Przylepka strzępiasta – Wikipedia, wolna encyklopedia

Przylepka strzępiasta
Ilustracja
Przylepka strzępiasta i wzorzec geograficzny na granitowej skale
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

miseczniaki

Rząd

misecznicowce

Rodzina

tarczownicowate

Rodzaj

Montanelia

Gatunek

przylepka strzępiasta

Nazwa systematyczna
Montanelia panniformis (Nyl.) Divakar, A. Crespo, Wedin & Essl.
Am. J. Bot. 99(12): 2023 (2012)
Multimedia w Wikimedia Commons
Fragment plechy

Przylepka strzępiasta, tarczownica strzępiasta (Montanelia panniformis (Nyl.) Divakar, A. Crespo, Wedin & Essl.) – gatunek grzybów z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)[1]. Ze względu na symbiozę z glonami zaliczany jest do porostów[2].

Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Montanelia, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1860 r. William Nylander jako formę jednego z gatunków tarczownic (Parmelia prolixa f. panniformis). W 2012 r. przez grupę badaczy przeniesiony został do nowo utworzonego rodzaju Montanelia i nowa nazwa została uznana przez Index Fungorum[1].

Synonimy nazwy naukowej[3]:

  • Imbricaria prolixa var. panniformis (Nyl.) Arnold 1870
  • Melanelia panniformis (Nyl.) Essl. 1978
  • Parmelia olivacea var. panniformis Nyl. 1859
  • Parmelia panniformis (Nyl.) Vain. 1881
  • Parmelia prolixa f. panniformis (Nyl.) Nyl. 1860

Nazwy polskie według W. Fałtynowicza[2]. Obydwie są niespójne z nazwą naukową, gdyż obecnie gatunek ten nie jest zaliczany ani do rodzaju Melanelia (przylepka), ani Parmelia (tarczownica), lecz do rodzaju Montanelia niemającego polskiej nazwy[1].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Plecha

Listkowata, dość luźno przyrośnięta do podłoża. Pojedyncza plecha osiąga średnicę do 7, wyjątkowo do 10 cm, czasami sąsiednie plechy zlewają się w jedną dużą plechę. Obwodowa część plechy jest listkowata, środkowa zbudowana jest z drobniutkich odcinków, czasami brak części listkowatej i wówczas cała plecha składa się z drobniutkich łatek. Zewnętrzne listkowate odcinki mają średnicę 1–1,5 mm a długość do 5 mm, są lekko wcięte lub rozgałęzione, a ich powierzchnia jest pomarszczona lub dołeczkowata. Odcinki środkowe mają szerokość 0,1–0,3 mm i długość do 0,5 mm, są płaskie lub zwinięte, pojedyncze lub podzielone i zwykle zachodzą na siebie tworząc gęste skupisko łatek. Górna powierzchnia plechy ma barwę ciemnooliwkową, oliwkowobrunatną, oliwkowobrązową lub ciemnobrązową, jest matowa lub nieco błyszcząca, czasami nieco oprószona. Brak na niej pseudocyfellii i izydiów. Dolna strona plechy jest pomarszczona lub dołeczkowana i w środku czarna, na obwodzie brunatna. Posiada nieliczne, czarne chwytniki[4][5].

Owocniki

Apotecja lekanorowe występują rzadko. Mają średnicę do 2,5 mm, ciemnobrunatne tarczki i ząbkowany brzeżek. W jednym worku powstaje 8 askospor[4]. Są grubościenne, elipsoidalne, bezbarwne i mają rozmiary 9–11,5 × 4,5–7 μm. Licznie natomiast występują zanurzone w plesze pyknidia. Powstają w nich pykniospory o rozmiarach, (4) 5–7  × 1 μm[5].

Reakcje barwne

Kora K, C, KC–, P–, HNO3–, rdzeń K, C, KC– lub rzadko KC+ słaby różowy, P–. Kwasy porostowe: głównie perlatolit i kwas stenosporowy, w śladowych ilościach[5].

Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Ameryce Północnej, Azji i Europie[6]. W Polsce jest gatunkiem rzadkim. Dawniej (przed 1936 r.) notowana była na [Pojezierzu Bałtyckim, Wyżynie Środkowomałopolskiej i w Karpatach Centralnych[2], obecnie z rzadka występuje tylko w Sudetach i Tatrach[4]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status CR – gatunek krytycznie zagrożony (na granicy wymarcia)[7]. W Polsce podlegała ścisłej ochronie gatunkowej w latach 2004-2014, od października 2014 r. została wykreślona z listy gatunków chronionych[8] (występuje bowiem tylko na podlegających ochronie obszarach parków narodowych – Tatrzańskiego i Karkonoskiego).

Rośnie na skałach krzemianowych, w miejscach dobrze oświetlonych, lub nieco tylko zacienionych[4].

Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]

Na skałach rośnie kilka podobnych gatunków porostów liściastych, jednak morfologicznie można je dość łatwo odróżnić:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2015-06-18] (ang.).
  2. ↑ a b c Wiesław Fałtynowicz, The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003, ISBN 83-89648-06-7
  3. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-06-18] (ang.).
  4. ↑ a b c d Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
  5. ↑ a b c d Consortium of North American Lichen Herbaria [online] [dostęp 2015-06-18].
  6. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-06-18].
  7. ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  8. ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Przylepka_strzępiasta&oldid=71567488”