Protest robotników w Nowoczerkasku – Wikipedia, wolna encyklopedia

Masakra w Nowoczerkasku

Tablica pamiątkowa w miejscu masakry
Państwo	ZSRR
Miejsce	Nowoczerkask
Data	1–2 czerwca 1962
Liczba zabitych	22–26
Liczba rannych	87
Typ ataku	stłumienie protestów, masakra
Sprawca	wojska wewnętrzne MWD, KGB
Położenie na mapie Związku Radzieckiego miejsce zdarzenia
47,47°N 40,06°E/47,470000 40,060000
Multimedia w Wikimedia Commons

Protest robotników w Nowoczerkasku (także masakra w Nowoczerkasku, ros. Новочерка́сский расстре́л, bunt w Nowoczerkasku, ros. Новочеркасский бунт) – protest radzieckich robotników w Nowoczerkasku w dniach 1–2 czerwca 1962 roku, który przeszedł do historii pod nazwą „krwawa sobota”^[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Protest był spowodowany drastycznymi podwyżkami cen żywności^[2], albowiem 31 maja 1962 roku w Związku Sowieckim wprowadzono 30% podwyżkę cen mięsa i 25% podwyżkę cen masła. Bunt rozpoczęli pracownicy miejscowych zakładów budowy taboru kolejowego (Nowoczerkaski Zakład Budowy Elektrowozów) na podaną przez zakładowe megafony informację o obniżeniu pensji o 1/3. Odpowiedzią władz były słowa dyrektora fabryki lokomotyw: Jeśli nie macie pieniędzy na mięso, jedzcie pierożki z kapustą. Protestujący wznosili hasła antyrządowe i antypaństwowe i spalili portrety przywódców państwa sowieckiego, jednak do zamieszek nie doszło^[3].

Jeszcze tego samego dnia o zajściach powiadomiono Nikitę Chruszczowa, który nakazał zaprowadzenie w mieście porządku. Na miejsce władze wysłały delegację (Anastas Mikojan i Froł Kozłow), która miała uspokoić nastroje, jednocześnie w rejon miasta skierowano też jednostki wojsk wewnętrznych MWD^[3]. Nie przyniosło to zakładanego rezultatu, a ucieczka delegacji z miejskiego komitetu partii jeszcze wzmogła agresję robotników^[1].

W nocy strajkujący rozeszli się do domów, dzięki czemu służby bezpieczeństwa aresztowały około dwudziestu liderów wystąpień, a w mieście zaś rozmieszczono wojsko. Rankiem 2 czerwca robotnicy rozerwali blokady wojskowe, zablokowano linię kolejową i skierowano się na budynki miejskiego komitetu partii na drugim brzegu rzeki. Broniący mostów gen. Matwiej Szaposznikow odmówił wykonania rozkazu otwarcia ognia i użycia broni pancernej przeciwko protestującym^[3].

W efekcie protestujący minęli siły Szaposznikowa, dotarli pod komitet partii, jednak nie znaleziono tam osób aresztowanych poprzedniej nocy, w związku z czym grupy demonstrantów ruszyły w stronę budynków KGB oraz milicji, które zaczęli szturmować^[3]. Po odmowie przerwania protestu władze wydały wojsku rozkaz strzelania do robotników z broni maszynowej. Zginęły 22^[4] lub 26 osób, rannych było 87^[3]. Oddziałami tłumiącymi bunt dowodził generał Issa Plijew. Informacje o rozbiciu protestu zostały w kraju utajone, a przeciętni obywatele mogli się o nich dowiedzieć jedynie z nielicznych i trudno dostępnych źródeł pochodzących z drugiego obiegu. Informacja o stłumieniu protestu przeszła na Zachód i przyczyniła się do pogorszenia reputacji administracji Nikity Chruszczowa^[4]. Aresztowano 116 osób zaangażowanych w strajk, z czego 14 skazano w procesach pokazowych. Zapadło m.in. 7 wyroków śmierci i zostały one wykonane^[3]. Do upadku ZSRR nie pociągnięto nikogo do odpowiedzialności za masakrę robotników.

W latach 1955–1957 i 1962–1964 dyrektorem Nowoczerkaskiej Fabryki Elektrowozów był Pawieł Abroskin. Po jego pierwszym odejściu z zakładu miał tam miejsce opisany wyżej masowy protest robotników – jednym z ich postulatów był powrót Abroskina na stanowisko dyrektora, który spełniono^[5] .

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Oleg Agranianc: Дипломаты, шпионы и другие уважаемые люди. Litres, 2016-03-05. (ros.).