Przylepka okopcona – Wikipedia, wolna encyklopedia

Przylepka okopcona
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

miseczniaki

Rząd

misecznicowce

Rodzina

Parmeliaceae

Rodzaj

Melanelixia

Gatunek

przylepka okopcona

Nazwa systematyczna
Melanelixia fuliginosa (Fr. ex Duby) O. Blanco, A. Crespo, Divakar, Essl., D. Hawksw. & Lumbsch
Mycol. Res. 108(8): 881 (2004)
Multimedia w Wikimedia Commons
Po deszczach nabiera żywozielonej barwy

Przylepka okopcona, tarczownica okopcona (Melanelixia fuliginosa (Fr. ex Duby) O. Blanco, A. Crespo, Divakar, Essl., D. Hawksw. & Lumbsch) – gatunek grzybów z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)[1]. Ze względu na symbiozę z glonami zaliczany jest do porostów[2].

Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Melanelixia, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten opisali w 1830 r. Elias Fries i Jean Étienne Duby jako odmianę jednego z gatunków tarczownic (Parmelia olivacea ? fuliginosa), później zaliczany był w randze form, odmian, podgatunków, lub gatunków do rodzajów Parmelia, Melanelia lub Imbricaria, a w 2004 r. przez grupę badaczy przeniesiony został do nowo utworzonego rodzaju Melanelixia[1].

Niektóre synonimy nazwy naukowej[3]:

  • Imbricaria fuliginosa (Fr. ex Duby) Arnold 1870
  • Melanelia fuliginosa (Fr. ex Duby) Essl. 1987
  • Melanelia fuliginosa (Fr. ex Duby) Essl. 1987, subsp. fuliginosa
  • Melanelia glabratula subsp. fuliginosa (Fr. ex Duby) P.M. McCarthy & M.E. Mitch 1988
  • Parmelia fuliginosa (Fr. ex Duby) Nyl. 1868
  • Parmelia glabratula subsp. fuliginosa (Fr. ex Duby) J.R. Laundon 1965
  • Parmelia laetevirens (Flot.) F. Rosend. 1907
  • Parmelia olivacea ? fuliginosa Fr. ex Duby 1830

Nazwa polska według W. Fałtynowicza[2]. Jest niespójna z nazwą naukową, gdyż obecnie gatunek ten nie jest zaliczany ani do rodzaju Melanelia (przylepka), ani Parmelia (tarczownica), lecz do rodzaju Melanelixia niemającego polskiej nazwy[1].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Tworzy listkowatą plechę, która do podłoża jest luźno przyrośnięta, jedynie na obrzeżach podnosząca się. Pojedyncza plecha osiąga średnicę do 5, wyjątkowo do 8 cm i zbudowana jest z poszerzonych na końcach, zaokrąglonych i łatkowato podzielonych płatów. Płaskie i cienkie odcinki tej plechy o szerokości 2–5 mm przylegają, lub nieznacznie zachodzą na siebie. Powierzchnia górna jest nieco błyszcząca, oliwkowo-zielona, oliwkowa, brunatna lub ciemnobrunatna, czasami niemal czarna. Pseudocyfelli brak. Występują natomiast izydia o igiełkowatym lub wałeczkowatym kształcie, szczególnie licznie w środkowej części plechy. Są pojedyncze, lub słabo rozgałęzione, mają długość 0,8–1 mm i grubość 0,05-0,1 (0,5) mm. Dolna powierzchnia plechy jest błyszcząca, na środku niemal czarna, a na obwodzie brunatna. Występują na niej liczne chwytniki[4][5].

Reakcje barwne: kora K, C, KC-, P -, HNO3-, rdzeń K- (lub K + czasami na fioletowo), C + czerwony[4].

Owocniki w postaci apotecjów występują rzadko. Mają średnicę 1–3 mm, ciemnobrunatne tarczki i trwały i dość gruby brzeżek plechowy. W jednym worku powstaje 8 grubościennych askospor[5]. Są elipsoidalne do szeroko jajowatych i mają rozmiary 10-14 × 5,5-9,5 μm. Zanurzone w plesze pyknidia występują rzadko. Powstają w nich pykniospory o rozmiarach, 6-7,5 × 1 μm[4].

Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Ameryce Północnej i Europie[6]. W Polsce jest pospolity na obszarze całego kraju. W latach 2004-2014 podlegał ścisłej ochronie gatunkowej[5], od października 2014 r. nie należy już do gatunków chronionych.

Rośnie na korze drzew, głównie liściastych, dużo rzadziej na skałach[2].

Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]

Jest kilka podobnych gatunków, najbardziej przylepka brodawkowata (Melanelia subargentifera), która na górnej powierzchni również ma izydia, ale przeważnie nierozgałęzione, towarzyszą im urwistki i ma plechę mniejszą i o wiele mniej błyszczącą. Odróżniają ją też reakcje barwne: u Melanelixia fuliginosa rdzeń C+, u Melanelia subargemtifera C-[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Index Fungorum. [dostęp 2015-02-22]. (ang.).
  2. ↑ a b c Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
  3. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-02-12]. (ang.).
  4. ↑ a b c d Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-02-26].
  5. ↑ a b c Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
  6. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-02-08].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Przylepka_okopcona&oldid=67946166”