Preludia op. 28 (Chopin) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Preludia op. 28 – cykl dwudziestu czterech preludiów na fortepian skomponowany przez Fryderyka Chopina podczas pobytu na Majorce w latach 1838–1839 (szkice do części preludiów mogły powstać wcześniej[1]). Utwory utrzymane we wszystkich tonacjach systemu dur-moll ułożone zostały według kolejności na kole kwintowym. Chopinowskie opus 28 wpłynęło na powstanie podobnych cykli skomponowanych przez Aleksandra Skriabina, Siergieja Rachmaninowa, Claude’a Debussy’ego i Karola Szymanowskiego[2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

27 października 1838 Chopin w towarzystwie hiszpańskiego polityka Juana Álvareza Mendizábala (zmierzającego do Madrytu[3]) wybrał się w podróż z Paryża na Majorkę, aby dołączyć do George Sand i jej dzieci Maurice’go i Solange, którzy w towarzystwie służącej udali się tam dziewięć dni wcześniej. 31 października spotkali się w Perpignan, aby następnego dnia popłynąć statkiem z Port-Vendres do Barcelony, gdzie dotarli 2 listopada. Pięć dni później popłynęli kursującym raz w tygodniu parowcem „El Mallorquin” z Barcelony na Majorkę (służącym do przewozu świń[4])[5][6]. Wyjazd Chopina podyktowany był pogorszeniem się stanu jego zdrowia[3]. Zdaniem Ferenca Liszta, który opierał swoją wiedzę na zasłyszanych informacjach, Sand postanowiła towarzyszyć Chopinowi nie chcąc, aby ten wybrał się w podróż samemu[7]. Z kolei Maurycy Karasowski, również opierający się na informacjach z drugiej ręki, był zdania, że to Sand namówiła Chopina na podróż. Sana Sand twierdziła, że jej wyjazd na Majorkę związany był z jej chęcią pracy w odosobnieniu oraz chorobą reumatyczną jej syna. Wedle informacji przekazanych Frederickowi Niecksowi przez Adolfa Gutmanna Chopin od pewnego czasu planował podróż na Majorkę, przekładał ją jednak z powodu swojej sytuacji finansowej[8].

W pierwszej połowie listopada Chopin pisał w liście wysłanym z Palmy do Juliana Fontany o niedługim terminie przesłania mu preludiów. 15 listopada Chopin przeniósł się z Palmy do willi S’on Vent w pobliskim Establiments należącej do niejakiego Gomeza. Powodem była niechęć mieszkańców, którzy zwracali uwagę na nietypowy dla nich ubiór i zachowanie podróżujących[a]. Datą 28 listopada 1838 opatrzone zostały autografy preludiów a-moll i e-moll. W liście z 3 grudnia Chopin informował Fontanę o problemach ze zdrowiem, które utrudniają mu pracę kompozytorską[11]. Wiadomo, że Chopin zabrał ze sobą w podróż egzemplarz Das Wohltemperierte Klavier Johanna Sebastiana Bacha[12].

15 grudnia Chopin opuścił Palmę, ze względu na lęk jej mieszkańców przed chorobą muzyka, udając się do Valldemossy, gdzie zamieszkał w dawnym klasztorze kartuzów[13]. Trzech lekarzy odwiedzających wcześniej Chopina[b] zdiagnozowało u niego gruźlicę o czym, zgodnie z przepisami, powiadomiono władze. W związku z tym Gomez zażądał opuszczenia domu oraz zapłaty za nowe meble i odmalowanie ścian (zgodnie z prawem przedmioty, których dotykała osoba chorująca na gruźlicę, powinny zostać spalone)[15]. Około 10 stycznia 1839 do Valldemossy dotarło pianino Pleyela[13], o które Chopin upominał się wielokrotnie[16], grając do tego czasu na wypożyczonym na miejscu instrumencie[17] niskiej jakości. Nowy instrument został dostarczony do Palmy 21 grudnia, nałożono jednak na niego cło w wysokości połowy wartości instrumentu, które ostatecznie zostało obniżone o połowę[14].

22 stycznia 1839 Chopin wysłał autograf preludiów Fontanie, prosząc go o ich przepisanie z pomocą Edwarda Wolffa, a następnie przesłanie czystopisu Heinrichowi Probstowi, autografu zaś Camille’owi Pleyelowi[4].

11 lub 12 lutego Chopin wraz z Sand i jej dziećmi opuścili Valldemossę i udali się do Palmy[4][18]. Około piętnastokilometrową drogę Chopin przebył, jadąc na prostym wózku, ponieważ lokalni mieszkańcy odmawiali wynajęcia swoich powozów. Problem stanowiła również kwestia instrumentu Pleyela, na który nałożono wysokie cło wywozowe. Po trudnościach ze sprzedażą instrumentu (ze względu na chorobę Chopina) zakupiła je Antonia de Canut[18], żona lokalnego bankiera Antoniego de Canut[19], sprzedając jednocześnie własny instrument[18]. Do Barcelony dotarli 14 lutego[4].

26 kwietnia 1841 w paryskiej Salle Pleyel odbył się koncert z udziałem Chopina, Heinricha Wilhelma Ernsta i Laure Cinti-Damoreau (występowali oni w przerwach między grą Chopina[20]), podczas którego Chopin wykonał m.in. preludia, za co otrzymał gażę w wysokości ponad 6000 franków. Wśród słuchaczy znaleźli się m.in. Adam Mickiewicz i Stefan Witwicki[21]. 2 lutego 1844 wykonał jedno z preludiów podczas recitalu z okazji imienin Bohdana Zaleskiego[22]. Preludia znalazły się również w programach ostatniego koncertu Chopina w Paryżu, który odbył się 16 lutego 1848 w Salle Pleyel[23], londyńskiego koncertu u lorda Falmouth przy St James's Square z 7 lipca[23], koncertu w Marchant Hall w Glasgow z 27 września, któremu przysłuchiwała się Marcelina Czartoryska[24] oraz koncertu w Hopetown Rooms w Edynburgu z 4 października[25].

Preludia e-moll nr 4 i h-moll nr 6 zostały wykonane przez Louisa Jamesa Alfreda Lefébure-Wély’ego organistę paryskiego kościoła św. Magdaleny podczas pogrzebu Chopina[26], który odbył się 30 października 1849[27].

Budowa[edytuj | edytuj kod]

Ułożenie cyklu według zasad pokrewieństwa kwintowego Chopin wziął z wcześniejszych preludiów Johanna Nepomuka Hummla[28]. Większość utworów z op. 28 skomponowana została w metrum parzystym[29].

W tabeli podano tytuły nadane przez Hansa von Bülowa (ok. 1880[30]), pianistę mającego preludia w swoim repertuarze koncertowym[31]. Jako pierwsza tytuły preludiom nadała George Sand, zapisując je na zaginionym egzemplarzu nut podarowanym jej przez Chopina[32]. Informacja na ten temat podana została we wspomnieniach jej córki Solange[33][34]. Podobne tytuły próbowali nadać również Feliks Jabłczyński (w pracy Szopen. Dwadzieścia cztery Preludia. (Komentarz) opublikowanej 1904 w czasopiśmie „Ateneum”) Julius Kapp powołujący się w 1909 na rzekome informacje uzyskane przez Laurę Rappoldi od Ferenca Liszta, Wilhelma von Lenza i Marii Kalergis, a także Alfred Cortot i Raul Koczalski[35]. Sam Chopin określił jako „deszczowe” Preludium Des-dur op. 28 nr 15 na egzemplarzu nut należącym do Zofii Rosengardt[36], uczennicy Chopina, późniejszej żonie Józefa Bohdana Zaleskiego (Chopin był świadkiem na ich ślubie)[37].

Analizy harmonicznej op. 28 dokonał Józef Michał Chomiński w pracy wydanej w 1950[38].

Preludia op. 28[39][40]
Numer Tonacja Tempo Takty Idiom/genre wg Tomaszewskiego Tytuły nadane przez Bülowa Nagranie
1 C-dur Agitato 34 Ponowne połączenie
2 a-moll Lento 23 genre elegijny[41] Przeczucie śmierci
3 G-dur Vivace 33 Sztuka jak kwiat
4 e-moll Largo 25 genre elegijny[41] Duszenie się
5 D-dur Molto allegro 39 Niepewność
6 h-moll Lento assai 26 Dźwięk dzwonów
7 A-dur Andantino 16 idiom pieśniowo-taneczny[42], genre idylliczny[43] Polski tancerz
8 fis-moll Molto agitato 34 Desperacja
9 E-dur Largo 12 Wizja
10 cis-moll Molto allegro 18 Ćma
11 H-dur Vivace 27 Ważka
12 gis-moll Presto 81 Pojedynek
13 Fis-dur Lento 38 Strata
14 es-moll Allegro 19 Strach
15 Des-dur Sostenuto 89 genre nokturnowy[44] Deszczowe
16 b-moll Presto con fuoco 46 genre elegijny[41] Hades
17 As-dur Allegretto 90 idiom dumkowo-romansowy[45], genre balladowy[46] Scena na placu Notre-Dame w Paryżu
18 f-moll Molto allegro 21 genre balladowy[46] Samobójstwo
19 Es-dur Vivace 71 Szczera radość
20 c-moll Largo 13 idiom hymniczno-chorałowy[47], genre chorałowy[48] Marsz żałobny
21 B-dur Cantabile 59 genre pieśniowy[49] Niedziela
22 g-moll Molto agitato 41 genre balladowy[46] Niecierpliwość
23 F-dur Moderato 22 Łódź przyjemności
24 d-moll Allegro appassionato 77 idiom heroiczno-tyrtejski[47], genre heroiczny[50] Burza

Wydania[edytuj | edytuj kod]

Preludia pod tytułem 24 Préludes Pour Le Piano ukazały się w Paryżu w dwóch zeszytach nakładem Ad. Catelin et Cie. w czerwcu bądź sierpniu 1839 (bez numeru opusu[51]). Wznowienie wydania miało miejsce w 1846 po wykupieniu praw autorskich przez oficynę Brandus et Cie. Po 1851 w tym samym wydawnictwie ukazał się nakład błędnie zatytułowany jako op. 26[52][53]. 30 sierpnia 1839 w Londynie Wessel & Co. wydało op. 28 pod tytułem Twenty Four Grand Preludes, through all Keys, for the Piano Forte[54][55]. Francuskie i angielskie wydania dedykował Chopin Camille’owi Pleyelowi[56][51]. We wrześniu 1839 roku w Lipsku op. 28 opublikowano pod tytułem Vingt-quatre Préludes pour le Piano nakładem Breitkopf & Härtel. W latach 1852–1859 ta sama oficyna wydała op. 28 w czterech zeszytach[57][58]. Niemieckie wydanie dedykowane zostało Josephowi Christophowi Kesslerowi[59], który dedykował Chopinowi swoje Preludia op. 31[60]. Chopin myślał również nad zadedykowaniem cyklu Robertowi Schumannowi, któremu ostatecznie dedykował Balladę F-dur op. 38[61].

Recepcja[edytuj | edytuj kod]

Robert Schumann w recenzji opublikowanej 19 listopada 1839[62] w „Neue Zeitschrift für Musik” pozytywnie wypowiedział się op. 28. Pisał: „przyznaję, że wyobrażałem je sobie inaczej, w wielkim stylu, jak jego etiudy. A otrzymałem coś niemal przeciwnego (...). Jest on [Chopin] i pozostanie najśmielszym i najbardziej wzniosłym duchem poetyckim swego czasu. (...) Zbiór zawiera również rzeczy chorobliwe, gorączkowe, odurzające. Niech więc każdy szuka tego co mu odpowiada, a tylko filister niech się trzyma z daleka”[63]. Podobnie pisał Ferenc Liszt 2 maja 1841 w recenzji dla „Revue et gazette musicale de Paris”: „Nie są to tylko, jakby to tytuł mógł sugerować, utwory przeznaczone do grania na sposób introdukcji innych utworów. Są to preludia poetyckie, analogicznie do poezji wielkiego poety współczesnego, które wprowadzają duszę w złote sny i podnoszą ja w regiony ideału. (...) Mają swobodę i blask, który charakteryzuje dzieła geniusza”[64].

Na temat Preludium c-moll op. 28 nr 20 Ferruccio Busoni skomponował w 1884 Wariacje i fugę. Ten sam utwór wykorzystał Siergiej Rachmaninow w Wariacjach op. 22 z 1903. W 1901 Zygmunt Noskowski napisał wariacje na orkiestrę oparte na Preludium A-dur op. 28 nr 7. W 1961 na tym samym preludium swoje wariacje oparł Federico Mompou. Nawiązał do niego również Alfredo Casella w Deux contrastes z 1918[34]. W muzyce polskiej do lat 80. XIX wieku trwało naśladownictwo twórczości Chopina, przejawiające się m.in. komponowaniem preludiów, które – wraz z innymi gatunkami – „komponowali (...) wszyscy – pokolenie przyjaciół, potem uczniów, wreszcie tych, dla których relacja sentymentalna stanowiła wyraz podziwu z oddali”[65].

Praktyka wykonawcza i nagrania[edytuj | edytuj kod]

Nie zachowały się informacje o wykonaniu przez Chopina wszystkich preludiów z op. 28 podczas jednego występu (nie było to zgodne z ówczesną praktyką koncertową[66]). Od 1907 cały cykl grał podczas koncertów Józef Hofmann, a od 1909 całe op. 28 wykonywał Raul Koczalski[67].

W 1920 Ferruccio Busoni nagrał op. 28 na rolki pianolowe[67]. Preludia op. 28 nagrali m.in. Alfred Cortot (1926, 1934, 1943), Robert Lortat (1928), Raul Koczalski (1938), Leonid Kreutzer (1939), Egon Petri (1943, ok. 1953), Benno Moiseiwitsch (1949), Artur Rubinstein (1949, ok. 1955), Claudio Arrau (1950–1951), Cor de Groot (ok. 1952, ok. 1953), Otakar Vondrovic (ok. 1952), Alexander Brailowsky (ok. 1952), Stefan Askenase (ok. 1953), Moura Lympany (ok. 1953), Guiomar Novaes (ok. 1953), Friedrich Gulda (ok. 1954), Samson François (ok. 1958), Halina Czerny-Stefańska (1959), Maurizio Pollini (1960), Géza Anda (ok. 1965), Andrzej Wąsowski (ok. 1970), Alicia de Larrocha (1974), Bella Dawidowicz (ok. 1979) oraz Bernard Ringeissen (1980). Ponadto komplet wszystkich dwudziestu sześciu preludiów Chopina nagrali m.in. Nikita Magaloff (ok. 1955), Adam Harasiewicz (ok. 1960), Christoph Eschenbach (ok. 1965), Martha Argerich (ok. 1970), Miłosz Magin (1973), Claudio Arrau (1973), Garrick Ohlsson (1974) i Jerzy Godziszewski (1979)[68].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Chodziło o niezamężność George Sand, jej zawód (pisarstwo) oraz palenie przez nią tytoniu; długie włosy jej syna Maurice’go oraz Chopina, a także męski ubiór jej córki Solonge. Mieli oni również nie być widywani w kościele[9]. Podobne obiekcje mieli później wobec przybyszów mieszkańcy Valldemossy, o czym alkad poinformował w styczniu 1839 Karola Dembowskiego odwiedzającego Valldemossę. Z czasem mieszkańcy Valdemosy podnieśli ceny żywności dla podróżnych, tak że Sand postanowiła kupić kozę, aby mieć mleko[10]. W liście do Charlotte Marliani wysłanym 15 lutego 1839 z Barcelony Sand pisała: „Byliśmy na Majorce pariasami z powodu kaszlu Chopina, a także dlatego, że nie chodziliśmy na mszę. W moje dzieci ciskano na drodze kamieniami. Mówiono, że jesteśmy poganie, czy ja wiem, co jeszcze”[4].
  2. ↑ Mieli oni za swoje usługi żądać więcej niż najlepsi lekarze w Paryżu[14].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Bielecki ↓.
  2. ↑ Łukaszewski 2014 ↓, s. 226–227.
  3. ↑ a b Niecks 2011 ↓, s. 285.
  4. ↑ a b c d e Tomaszewski 2022 ↓, s. 131.
  5. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 128.
  6. ↑ Zamoyski 1985 ↓, s. 143–144.
  7. ↑ Niecks 2011 ↓, s. 285–286.
  8. ↑ Niecks 2011 ↓, s. 286.
  9. ↑ Zamoyski 1985 ↓, s. 144.
  10. ↑ Zamoyski 1985 ↓, s. 148.
  11. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 129.
  12. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 565, 783.
  13. ↑ a b Tomaszewski 2022 ↓, s. 130.
  14. ↑ a b Zamoyski 1985 ↓, s. 149.
  15. ↑ Zamoyski 1985 ↓, s. 145–146.
  16. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 129–130.
  17. ↑ Zamoyski 1985 ↓, s. 145.
  18. ↑ a b c Zamoyski 1985 ↓, s. 150.
  19. ↑ Zamoyski 1985 ↓, s. 144, 300.
  20. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 228.
  21. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 143.
  22. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 166.
  23. ↑ a b Tomaszewski 2022 ↓, s. 188.
  24. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 193.
  25. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 195.
  26. ↑ Niecks 2011 ↓, s. 511.
  27. ↑ Niecks 2011 ↓, s. 510.
  28. ↑ Chomiński 1978 ↓, s. 123–124.
  29. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 402.
  30. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 895.
  31. ↑ Hans Guido von Bülow [online], Chopin.nifc.pl [dostęp 2023-09-30].
  32. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 580, 894–895.
  33. ↑ Wszystko, co chciałbyś wiedzieć o preludiach Chopina [online], Culture.pl [dostęp 2023-09-30].
  34. ↑ a b Tomaszewski 2022 ↓, s. 580.
  35. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 580, 895.
  36. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 890.
  37. ↑ Piotr Mysłakowski, Zofia Rosengardt-Zaleska [online], Chopin.nifc.pl [dostęp 2023-09-30].
  38. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 364.
  39. ↑ Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 178–183.
  40. ↑ Chomiński 1978 ↓, s. 124–127.
  41. ↑ a b c Tomaszewski 2022 ↓, s. 873–874.
  42. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 822.
  43. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 872.
  44. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 876.
  45. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 820–821.
  46. ↑ a b c Tomaszewski 2022 ↓, s. 874.
  47. ↑ a b Tomaszewski 2022 ↓, s. 820.
  48. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 878.
  49. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 879–880.
  50. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 885.
  51. ↑ a b Niecks 2011 ↓, s. 533.
  52. ↑ Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 185.
  53. ↑ 24 Préludes Pour Le Piano, Op. 28 [online], Chopin.nifc.pl [dostęp 2023-09-30].
  54. ↑ Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 186.
  55. ↑ Twenty Four Grand Preludes, through all Keys, for the Piano Forte, Op. 28 [online], Chopin.nifc.pl [dostęp 2023-09-30].
  56. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 134.
  57. ↑ Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 185–186.
  58. ↑ Vingt-quatre Préludes pour le Piano, Op. 28 [online], Chopin.nifc.pl [dostęp 2023-09-30].
  59. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 135.
  60. ↑ Niecks 2011 ↓, s. 78.
  61. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 133.
  62. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 138.
  63. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 564.
  64. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 565.
  65. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 1055–1056.
  66. ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 992.
  67. ↑ a b Tomaszewski 2022 ↓, s. 569.
  68. ↑ Kański 1986 ↓, s. 59.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Dzieła Fryderyka Chopina
Ballady
Etiudy
op. 10
op. 25
Trois Nouvelles Études
  • f-moll nr 1
  • As-dur nr 2
  • Des-dur nr 3
Impromptu
Mazurki
Nokturny
Polonezy
Preludia
Ronda
Scherza
Sonaty fortepianowe
Walce
Koncerty fortepianowe
Inne utwory
na fortepian i orkiestrę
Utwory kameralne
Inne utwory

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Preludia_op._28_(Chopin)&oldid=71931167”