między indywidualnością a społeczeństwem (między jednostką a uniwersum)
  • brak harmonii między jednostką a naturą
  • traktowanie ludzkiej osoby fragmentarycznie
  • świat duchowy traktowany jako wydzielona nadbudowa właściwa świadomości elity
  • lekceważy i spłyca sens istnienia młodego człowieka, wydziedzicza go z potrzeby bezpośredniego kontaktu z wielorakimi formami świata i z naturalnej skłonności do porozumienia z uniwersaliami
  • zdominowana przez gromadzenie wiadomości, gdzie wszystko było odgórnie zaplanowane i zorganizowane oraz nie oczekiwano od nauczyciela wielkiej inwencji twórczej
  • ma suchą formę scjentyzmu
  • nie stanowi istoty życia
  • dyscyplina nie bierze pod uwagę indywidualności dziecka
  • praktykowanie zawładnięcia dzieckiem w imię jego „dobra” i pozbawianie go indywidualności, narzucanie dziecku świata dorosłych i ich potrzeb
  • nadmierne zaufanie do książek – jako drogi do powierzchownego przyswajania idei, pozbawionego niezależnego myślowego wysiłku i wyższej woli

Specyfika procesu wychowania według Tagorego[edytuj | edytuj kod]

  1. Wysuwanie na pierwszy plan percepcji emocjonalno-estetycznej oraz poznanie intuicyjne, przed poznaniem naukowym.
  2. Kształtowanie charakteru i życia duchowego oraz, co za tym idzie, osiągnięcie wyzwolenia z bolesności życia, poznawanie siebie, nauka powściągliwości, opanowania pożądliwości wobec dobrobytu i prostego konsumpcyjnego stosunku do niego, poszanowanie w dziecku potrzeby wyrażania się, ekspresji.
  3. Odkrywanie harmonii prawdy i piękna, wychowanie przez prawdę i dla prawdy absolutnej. Przezwyciężanie samoograniczenia, samodoskonalenie i nauka pokonywania trudów poznawania prawdy przez stosowanie wyrzeczeń i naturalnej inspiracji radości życiem.
  4. Wychowanie powinno wyrastać z naturalnych kulturowych podstaw społeczności i kierować się ku wartościom scalającym kulturę indyjską. Plan etyczny – budowanie moralnego charakteru przez aktywność na rzecz domostwa i współzarządzania szkołą.
  5. Krzewienie ideału miłości – nadrzędna wartość moralna, sprzyja głębszemu, bezpośredniemu wglądowi w esencję ludzkiej natury, poprzez miłość człowiek zwielokrotnia samego siebie (oparcie na wzorcach otwartości i prostoty).
  6. Przezwyciężanie samoograniczenia, samodoskonalenie i nauka pokonywania trudów poznawania prawdy przez stosowanie wyrzeczeń i naturalnej inspiracji radości życiem.
  7. Nauka pokory – chroni przed agresywną interpretacją mniemań o tym co dobre i przed jednostronnym identyfikowaniem twórczego działania z sukcesem.
  8. Zacność życia – akcent na treści i formy, które sprzyjałyby rozwijaniu świadomej tożsamości kulturowej i umiejętności twórczego oraz samodzielnego rozwiązywania problemów społecznych.
  9. Czerpanie radości z nauczania – jako wyraz doświadczania własnego życia duchowego i zrozumienia, że istnieje harmonia między ich życiem duchowym, prawdą i pięknem a życiem duchowym innych osób.
  10. Specyfika środowiska, w jakim powinno się odbywać nauczanie – strefa neutralna, w bliskim kontakcie z naturą, z dala od osad i od niepożądanych zewnętrznych wpływów burzących spokój uczniów.
  11. Uwzględnianie różnorodności doświadczeń – wspólnoty i samotności, aktywności i kontemplacji (nauka władania sobą)[3].

Wybrane dzieła[edytuj | edytuj kod]

  • Żebraczka [Bhikharini] (1877)
  • Opowieść o poecie [Kabi-Kahini] (1878)
  • Wieczorne pieśni [Sandhya Sangeet] (1881)
  • Poranne pieśni (1883)
  • Złota łódź (1893)
  • Przemijanie (1899)
  • Pamięć (1902)
  • Rozbicie (1905)
  • Poczta (1911)
  • Pieśni ofiarne (1912)
  • Dom i świat (1915–1916)
  • Noc ziszczenia (1922, Wydawnictwo Polskie, Lwów-Poznań, wydanie II, tom 2 Biblioteki Laureatów Nobla, tłumaczenie: Franciszek Mirandola)
  • Wspomnienia. Błyski Bengalu (1923, tom 16 Biblioteki Laureatów Nobla; tłumaczenie: Jerzy Bandrowski)
  • Głodne kamienie (zbiór opowiadań 1916 po angielsku, 1923 po polsku)

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Na cześć indyjskiego poety nadano nazwę gatunkową odkrytemu w Indiach zauropodowibarapazaurowi.

W Polsce Rabindranath Tagore jest patronem ulicy w Łodzi, która znajduje się niedaleko Parku im. Juliusza Słowackiego i Ronda Lotników Lwowskich. Jest również patronem ulicy na Mokotowie w Warszawie.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c j, Rabindranath Tagore – człowiek renesansu [online], Kulturazja, 7 maja 2017 [dostęp 2019-12-22] (pol.).
  2. Stanisław Tokarski, Surender Bhutani: Nowoczesne Indie. Wyzwania rozwoju. Zakład Krajów Pozaeuropejskich PAN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe ASCON, 2007, s. 15. ISBN 978-83-7452-020-1.
  3. a b c d e Datta i inni, Celebrating Tagore : a collection of essays, New Delhi: Allied Publishers, 2009, ISBN 978-81-8424-424-3, OCLC 623263320 [dostęp 2019-12-22].
  4. a b Tagore, [w:] K.S. Bharathi, Encyclopaedia of eminent thinkers, New Delhi: Concept Pub. Co, 1998, ISBN 81-7022-684-8, OCLC 45193029 [dostęp 2019-12-22].
  5. a b c Tagore Rabindranath, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2019-12-22].
  6. Rabindranath Tagore, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-06] (ang.).
  7. a b Mirosław Sosnowski, Bogom śpiewać i ludziom: Jan Kasprowicz--Rabindranath Tagore: bliskie i dalekie związki, Wydawnictwo Adam Marszałek, 2002.
  8. a b Alicja Helman, Spotkanie mistrzów. Dom i świat Rabindranatha Tagore’a i Satyajita Raya, Uniwersytet Jagielloński - Repozytorium 2015, s. 89-108.
  9. Leszek Molendowski, Niemieccy sojusznicy z Indii [online], www.polityka.pl, 2008 [dostęp 2019-12-22] (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]